Novija srpska istorija kroz prizmu Haškog tribunala

Piše: Vinko Pandurević 

Kada ovde govorimo o novijoj srpskoj istoriji, onda mislimo na skup vremena prošlih događaja, smeštenih u nekoliko poslednjih decenija dvadesetog veka, a koji se istovremeno protežu i na prvu deceniju dvadesetprvog veka. Reč je o vrlo kratkom istorijskom periodu koji na vrlo buran i upečatljiv način odslikava snažne istorijske događaje u kojima participiraju Srbi inkorporirani u svetsku istorijsku pozornicu. To su istorijski događaji koji su odslikani na vrlo specifičan način, ne samo od strane domaćih i stranih istoričara, nego i od strane jedne međunarodne, više političke nego pravne isntitucije, a to je Haški tribunal. Naznačeni period srpske istorije prikazan je i odslikan u presudama Haškog tribunala, kao poslednjem filteru, kroz koji su zapadne sile filtrirale najnoviju srpsku istoriju. Namera je da se kroz pseudonaučni i propagandni prikaz kratkog perioda srpske istorije, zasnuje potpuno pogrešan i zlonameran pristup celokupnoj srpskoj istoriji.

Ovaj period naše istorije u stranoj istoriografiji prikazan je na vrlo kontraverzan način, tumače ga i proučavaju između ostalih i oni koji su tu istoriju „stvarali“. Predmet je raznovrsnih manipulacija od strane mnoštva činioca. Kratka je vremenska distanca da bi se mogli donositi konačni istorijski sudovi, davati istorijske ocene i kvalifikacije ovih istorijskih događaja, koji se prikazuju, kako na bazi različitih istorijskih materijala i dokumenata, tako i na osnovu zamišljenih i željenih projekata tih samih događaja, sačinjenih od strane ključnih „kreatora jugoslovenske krize“, nezavivisno od njihovog stvarnog istorijskog toka.

Hipoteka „izazivača ratova na prostoru bivše SFRJ“, nametnuta je srpskom narodu, uprkos činjenicama, kao što su izjava Franje Tuđmana, hrvatskog predsednika, „rata ne bi bilo da ga nije želela Hrvatska“, zatim izjava Stjepana Mesića, hrvatskog člana Predsedništva SFRJ, „posao sam završio, Jugoslavije više nema“, te izjava Alije Izetbegovića, muslimanskog člana predsedništva RBiH, „žrtvovaću mir za suverenu BiH“. Nametnuta hipoteka je snažna prepreka srpskom narodu na putu njegovog razvoja u prvim decenijama dvadesetprvog veka. Zato se srpski narod te hipoteke mora čim pre osloboditi, utvrđivanjem istine o našoj novijoj istoriji, koristeći nova geopolitička prestrojavanja koja otvaraju put toj istini.

Ovde pre svega, želimo da se osvrnemo na same ratne događaje iz devedesetih godina prošlog veka, na prostoru bivše Jugoslavije i njihovu povezanost sa slikom tih događaja koju je post festum kreirao Haški tribunal, držeći se mnogo ranije formiranog ratnog propagandnog i marketinškog obrasca, na štetu Srba. Sudske odluke HT podržavale su medijsku i propagandnu manipulaciju, kreiranu u javnom mnenju još tokom rata, u kojima su Srbi prikazivani u najgorem mogućem svetlu. Na ovaj način je stvarana „budućnost prošlosti“, i to onakva koja bi nakon protoka određenog vremena bila po meri „kreatora haosa“ u skladu sa stvorenim stereotipima o Srbima.

Osnovna ideja kreatora „novog svetskog poretka“ iz osamdesetih godina prošlog veka, a koja se kao deo opšteg spektra krupnih geopolitičkih promena na istoku Evrope, odnosila na rasturanje SFRJ, kao glavni remetilački faktor markirala je Srbe kao takve i njihove lidere. Služeći se starim teorijama, nastalim još u kuhinji komunističke partije iz perioda Kraljevine Jugoslavije i među ustaškim ideolozima, o „pogubnosti“ po južnoslovenske narode, „ideje i prakse velikosrpskog hegemonizma i unitarizma“, Srbi su određeni kao „glavna pretnja i opasnost po demokratiju i mirnu tranziciju socijalističkog političkog sistema“, te kao „hegemonisti i porobljivači ostalih južnoslovenskih naroda“, jer im nisu „dozvoljavali slobodan izbor i formiranje vlastitih država“.

