Promocija knjige Željka Čurovića: Gusle sabornice i pamtiše Srpske (VIDEO)

U postojbini Svetog Kneza Lazara, pod okriljem više od 65 crkava i drevnih crkvišta i tri manastira, u ponedeljak 27. februara, prvog dana Svetog Vaskršnjeg posta, Parohija Gornjogrbaljska organizovala je promociju knjige Željka Čurovića „Gusle sabornice i pamtiše Srpske“ i guslarsko-pjesničko veče u kome su pored autora knjige učestvovali: profesor Slobodan Čurović, koji je govorio o knjizi i guslari: Željko Bugarin, Golub Bigović, Radovan Tomašević, Miladin Anđelić.

Goste, među kojima su bili predsjednici crkvenih opština Grbalj i Kotor Petar Mazarak i Mišo Sekulović, predsjednik mjesne zajednice Gornji Grbalj, Željko Ćetković, predstavnici Matice Boke i ljubitelji Gusala iz cijele Boke i šire, pozdravio je najstariji grbaljki guslar Ivo Krstičević i paroh Gornjogrbaljski sveštenik Miajlo Backović.

Obraćanje autora knjige „Gusle sabornice i pamtiše Srpske“ prenosimo u cjelosti:

Kroz narodni EP, stvaran uz cilik struna sa Gusala, srpski narod je najdalje dogledao i najdublje domislio. Slijepe oči srpskih Gusala, najdublje su jame srpskog pamćenja.

Prosvijetljena Evropa je znala za narodne pjesme i prije Vuka Karadžića. Istoričar Engel još u 18. Vijeku govori o epskim pjesmama, a Herder 1878. Unosi „Hasanaginicu“ u svoju zbirku svjetske narodne poezije. Naše narodne pjesme podsjećale su Madam de Stel još 1807. Na Osijana. Bajron ih pominje 1813. A francuski pjesnik Šarl Nodje koji je boravio u Napoleonovoj Iliriji, priznaje im klasičnu jednakost. A najveća dostignuća su sazdana u jednostavnosti.

Prve Gusle na našim prostorima su pronađene u šestom vijeku kod slovenskih ratnika u okolini Niša. (akademik Petar Vlahović)

Kroz šestovjekovno vrijeme mraka, usmenim predanjem, uz zvuk Gusala, pravili smo narodni EP i u njemu nalazili spas.

Kao da smo se listom zbježali u pjesmu, u njoj se skrasili, ispred sebe držali Gusle kao poslednji bedem odbrane, i u pjesmi molili Boga da nas ne odrine, spašavali se da opstanemo, ne bi li se prepoznali kao narod.

U vremenu, kad smo hodali gologlavi, kad kapu nijesmo smjeli nositi, zidanu kuću nijesmo mogli imati. Zidanica je bila za agu i bega. Kad smo bosi kraj puta čekali savijene glave da prođe aga ili beg, strepeći, da nam se kamdžija ne zamota oko gologa vrata. Kad su crkve bile porušene, sveštenici pobijeni ili prognani, tada je srpski guslar, u planinskim pećinama, na visovima, sazivao Srbe uz cilik struna sa Gusala, bodreći hrabre i hrabreći posustale, da istraju na putu ka slobodi. Gusle su bile sabornice oko kojih smo se okupljali.

Vjekovi su prolazili, jedni su se prodavali za dukate i forinte, za dolare i evre, drugi su argatovali časno i pošteno, za istu valutu ili za svoj dinar, samo za manju sumu. U tuđoj zemlji, na tuđim poljima ratarili, graničarili, feldvebelovali, radili u svojoj državi za tuđe interese. Carevi su nam se zvali: Murat, Bajazit, Tereza, Franjo, ili Josip poslednji…. Dušana i Lazara gledali smo na manastirskim zidovima, na slikama otisnutim sa bakroreza i slušali o njima uz gusle u epskim pjesmama.

Trideset i više godina, na besputici, obezjezičene, razbijene, istrgane, rasute na sve strane, tražio nas je Vuk Karadžić, a prije njega, mnogo davno, guslari su nas čuvali u pjesmi, koju je Vuk spasao zapisom.

Početkom februara 1815. osam vodećih sila na Bečkom Kongresu potpisalo je Deklaraciju o ukidanju trghovine crnim robljem. Kongres Evropskih feudalaca zabranio je trgovinu crnim robljem, ali ne i prodaju bijelog roblja. Turske paše i begovi nesmetano su i dalje na trgovima u Tripolisu, Smirni i Carigradiu prodavali đaurske djevojke, njihove roditelje i braću. Robinje i robovi, okovani u sindžire, gladni, bosi, poderani i namučeni, dovođeni su iz pregažene Srbije u Carigrad i Smirnu. Na carigradskom trgu prodavani su oni što su se na vjeru bili predali Turcima u jesen 1813.godine.

„Obrazovani Evropljani s divljenjem su čitali Vukove pjesme o nežnim srpskim devojkama, koje sedlaju konje junacima i žanju ječam na mesečini. U stvarnosti, te iste devojke kao robinje uvijale su se pod janičarskim kandžijama i jecale kad bi im, po carigradskim haremima, pomamne paše i begovi na silu uzimale devojaštvo. I niko nije ustao u njihovu odbranu, niko nije na Bečkom Kongresu zatražio da i njih obuhvati Deklaracija o zabrani trgovine robljem.“

Samo su se pojedini kulturni poslenici Evrope i dalje divili vjernosti srpskih supruga, ljepoti srpskih djevojaka, podvigu carice Milice, opjevaane u pjesmi, ćerke Jug Bogdana, supruge člestitog kneza Lazara, majke visokog Stefana, ktitorke srpskih crkava, mučenice u odluci da svoju ćerku Oliveru preda u harem sultanu Bajazitu koji joj je ubio muža, da bi Srbiju i njenog sina Stefana ostavio na miru. Podvižnice za vjeru pravoslavnu i na kraju monahinje. Sve sveto i gospodsko, kako dolikuje samo njoj, srpskoj carici Milici.

