Otac srpskog pravoslavlja u Americi

Piše: Nikola Malović

Sin prvih zvanično registrovanih srpskih doseljenika na zapadnoj obali Amerike, Jovan Dabović, postaće vremenom Sveti Sevastijan Džeksonski, prvi rukopoloženi srpski sveštenik u Americi, prvi srpski monah u Americi, osnivač prve srpske crkve u Americi, i veliki – ravnoapostolski misionar, od Aljaske do Kalifornije, od Njujorka do Japana.

Boka Kotorska ima brojne stajaće epitete, pa je tako ona „najljepši zaliv na svijetu“, „jedini fjord na Mediteranu“, „nevjesta Jadrana“, a za susjede je i „zaljev hrvatskih svetaca“. Ostavimo li po strani polemiku u vezi s tim ima li rimokatoličanstvo makar jednog zalivskog Hrvata među svetima – s velikom radošću, posebno u doba Velikog posta, valja kazati kako je ljeta 2015. u Diptih svetih Srpske pravoslavne crkve uneseno ime Svetog Sevastijana Dabovića, kao za sada poslednjeg u dugačkom nizu kanonizovanih ugodnika poteklih iz Zaliva…

Kako je izgledao životni put oca srpskog pravoslavlja u Americi?

Pazimo…

Jovan se Dabović rodio 1863. u San Francisku, za vrijeme mandata predsjednika Abrahama Linkolna, kao četvrto od sedmoro djece Ilije i Jelene, iz Sasovića, sela na dvije ure hoda od Herceg Novog, u Boki Kotorskoj.

Ilija i Jelena bili su, zvanično, prvi registrovani srpski doseljenici na zapadnoj obali Amerike. Poslije dugog puta koji je uvijek naporan, posebno ako se čak i Panamska prevlaka prelazi na magarcima, stigli su u San Francisko 1853, u jeku Zlatne groznice. Počeli su da se bave prodajom voća na veliko – piše u „Žitiju Svetog Sevastijana Džeksonskog“ Jeromonah Damaskin (Izdavačka fondacija SPC, Beograd, 2018).

Kalifornijska Zlatna groznica poprizvala je mnoge, pa se tako šest godina prije rođenja oca Sevastijana u San Francisku oformila pravoslavna zajednica, sastavljena od Rusa, Srba, Grka i Sirijaca, ali kako još uvijek nije imala status parohije, duhovne potrebe obavljali su sveštenici ruske Carske mornarice. Budući o. Sevastijan kršten je 1863. na ruskom ratnom brodu „Bogatir“.

Neće proći mnogo, ruski brodovi dići će sidra, pa će pravoslavna zajednica u San Francisku da ostane bez sveštenika, do 1868, kada sa Aljaske, koju su od Rusa kupile Sjedinjene Američke Države, dolazi o. Nikolaj, posebno od 1872, kada je ruski episkop Jovan preselio svoju rezidenciju sa Aljaske u San Francisko – što je značilo i preseljenje cijele američke eparhijske uprave u Kaliforniju, gdje podiže crkvu Sv. Aleksandra Nevskog.

Jovan Dabović, „od djetinjstva namjeren da postane sveštenik“, upija sva znanja od vladike Jovana, postaje čtec, pojac i učitelj. Da bi usavršio teološko obrazovanje, 1885. putuje u Rusiju, gdje uči na duhovnim akademijama u Petrogradu i Kijevu. U Petrogradu je 1888. postrižen u monaha, te se u 25. godini rađa s imenom Sevastijan.

Ljeta 1892, nakon izvještaja o postojanju 1500 pravoslavnih hrišćana u Kaliforniji i Oregonu, jeromonah Sevastijan postaje misionarski sveštenik za Kaliforniju i Pacifički sjeverozapad. U provinciji Britanska Kolumbija krstio je Indijanku udatu za jednog pobožnog Srbina iz Hercegovine, koji će potom postati osnivači prve pravoslavne crkve u Sijetlu.

U decembru 1893. vraća se u San Francisko i odlazi na poziv da krsti srpsko dijete nekih kopača zlata iz Džeksona u Kaliforniji. Vidjevši da se tamo nalazi baš mnogo rudara Srba, odlučuje da, uz njihovu i Božju pomoć, sagradi crkvu, pa je tako crkva Sv. Save postala prva naša crkva na američkom kontinentu (osveštana 1894).

Otac Sevastijan propovijedao je cijelog svog života na engleskom, srpskom i ruskom jeziku. Decenije je utrošio ne žaleći života i truda da širom američkog kontinenta, putujući kočijom, željeznicom ili pješke, propovijeda pravoslavnu vjeru među raznim narodima, s jedne obale na drugu, često posjećujući srpske porodice i po pustarama – da bi vjernicima donio svete tajne i pružio im utjehu.