Novom matricom kojom su dodeljene ratne uloge sukbljenim stranama u ratu na prostoru bivše SFRJ, nastoji se raznovrsnim sredstvima, metodama i neoružanim oblicima ratovanja (što bi smo danas nazvali „hibridno ratovanje“), kao i neposrednim vojnim i borbenim angažovanjem, prikriti stvarna uloga spoljneg faktora i „domaćih sukobljenih strana“. Stvarni uzroci rata, ciljevi inspiratora rata i sukobljnih strana, način ratovanja bili su prikrivani upravo metodama „hibridnog ratovanja“.

Šta se u stvari želelo prikriti ili potencirati? Pogledajmo o čemu je reč, kada se radi o ulozi SAD, EU, Islamskih zemalja, i političkom, ideološkom i vojnom delovalju Hrvata i Muslimana u BiH: 1) stabilizacija uloge SAD u Evropi po pitanjima evropske bezbednosti; 2) širenje NATO-a na istok i potvrda njegove dominacije i nezamenjivosti u Evropi; 3) korišćenje raspada Jugoslavije radi lakšeg prodora na istok i pritiska na Rusiju i ostatke Sovjetskog saveza; 4) kroz podršku bosanskim Muslimanima pokazati da SAD nisu u sukobu sa islamskim svetom; 5) primena strategije ekonomske, političke i vojne izolacije Srbije, uz želju Ala Gora (bivši potpredsednik SAD, prim. autora) da Srbija postane „poljoprivredno društvo“ uz istovremenu vojnu pomoć Muslimanima u BiH; 6) stvaranje nezavisne države Hrvatske u „povjesnim granicama“ gde bi kao osnova bila „Hrvatska banovina iz 1939.“, izbacibanje Srba iz novog ustava Hrvatske, a potom i iz Hrvtaske; 7) otvorena i neposredna ekonomska i vojna pomoć bosanskim Muslimanima od strane Irana, Saudijske Arabije i Turske; 8) propagiranje džihada sa ciljem proširenja islama na sve nemuslimane, bilo da prihvate veru ili da postanu zimi, i život u BiH u skladu sa „Islamskom deklaracijom“ A. Izetbegovića; 9) formiranje paravojnih formacija Patriotske lige, čije je brojno stanje dostizalo više od stotinu hiljada pripadnika, još dok je BiH bila u sastavu SFRJ; 10) osporavanje ustavne uloge JNA i njeno proglašavanje za srpsku agresorsku vojsku u Sloveniji, Hrvatskoj i BiH; itd.

Pogledajmo kakva je slika sukobljenih strana u ratu na prostoru bivše SFRJ, a u vezi sa predhodno rečenim, stvorena kroz prizmu presuda Haškog tribunala, koji je osnovan kao Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (poznat pod imenom Haški tribunal – HT) čije bio „isključivi zadatak da krivično goni osobe odgovorne za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava počinjena na teritoriji bivše Jugoslavije od 1.januara 1991. do datuma koji odredi SB nakon ponovne uspostave mira“ (Rezolucija SB br.827; 25.maj 1993. tačka 2.).

Kao što ćemo videti misija HT bila je mnogo šira nego što je pravo i pravda. On je dobio misiju da piše istoriju, odnosno da kroz sudske presude potvrdi „ispravnost politike koju su vodili glavni kreatori rata“, „kreira navodno pomirenje među narodima“, odnosno da se Srbi predstave kao glavni krivci i izazivači rata i da budu za to primereno kažnjeni, da se ustanovi institut „žrtve i dželata“ i da se stavi jasna dinstinkcija. Upravo ovakva „pogrešna“ misija Haškog tribunala, proizvela je mnoge negativne posledice, koje su prvobitno na svojoj koži osetili Srbi. Takođe tokom vremena izlaskom na videlo novih dokumenata, otkrivanjem stvarne uloge međunarodnog faktora i demaskiranje ratnih ciljeva svih zaraćenih strana i otkrivanje ratnih zločina koji su činjeni prema Srbima, „rezultati rada HT“ bivaju deplasirani i postižu potpuno suprotne efekte. Status „žrtve“, koji je dodeljen celokupnom Bošnjačkom narodu, postaje neodrživ i neodbranjiv pa tako stvara nove komplikacije tipa unutarnacionalnih frustracija, međusobnih trvenja, stvaranja negativnih energija koje proizvode nove međunacionalne tenzije u BiH i regionu.

