Zašto se u Rusiji slavi „Dan KGB“-a

Naslov je vjerovatno privukao vašu pažnju. Međutim na samom početku smo u obavezi da saopštimo da takav praznik zaista i postoji. Malo gdje u svijetu tajne službe imaju svoj zvaničan praznik, a u Rusiji ova neobična profesija svake godine svoj dan obilježava 20. decembra.

Možda pojedini novinari mogu da ironično komentarišu da tamo na Istoku postoji totalitarna imperija, gdje svemoćni KGB prisiljava građane da obilježavaju praznik u njegovu čast. Međutim, pokušajmo da ovoj interesantnoj pojavi pristupimo sa bar malo objektivnosti i transparentnosti. Tradicija profesionalnih praznika, posebno određenih za predstavnike različitih oblasti društvenog života i ekonomskih djelatnosti, predstvalja nasljeđe Sovjetskog Saveza i socijalističkog bloka uopšte. Takvi praznici sa druge strane na Zapadu nisu karakteristični, istina postoje i određeni izuzeci.

U Rusiji se u decembru mjesecu, pored praznika tajnih službi, obilježava se i Dan pravnika, Dan radnika u energetici i Dan spasioca Ruske Federacije (misli se na pripadnike civilne zaštite). Pošto u godini imamo ukupno 12 mjeseci, u Rusiji dakle postoje desetine praznika raznovrsnih profesija.

Tradicija da od svoje države jednom godišnje radnik dobije čestitku za posao koji svakodnevno obavlja prihvaćena je uglavnom pozitivno i postala je sastavni dio savremenog ruskog društvenog života. Praznik važnih profesija sigurno nije „najgora“ socijalna inženjerija, koju je svijetu u nasleđe ostavio komunizam.

SAD ima dvostruko više agenata od Rusije

U poimanju svijeta zapadnog društva ukorijenilo se mišljenje da zli Kremlj hara po čitavom svijetu sa gotovo milionskom armijom sveprisutnih agenata tajnih službi, kojima se pripisuju svemoguće podlosti i zločini.

Rusija predstavlja veliku zemlju, sa populacijom preko 140 miliona, čije tajne službe broje nešto iznad 50.000 pripadnika. Važno je razumjeti, da ruske tajne službe pored FSB-a (Federalna služba bezbjednosti) koji se zanima unutrašnjom bezbjednosti zemlje, obuhvataju još SVR (Spoljnu obavještajnu službu), FSO (Federalnu službu zaštite) i druge organizacione jedinice, koje imaju svoj pandan na Zapadu. Recimo, u SAD-u je struktura obavještajnih službi znatno razuđenija i brojnija. Više od 100.000 agenata danas radi u 17 američkih tajnih službi.

Indikativno je da niko ne optužuje SAD da su se pretvorili u policijsku državu, koja danonoćno špijunira svoje i strane građane. Da ne zaboravimo i da američki vojni budžet iznosti 700 milijardi dolara i da više od 10 puta prevazilazi ruski. U američki vojni budžet ulaze i stavke za podršku specijalnih organizacionih jedinica državne bezbjednosti.

Tokom 2019. godine, u ruskoj složenoj multietničkoj i multikonfesionalnoj državi, tamošnji agenti nisu dopustili nijedan teroristički napad, a uspjeli su da raskrinkaju 78 međunarodnih teorističkih ćelija. Danas bi zapadni agenti itekako mogli da uče od svojih ruskih kolega. Prije samo 2 decenije nije bilo tako. Eksplozije u stambenim zgradama, diverzije u metrou, uzimanje taoca i td. bili su neizostavni dio ruske društveno-političke realnosti. U to vrijeme su Pariz, London i Berlin živjeli svojim mirnim životom.

Čini se da se tokom poslednjih 20 godina mnogo toga promijenilo u Rusiji. Sada zahvaljući čvrstoj poziciji predsjednika Putina i njegovoj podršci snagama zaštite poretka, Moskva je postala jedna od najbezbjednijih prestonica Evrope.

Istinska čuda desila su se i na Sjevernom Kavkazu, nakon dolaska na vlast „KGB-ovca Putina. Tamo su ne tako davno radikalni islamisti, uz podršku svojih međunarodnih sponzora držali u strahu cio region. Danas je iz pepela obnovljeni Grozni, prestonica nekad pobunjene Čečenije, postao simbol uspješne djelatnosti ruskih organa državne bezbjednosti i političkog kursa predsjednika Putina.

Rusija je zemlja koja po mnogo čemu može da priredi iznenađenje. Ipak, ne i kontekstu da se bivši pripadnik tajnih službi Vladimir Putin nalazi na čelu države. To štaviše i ne predstavlja poseban presedan. Mnogo je slučajeva takvog uzdizanja u karijeri. Najizrazitiji primjer je 41. po red predsjednik SAD Džordž Buš – stariji, koji se 70-ih godina nalazio na čelu CIA.

Borba sa terorizmom

Malo ko će ipak negirati, da uloga tajnih službi u svijetu nastavlja da raste, čak iako nam se svi ti surovi momci ne dopadaju naročito. Posebnost takvih „tajnih“ profesija je u tome što je njihov kvalitetno obavljen posao praktično nevidljiv, a sa druge strane neuspjesi se nerijetko proglašavaju za nacionalne i ljudske tragedije, čiji se rezultati iskazuju ljudskim žrtvama i razaranjem.

Nema osnova nadati se, da izazovi i prijetnje, sa kojima su se stanovnici planete upoznali u XXI vijeku, mogu naprasno nestati. Ključni zadatak za bezbjednosne službe danas predstavlja borba sa međunarodnim terorizmom, otkrivanje i sprečavanje realizacije njihovih planova, koji se razvijaju u globalnom i transnacionalnom okviru.

Međunarodni terorizam i esktremizam je sve češće tema i u popularnoj kulturi. O tome, na jedan neobičan način, govori i radnja holivudskih blokbastera „Odred otpisanih“ iz 2016. i „Džoker“ koji je nedavno prikazivao u našim bioskopima. Oba filma bili su veoma popularni i kod mlađe populacije. Veoma je važno u današnjem svijetu opštedostupnosti interneta omladinu izolovati od djelovanja ekstremista i u tim kompleksnim zadacima tajne službe treba da igraju važnu ulogu.

Rat obavještajnih službi i njhova upotreba u dnevnopolitičke svrhe, ne predstavlja novost, ali u poslednje vrijeme je sve izraženija. To je opasnost koju ne možemo uvijek da registrujemo. U svijetu medija djelatnost sve češće se puštaju priče, „veoma vjerovatne“, o radu tajnih službi.

Nerijetko takve informacije ne izlaze iz okvira glasina, u kojima potpuno odsustvuju činjenice. Kako se recimo završila istraga oko miješanja ruskih hakera u američke izbore, šta je sa dokazima ruskog hemijskog napada u Solsberiju, ili gdje su danas „Bijeli šljemovi“ iz Sirije? Odgovore na ova pitanja, koja su svojevremno dospjela u žiži javnosti, danas nećete naći u onim popularnim medijima koji su teme nedavno besomučno eskploatisali.

Za razumijevanje fenomena praznika službi bezbjednosti u Rusji veoma važno je istaći sljedeće. U savremenom svijetu pripadnici tajnih službi češće od ostalih dolaze u dodir sa egzistencijalnim zlom i u tim okršajima nerijetko i stradaju. Rusi smatraju da je minimum koji ti hrabri muškarce i žene zaslužuju dostojno sjećanje i društveno priznanje, kao što je recimo da jedan dan u godini bude posvećen njima.