Osim u Džeksonu, osnovao je parohije u Portlandu (država Oregon), Sijetlu i Vilkesonu (Vašington), Bjutu (Montana), Los Anđelesu i Ejndžels Kampu (Kalifornija), u Čikagu (Ilinois), i Daglasu (Aljaska). Nebojeno je puta krstario Amerikom i Kanadom, u Japanu je služio sa čuvenim ruskim krstiteljem Japanaca, episkopom Nikolajem, boravio je više puta u Rusiji, a bio je i u Antiohiji, Jerusalimu i Carigradu. Po Aleutskim ostrvima koja kao most kome nedoostaje svaki drugi stub spajaju Aziju i Ameriku – krštavao je tamošnje Eskime.

Godine 1899. odlikovan je Ordenom Svete Ane od strane ruskog cara Nikolaja II, a dvije godine prije, Ordenom knjaza Danila, kao znak priznanja crnogorskog knjaza Nikole, što se kao duhovni pastir starao o srpskim doseljenicima koji su u Ameriku došli iz Crne Gore i Boke Kotorske.

Nije sve uvijek išlo niz vodu ocu Sevastijanu. Početkom 20. vijeka mnogi Srbi optužili su ga da je rusofil i da se ne žele ujediniti pod kapom Srpske pravoslavne duhovne misije koju vodi, jer je sve vrijeme ona pod pokroviteljstvom Ruske crkve.

O. Sevastijan je bio svjestan kako su Srbi u pravu, ali u to vrijeme Srpska pravoslavna crkva još nije bila u moći da organizuje srpsko sveštenstvo i da formira parohije širom Amerike. Devetnaest srpskih parohija (pod Ruskom crkvom) imalo je 1910. godine svega 11 kanonskih sveštenika. Bilo je i nekanonskih, koji su koristeći situaciju, bez blagoslova ijednog episkopa, zarad zarade, putovali Sjedinjenim Državama i vršili službe, pa je o. Sevestijan bio u nezavidnom položaju jer je morao da brani autoritet ruske jerarhije pred američkim Srbima.

Iako se nadao da će kao stalni sveštenik ostati pri crkvi Sv. Save u Los Anđelesu, po izbijanju Balkanskih ratova 1912. odlučuje da pomogne napaćenoj braći, pa putuje da kao vojni sveštenik služi u srpskoj vojsci. Bila je to prilika da posjeti sveta mjesta na Kosovu. Iz Skoplja piše Nikoli Pašiću, tada ministru inostranih dela, s molbom da se u Americi konačno formira Srpska eparhija sa srpskim episkopom. Za kandidata, vrijedno je pomena, predlaže Nikolaja Velimirovića, dok je ovaj još uvijek bio jeromonah.

Vratiće se o. Sevastijan u Ameriku, i ponovo doći – da kao vojni sveštenik služi ponovo srpskoj vojsci, sada u Prvom svjetskom ratu.

Februara 1921. o. Sevastijan sreće se u Njujorku sa Nikolajem Velimirovićem, koji je u međuvremenu hirotonisan u čin episkopa, pa je njegova posjeta Americi bila prva posjeta nekog srpskog episkopa Novom svijetu. Otac Nikolaj zapisao je da je oca Sevastijana pozvao na ručak, ali da je to ovaj odbio, jer je upravo kupio veknu hleba od poslednjih 5 centi. A ipak je, piše Velimirović, o. Sevastijan planirao da putuje na Aljasku, u Japan i u Evropu. „Ali Vi nemate finansijskih sredstava“, kazao je o. Nikolaj, na što je o. Sevastijan citirao Bibliju: „Bog će se postarati“ (1 Moj, 22,8), što se i dogodilo.

Dana 21. septembra 1921, mitropolit Varnava, budući patrijarh srpski, postavio je episkopa Nikolaja Velimirovića za glavu srpske crkve u Americi, ali se Srbi iz domovine nisu htjeli da odreknu svoga „novog Zlatousta“, pa je na zasijedanju Svetog arhijerejskog sabora 1925. arhimandrit Mardarije izabran za episkopa Američko-kanadske eparhije.

Otac Sevastijan je tokom svog života prešao Atlantik petnaest puta, a Tihi okean devet puta, tokom kojih je plovidbi doživio tri brodoloma. Na kraju poslednje plovidbe Atlantikom i Mediteranom, skrasio se u Srbiji, i u manastiru je Žiči, nakon kratkog putovanja do Herceg Novog i Sasovića, ostao do kraja života. Umro je 1940.