Osnivači HT (formalno SB, a stvarno SAD, NATO i njihovi saveznici), zahtevali su od suda da on čim pre, putem svojih presuda, obezbedi „potvrdu ispravnosti politike koju su njegovi osnivači vodili tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji“. Hitnost potvrđivanja nametnute matrice i obrasca o uzrocima, karakteru rata, glavnim vinovnicima i žrtvama, je vrlo važna. Dugo bi bilo čekati da se osuši istorijsko mastilo kojim se piše objektivna istorijska čitanka i kojim se realno na bazi istorijskih fakata piše svaka istorija, pa i ova novija istorija ratova na tlu bivše SFRJ.

„Ekspertske komisije“, koje je upućivao SB UN na teren da utvrde činjenice u vezi sa kršenjem Ženevskih konvencija u ratu na tlu bivše SFRJ, u svojim izveštajima upotrebljavaju termin „etničko čišćenje“, sa osnovnim ciljem da se ono pripiše Srpskoj strani. Ovaj termin u svetske medije ulazi tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji, a vezuje se isključivo za Srbe, kao počinioce takvog čišćenja, (koje se postiže putem zatvaranja, progona ili ubistava u cilju postizanja etničke homogenosti određenog prostora). Ovaj termin je već od ranije bio poznat u istoriji kolonijalnih sila i imperija, a posebno je u praksi sproveden u NDH tokom „rešavanja srpskog pitanja u NDH“ („trećinu pobiti, trećinu proterati, trećini pokrstiti“).

Da bi se „olakšao“ rad HT u vezi sa ovim pitanjima, njegovi osnivači su preduzeli određene predhodne radnje definsanja srpskog delovanja „sračunatog na etničko čišćenje“. Oni usput kažu: „sve strane su činile zločine, i etničko čišćenje je bilo posledica rata, osim etničkog čišćenja koje su sprovodili Srbi koje nije bilo posledica rata, nego cilj rata“. Etničko čišćenje koje su navodno sprovodili Srbi bilo je „sistematsko i očigledno dobro planirano“. Ovakvim predhodnim kvalifikacijama ratnih zbivanja, olakšan je posao Tužilaštvu HT, tako što je ono navedene kvalifikacije direktno pretvaralo u tačke optužnice, a sudska veća potom u paragrafe osuđujućih presuda. Iako je broj proteranih Srba (čitaj „etnički očišćenih“, na prostoru bivše Jugoslavije najveći, niko od nesrba nije osuđen pred HT za etničko čišćenje Srba sa njihovih vekovnih ognjišta.

Pogledajmo kako HT kvalifikuje srpske političke ciljeve i ratne napore: 1) Formiranje srpskih političkih i državnih institucija, kao posledica majorizacije od strane druga dva naroda u BiH, HT kvalifikuje kao paralelne institucije formirane radi ostvarivanja političkih ciljeva činjenjem zločina nad pripadnicima druga dva naroda u BiH; 2) VRS i druge oružane formacije kao strane u sukobu, HT posmatra kao agresorske, vojno superiorne u odnosu na „goloruke bošnjačke i hrvatske snage“, i kao osnovne poluge za ostvarivanje etničkog čišćenja; 3) Svako dejtvo VRS se smatra planskim, sistematskim i zločinačkim, sračunatim na progon civilnog stanovništva, kao da nije protiv sebe imala tzv. Armiju BIH sa preko 200 000 boraca, i oko 50 000 pripadnika HVO; 4) Dejstvo snaga VRS po snagma 1. Korpusa ABiH u Sarajevu (70 000 vojnika) kvalifikovano je isključivo kao granatiranje i snajperisanje s ciljem terorisanje civila, bez osude snaga ABiH koje su silom držale civile na liniji sukoba u urbanom delu grada; 5) Svaka žrtva na strani Bošnjaka i Hrvata (uključujući i kolateralne žrtve (izraz koji je skovao sam NATO) smatrana je kao posledica planske aktivnosti srpskih snaga, a pogubljenje ratnih zarobljenika je proglašavano za genocid; 6) Povlačenje civilnog stanovništva pred naletom srpske vojske, HT je smatrao etničkim čišćenjem i prisilnim premeštanjem, a takvo pomeranje srpskog stanovništva pod naletom ABiH ili HVO, ili HV, smatrao je „samoprogonom i planskim, dobrovoljnim napustanjem svojih domova“; 7) Nadmoćno dejstvo VRS po neprijatelju HT je smatrao prekomernom upotrebom sile koja nije opravdana vojnom svrhom, a takvo delovanje ABiH ili HV smtarao je kao vid podizanja borbenog morala vojnika; 8) Optužnice protiv Srba su uvek sačinjene tako da se Srbi optužuju kao članovi „udruženog zločinačkog poduhvata“ (UZP), što neminovno dovodi do osuđujuće presude; 9) Svaki oblik pomoći Srbima u Hrvatskoj i BiH od strane Srbije smatrana je agresijom i velikosrpskim hegemonizmom; 10) Uspostava ustavnopravnog poretka od strane Vlade R. Srbije, na KiM korišćenjem i sredstava sile kvalifikovano je kao nasilje prema civilima, etničko čišćenje i sl.11) Neprihvatanje NATO ultimatuma iz Rambujea, od strane Vlade Srbije, koji je značio kapitulaciju i okupaciju ne samo KiM, nego cele Srbije, tumači se kao nekooperativnost, odsustvo sluha za dijalog i mir u regionu, nerazumevanje geopolitičkih promena itd.12) Kao glavni uzrok srpske krivice u ratovima devedesetih godina prošlog veka smatra se „diktatorski režim Slobodana Miloševića, hegemonističke aspiracije na tuđe prostore, istorijska nezrelost naroda i okrenutost ka prošlosti, a ne ka budućnosti, odnonso zarobljenost u mitovima i istoriji“.

