“Ujedinjenje ili smrt 1918”: Predstava o Podgoričkoj skupštini

Predstava “Ujedinjenje ili smrt 1918” u produkciji Narodnog pozorišta Priština sa sjedištem u Gračanici biće premijerno izvedena 15. novembra u beogradskoj kafani “Zlatna moruna”.

Dokumentarna predstava koja za svoj polazni dramaturški okvir uzima stenograme zasijedanja Velike narodne skupštine srpskog naroda u Crnoj Gori – poznatije kao Podgorička skupština na kojoj su donijete odluke o prisjednjenju Crne Gore i Srbije, pod dinastijom Karađorđevića, svrgavanjem kralja Nikole Petrovića i za dva dana formiranje Kraljevine SHS (prve Jugoslavije).

Jelena Bogavac, koja predstavu režira sa Nenadom Todorovićem, dok dramaturgiju potpusuje sa Milenom Bogavac, kaže za Tanjug da su posledice Podgoričke skupštine istorijski tumačene na različite načine, između ostalog kao katastrofalna situacija koja je radila na opštesrpskom jedinstvu.

Bogavac za Tanjug ističe da je iz današnje pozicije vrlo važno vratiti se na početak, na rođenje jugoslovenske ideje.

“U savremenom istorijskom trenutku, u kome se kroz naš život raspalo nekoliko Jugoslavija i sa osvrtom na istorijski trenutak u kome je nekoliko Jugoslavija nastalo, a sve nekako imaju veze sa formulisanjem našeg osećanja nacionalnog, koji se postiže kroz teritorijalni integritet, čini nam se da je jako važno da danas na pitanju formulisanja i formiranja svog nacionalnog i svakog drugog identiteta, u stvari odemo na početak, na rođenje jugoslovenske ideje, sa distancom od doživljaja, od osećanja sebe kao proizvoda raspada nekoliko Jugoslavija”, rekla je Bogavac u intervjuu Tanjugu.

Ona primjećuje da je očigledno postojao veliki optimizam i velika želja svih slovenskih naroda za ujedinjenjem i čuvenom formulacijom “ujedinjenje našeg troimenog naroda – Srba, Hrvata i Slovenaca”.

“O srpskom nacionu raspravlja se i sistematizuje u jednom jako dobrom prisjedinjujućem romantičarskom nacionalnom duhu, koji je danas potpuno poljuljan, nacionalnom identitetskom statusu koji nam stalno izmiče. Formulisanje našeg nacionalnog identiteta je jako teško i poljuljano i čini mi se da je ovakvo pozorište jako važno u ovom trenutku za sve generacije”, istakla je rediteljka i dodala da je lijepo sagledati istorijsku situciju koja se odrazila na “nacionalne sudbine”.

Ona je za Tanjug rekla da im je bilo jako zanimljivo da se bave početkom parlamentarizma, ustanovljavanjem parlamentarnih struktura na postratnim područjima kada nije bilo čak dovoljno sredstava da se izradi pečat ni dovoljno papira za štampanje zapisnika.

“Ujedinjenje ili smrt 1918” je, prema navodu rediteljke, pokušaj da se odgovori na pitanja: Ko su Crnogorci, ko su Jugosloveni, da li je identitet suverenitet, šta je narod, šta je nacija, jesu li Srbi okupatori ili oslobodioci, ko brani malu Crnu Goru a ko je napada, ko želi Veliku Srbiju a ko je se plaši, da li je Velika Srbija mala Jugoslavija, šta je legitimitet, šta je izdaja, sa li se iz ropca Crne Gore rodila Jugoslavija, da li se iz ropca Jugoslavije rodila Crna Gora…

“Važno je odgovoriti na sva pitanja, ali je takođe važno pitanja postavljati. Svaka vrsta ideološke čizme koja bi sva ova pitanja stavljala u jednu istu vreću bi nas minimalizovala u odnosu na bavljenje dokumentarističkim teatrom. Umetnička istina može da ima i analizira nekoliko istorijskih istina koje su rame uz rame i čine jedan istorijski trenutak”, smatra Bogavac.

Ona naglašava da živimo u jako komplikovanom istorijskom trenutku.

“Mislim da smo pokušali da u predstavi otvorimo sva pitanja koja ovaj komplikovani trenutak donosi. Da li smo našli u sebi i u sadržaju predstave odgovor? Čini mi se da smo našli različite odgovore i tiču se analize onoga šta je revolucionarna skupština, šta je ligitimitet, šta je ustanovaljavanje legitimiteta, kako se revolucionarne stvari dovode u princip legitimiteta”, objasnila je dramuturškinja.

Ona navodi i da sve članove autorske i glumačke ekipe ujedinjuje u ovom pozorišnom istraživanju velika želja za formulisanjem svoga nacinalnog osjećanja.

“Mislim da smo neoromantičarska skupina i da smo se kroz brutalnu socio-političku i istorijsku analizu i velikim umetničkim zalaganjem da se od transkripta napravi igrana forma, homogenizovali u jako lepom osećanju nacionalne ideje, ideje osećanja svoje nacije”, naglasila je Bogavac.

„Zlatna moruna“ sjedište Mlade Bosne, Mlade Crne Gore, Mlade Hrvatske

Scensko rešenje predstave proizašlo je iz lokacije – podrum kafane “Zlatna moruna”.

“’Zlatna moruna’ je bila sedište i Mlade Bosne i Mlade Crne Gore i Mlade Hrvatske, mladih na Balkanu i odatle kreće pokret ‘Ujedinjenje ili smrt’, jedna čudno jaka socijalna levičarska frakcija i omladinska struktura. Teze koje su mladi levičari iznosili na Podgoričkoj skupštini i koje su formirane na ovom mestu su i dan danas napredne i pokretačke”, naglasila je rediteljka Bogavac za Tanjug.

Bogavac je precizirala da su prilikom traženja scene za igranje predstave, gledali da pronađu neku metaforu, “da ta lokacija bude ona na kojoj su učesnici skupštine, beogradski studenti crnogorskog porijekla sasvim sigurno bili u trenutku kada su studirali”.

U ulogama narodnih poslanika su Uglješa Vujović, Igor Filipović, Milorad Kapor, Igor Damjanović, Slaviša Čurović, Nebojša Đorđević, Janko Cekić, Uroš Novović, Marko Panajotović, Jovan Zdravković, Jovan Mijović, Predrag Vasić, Vasilj Adžić.

Igraju i Danijela Vranješ, Aleksandra Cucić, Gorica Regodić i Aleksandra Jelić.

Predstava se igra 15, 16, 19. i 20. novembra sa početkom u 15 sati.

(Izvor: Tanjug)