Zar vam i današnje vrijemne ne liči na ondašnje, kada je vo vredio deset dukata a srpski rob pet groša?

Neki Vuk nam je i danas potreban, da nam sačuva pismo, a kroz pismo identitet, jer se sve više obezličujemo u želji da postanemo ono što nikad nijesmo bili.
Gusle su nam postale zapis i molitvenik, uz koje smo sačuvali duhovnu vertikalu naroda.

Guslari su čuvali kosovski zavjet u svim vremenima, i kad su stradali i na vatri pečeni, kad su im ruke i noge lomili i oči vadili, nijesu prestali da pjevaju o svojim zavjetima i srpskoj slavi, slobodi ali i izdaji. Čuvali su nešto što je nevidljivo, ali je duboko utkano u svakog Srbina, kao živa tvar tinjala je vjekovima u našim dušama. Srpski neprijatelji su vjekovima gonili guslare da ih ućutkaju, jer su znali da guslarski podstrek budi nadu u slobodu. A pjesmu je teško zaustaviti. Ona prolazi najtvrđe bedeme, kroz ključaonice i okna zatvorena. Zaustavlja se tamo gdje nađe utočište.

Padom Nemanjića krune, kad smo ostali bez elite i radne snage, bez glave i slobode, lutamo bezglavi do današnjeg dana, tragajući za sobom i svojim imenom. Struna sa Gusala se tada zakačila za Dušanovu krunu, čuvajući je od zaborava da se ne zagubi, izazivajući svojim cilikom i epom nove generacije Srba da je zasluže, tragajući za pravom glavom kojoj bi bila potaman Nemanjića kruna. Gusle su pamtilo naše prošlosti i održiva poruka za našu budućnost.

Zahvaljujući EPU, Guslama i vjeri pravoslavnoj pretrajavamo kao narod.

Sazdane da budu glas kojima se obraća Nebu, Gusle su od pamtivijeka tražile za guslare ljude posebnog kova, ljude kadre da uvijek pjevaju istinu, da ih krasi najveća hrabrost i ljudskost. Često su ti izabrani glasnici između Neba i Zemlje, svojim fizičkim očima bili slijepi, a zapravo svevideći. Možda i jeste čudno onome ko ne shvata da je duhovni vid svevid i da u tom duhovnom svevidu, fizički vid podliježe obmani i iluziji, često tvoreći prepreku da vidi suštinu, ometa ga u gledanju, u najveće svijetlo – u svijetlo neprolazne istine.

I danas bi duhovni slijepci htjeli u Evropu bez Gusala i guslara. Kažu im njihove fizičke oči, nije evropski guslati u milenijumu tehnike i svakojakih sokoćala koja sve više čovjeka otuđuju od drugih ljudi, ali i od sebe samoga.

No, nije to ključni razlog zbog koga bi novovjeki evrocentrici bez Gusala u Evropske integracije. Najopasnije svojstvo Gusala sa stanoviošta te manjine, koja visoko misli o svom unutrašnjem i spoljnom dizajnu, leži u neobičnoj činjenici, da su Gusle nosilac identiteta jednog naroda koga treba prekostimirati i pokrstiti u neki od modela iz rezervata tranzicionih surogata. Dok se Gusle čuju, evropska anestezija ovdašnjeg tipa ne djeluje, materijal za tranzitnu transformaciju je svjestan ko je, šta je i odakle je – i to saznanje, ta samospoznaja o sopstvenoj autetičnosti, istoričnosti i kulturi mu je bliska, lijepa i neophodna kao vazduh, što je potpuno prirodno. Gusle nepogrešivo udaraju u kosovsku tugu, uzdižu duhove neopojanih jama i nebrojenih drugih naših gubilišta, sjećaju na junake bez ljudskih dilema, svijetle mudrošću naših div predaka, pjevaju o najfinijoj plemenitosti i ljepoti srpskih žena i djevojaka, krote zlatokose vile i hrabre nejake, isceljuju bolesne i vid vraćaju, prije svega duhovno slijepima.

Moderno srpstvo opasno je obnevidjelo od lijepo upakovane i neizmjerno privlačne evro-kampanje, koja sva blješti od „kolektivne dobrobiti i visokoh životnih standarda.“

No, kad se jave Gusle, duhovne oči Srbinove se širom otvaraju, cilik struna jasno kaže – sjeti se ko si, sjeti se da samo s tim ko si, možeš u sopstvenoj ličnosti, svjestan i ponosan od spoznaje o sebi, u Evropu, i ne samo u Evropu. Čuvajmo Gusle – i ne bojte se, svidjećemo se Evropi, kulturna je ona, zna ta stara frajla da cijeni ljude koji cijene sebe i da pregazi one koji bi da budu nešto drugo, a ne ono što im je Bog dao da budu. I Gusle će joj se svidjeti, i crvena čoja i gajtani zlatni…

Gusle su zaslužile da se u knjigu stave. Da o njima pišu i pričaju najmudrije glave.
Sve što je pronađeno i rečeno o Guslama, sabrano je u ovoj knjizi, za nadahnuće čitaocu.

Knjiga je posvećena Guslama, neumrlim srpskim junacima i srpskim guslarima koji su ih pjesmom slavili.