S obzirom da je uslijedio Drugi svjetski rat, čak su i riječi na desetogodišnjicu od upokojenja, iz pera vladike Nikolaja pale u zaborav: „Evo čoveka koji je zadužio sav srpski narod, naročito sve Srbe i sve srpske organizacije u Americi“. Otac Sevastijan ostao je relativno nepoznat.

Ali će zato drugi jedan Srbin rođen u Americi, Mirko Dobrijević, potonji episkop Irinej Eparhije australijsko-novozelandske, početi da istražuje život oca Sevastijana. Godine 1984. vladika piše da mu se srce slomilo kada je u Žiči, na groblju, našao dvije zarđale gvozdene šipke s djelimično sačuvanim slovima: ARHIM. SEVASTIJAN. I ništa više…

Od tog trenutka kreće trud za obnovu lika i djela o. Sevastijana Dabovića (1863-1940). Zemni ostaci prvog američkog pravoslavnog apostola i misionara, prenijeti su iz Žiče u Džekson, 2007, u crkvu koju je on i osnovao, prvu srpsku crkvu na Zapadnoj hemisferi.

Sveti arhijerejski sabor SPC odlučio je 2015. da se ime arhimandrita Sevastijana Dabovića unese u Diptih svetih. Patrijarh Irinej septembra 2015. godine putuje u Ameriku, u Kaliforniju, i tokom evharistijskoh sabranja obavlja zvanični čin kanonizacije i prisajedinjenja Saboru svetih – Svetog Sevastijana Dabovića. Danas se njegove mošti nalaze u crkvi Svetog Stefana Prvovjenčanog u Alhambri – Los Anđeles.

Svetosavska Boka

Sveti Sevastijan Dabović posljednji je, za sada Srbin, u nizu projavljenih svetitelja porijeklom iz Boke, ili vezanih za Boku, poput Svetog Save, koji je 1219. na ostrvcetu pred Tivtom osnovao Zetsku episkopiju, preteču današnje Mitropolije crnogorsko-primorske. Decenijama je to ostrvo bilo poznatije kao Ostrvo cvijeća, puno turističkih bungalova, no trećinom ipak crkveno – jer se tu nekad nalazio manastir, čijih je 40-ak monaha potrovala Venecija sredinom 15. vijeka, a Kotorani, nesloveni tada još većinom iako nominalno hrišćani, ga salvama brodskih topova sravniše sa zemljom…

Danas se na vrhu ostrva, u crkvi Sv. Trojice, kroz stakleni otvor kivota, nosom može osjetiti miris potekao iz moštiju Svetih mučenika Prevlačkih.

Koga imamo još da se, ako je to uopšte važno, od Bokelja Bogu moli za nas?

Imamo Svetog Arsenija Prevlačkog, nasljednika Svetog Save na arhiepiskopskom tronu. Svetog Stefana Štiljanovića, Svetog Joanikija Lipovca, mitropolita i novomučenika, te Svetog Kirila Cvjetkovića.

Da zapadni dio Boke oduvijek nije bio Zemlja Svetog Save, ne bi ni postojala karta objavljena u Rimu 1689, na kojoj piše Ducato de San Sabba (Vojvodstvo Svetog Save). Svetosavska metohija u Boki, sa ostrvskim manastirom u centru, obuhvatala je trećinu zapadnog dijela Zaliva. Kada uzmemo da je Kotor bio glavna luka srednjovjekovne srpske države, te „slavni, stoni i ljubljeniu grad“ Stefana Nemanje, pravoslavni karakter Boke Kotorske ne treba dovoditi u pitanje.

Stanje društva

„Pakleni požar je već u svetu. Sada su zemljoposednici sa prebivalištem u gradu, jahtom na moru. Većina gradova širom sveta je prenaseljena. Glupavo ludilo za nezdravom modom je jedna od sveobuzimajućih strasti većine žena. Nema mesta baštama i vrtovima, većina dece u San Francisku su zapravo vaspitavana na ulicama. Mladići i devojke su stalno „zauzeti“, kako sami kažu. A ovo „zauzet“ je nervozna, pomahnitala jurnjava da se „ide ukorak sa vremenom“. 

I nakon sve njihove žurbe ništa ne preostaje, jer su prazni. Broj nevenčanih ljudi je u porastu. A ima i nekih venčanih koji kažu: „Ne želimo decu, jer želimo da imamo koliko kog je moguće više uživanja“. Ovo je lažna pozicija, jer u hrišćanskom braku jedna vrsta zadovoljstva nije dozvoljena neprestano…“

Istoimeni tekst iz pera arhimandrita Sevastijana Dabovića (knjiga Propovedi u Ruskoj crkvi, San Francisko, 1899), priredio N. M.

(Izvor: Pečat)

Pročitajte još:

O Zapadu bez iluzija