Napred opisani način rada HT i njegovo tumačenje ratnih događaja bilo je u funkciji: opravadanja NATO intervencije u BiH, NATO agresije na Srbiju; održanja stereotipa o „dobrim i lošim momcima“ u oružanom sukobu; uvećanja broja žrtava na strani srpskih neprijatelja i umanjivanja srpskih žrtava, sve do stava da su srpske žrtve bile i „poželjne“ s obzirom na navodna „srpska zverstva“; neodmerenih i pogrešnih pravnih kvalifikacija krivičnih dela koja su navodno činile samo srpske snage; balansiranja političkih odnosa unutar i između država u postratnom periodu i oblikovanja država u skladu sa interesima zapdnih sila. Politika delenja pravde koju je provodio HT uklapala se u nove geopolitičke trendove na istoku Evrope i na Balkanu.

Pronatovsko ponašanje HT, a posebno tužilaštva, koje je vodilo politiku krivičnog gonjenja sa različitim motivima, u zavisnosti od etničke pripadnosti optuženih, koje se bavilo više tumačenjem a manje utvrđivanjem činjenica i davanjem različitih pravnih kvalifikacija istim događajima, u značajnoj meri je ublaženo ili bolje rečeno osporeno presudom Vojislavu Šešelju, u kojoj francuski sudija Antoneti između ostalog kaže: nije bilo sistematskog napada na civile, stanovništvo se pomeralo usled oružanih borbi, kao što se to dešava danas u svakom ratu; politički ciljevi srpskog naroda nisu bili kriminalni, ideja Velike Srbije je politički a ne kriminalni projekat; zločini su činjeni, ali nisu bili deo UZP; borba Srba u BiH i Hrvatskoj je bila legitimna; huškački govori nisu dovodili do zločina itd.

Iako je HT bio zamišljen kao ad hoc sud, tj. tribunal sa ograničenim vremenom trajanja, njegova misija je postala vremenski vrlo duga, i u novoj formi još uvek neograničena. Možda je i to doprinelo da HT u svojoj završnoj fazi suđenja visoko rangiranim srpskim političarima i generalima, pod pritiskom novih geopolitičkih promena, nepobitno utvrđenih istina o ratu na tlu bivše SFRJ, promeni sliku srpske novije istorije i da je ne prikazuje tako crno-belo.

Na direktan ili indirektan način HT je potvrdio da Srbi nisu krivci za ratove, rekavši, pod pritiskom argumernata, da to pitanje više nije ni važno; da Srbija nije bila „agresor“ na Hrvatsku i BiH; da Srbija nije počinila genocid u BiH; da je Srbija učinila razumne ustupke u Rambujeu i da odbijanje određenih zahteva SAD i NATO zemalja, Srbija nije izazvala niti pokrenula NATO agresiju na SRJ.

Ostaje stalna potreba otvorenog i jasnog istraživanja ratova na tlu bivše SFRJ i realne ocene srpske pozicije u tim ratovima i promene stereotipa o Srbima.