Prsten majke cara Dušana pobožnima donosi sreću, a bezbožnima zlu kob

Narod na severu Kosmeta, monaštvo Srpske pravoslavne crkve, istoričari i publicisti još ne mogu da utvrde po čijem je nalogu i zbog čega je 1915. godine, kada su Srbiju stigla teška vremena, u priprati manastira Banjska na severu Kosmeta, prekopan grob kraljice Teodore, supruge Stefana Dečanskog i majke cara Dušana, i zašto je sa Teodorine ruke skinut izuzetno vredan prsten sa dvoglavim orlom i natpisom “ko ga nosi, pomogo mu Bog”.

Prsten su pre više od 700 godina, u saradnji sa majstorima iz inostranstva, kovali najbolji zlatari tog vremena, a zlato od kojeg je izrađen topljeno je u Novom brdu i Trepči gde je ktitor Banjske, kralj Milutin, Teodorin svekar, imao svoje čuvene topionice i zlatne riznice. Teodorin prsten smatra se najlepšim komadom srednjovekovnog nakita.

U istorijskim dokumentima piše da se na iskopavanjima u Banjskoj radilo vrlo žurno, da je najverovatnije traženo zlato kralja Milutina i da je “istraživanje” prekinuto zbog približavanja neprijateljske vojske. Samo dva-tri dana pred povlačenje “kopača”, u priprati je nađen grob kraljice Teodore čije kosti su, nakon što je sa ruke skinut njen retki i vredni prsten, najverovatnije ponovo sahranjene u oltaru manastira.

Sa ruke kraljice Teodore skinut je još jedan, manje vredan, srebrni prsten koji je, kako se pretpostavlja, misteriozno završio u kolekciji jedne moćne beogradske porodice, a potom je prošvercovan u inostranstvo i danas je u vlasništvu jedne bogate srpske porodice. Ne zna se koliko je plaćen i da li je i on vlasnicima donosio nesreću.

Nije nikakva tajna da je Teodorin prsten, za koji se verovalo da će, suprotno dobronamernom natpisu na njemu, novom vlasniku doneti nesreću, završio u kolekciji tadašnjeg regenta i kasnijeg kralja Srbije Aleksandra Karađorđevića, čak se sumnja da je prestolonaslednik lično prisustvovao iskopavanjima i dao nalog da se ona započnu.

Zabeleženo je i to da je kralj Aleksandar jedno vreme prsten nosio na ruci, a potom kao privezak na lancu za sat, smatrao ga je amajlijom, međutim, kada su i do njega stigle priče da je reč o svetinji i da je, čim je odvojen od osobe za koju je specijalno kovan, prsten uklet i da donosi nesreću, kralj je požurio da ga se što pre otarasi, pa ga je poklonio svom prijatelju, tadašnjem advokatu Blagoju Barlovcu koji se takođe bojao prokletstva, pa je Teodorin prsten 1926. godine u tajnosti predao Narodnom muzeju u Beogradu, gde se i danas čuva.

Da li je ovaj komad nakita bio koban za kralja niko ne zna, međutim, posle Aleksandrove tragične pogibije u Marselju sumnje su postale još veće. I advokat Barlovac je preminuo neposredno nakon što je prsten predao Narodnom muzeju.

Prsten kraljice Teodore samo jednom je od 1926. godine izašao iz Narodnog muzeja u Beogradu i to 2004. godine kada je, kao jedan od najlepših primeraka Vizantijskog doba (na zapadu i srpski srednji vek nazivaju Vizantijom) prikazan posetiocima Metropoliten muzeja u Njujorku.

Nema sumnje da je kralj Milutin kopao i topio zlato, od njega je pravljena smesa banjsko zlato, kojom su oblagane pozadine fresaka u najpoznatijim srpskim manastirima, kovan je i izuzetno lep i vredan nakit, a zlato je služilo i za trgovinu.

Riznica kralja Milutina, za koju se verovalo da je sakrivena u podrumima Banjske i da je puna zlata, nikada, uprkos brojnim prekopavanjima u vreme Turaka i kasnije, nije pronađena, ali je legenda o banjskom zlatu i blagu kralja Milutina ostala da živi do današnjih dana.

• Ceo ovaj kraj je i danas prepun obojenih metala. Na padinama Rogozne još postoje improvizovani rudnici u kojima se kopalo i topilo zlato.

Nemanjići su to znali da iskoriste, naši današnji političari ne znaju, ali tu su stranci koji dobro znaju čime raspolažemo, zbog toga se toliko bore da i severni Kosmet bude deo nezavisnog Kosmeta, pa će moći da kopaju gde požele i odnose šta im se svidi – kaže Dragan Savić, žitelj Banjske.