Ali-paša Gusinjski: Danas slavljen, a pobio na hiljade Srba i uništavao pravoslavne svetinje

Piše: Ljubiša Moračanin

Svi građani Crne Gore su čuli za Alipašine izvore, i poželjeli da ih vide, mnogi su danas tamo i pošli na veliki ilindanski sabor, ali malo njih zna za Ali-pašine zulume i njegovu borbu protiv „crnogorske okupacije”. Niko u istoriji nije pobio toliko Crnogoraca, ali to nije smetalo komunistima da 1967. godine preimenuju Gusinjske izvore u Alipašine!

Ali-paša je za mnoge Plavljane i Gusinjane – nacionalni junak i oslobodilac, pa je sledstveno tome Crna Gora okupirala Plav i Gusinje. Njima snove niko ne može zabraniti, ali da ima ozbiljne vlasti u Crnoj Gori – svaki trag imena Ali-paše bio bi zatrt, sem kao neprijatelja u udžbenicima istorije.

Prije nekoliko godina, stranke bošnjačke i albanske manjine, kao i SDP, u plavskom parlamentu su predložile podizanje spomenika Ali-paši, što je izazvalo buru nezadovoljstva odbornika SNP-a. Predlog, nije dobio podršku odbornika DPS-a, ali ne znači da neće u nekoj narednoj predizbornoj trgovini. Umjesto Ali-paši, u Plavu i Gusinju bi morao biti podignut spomenik kralju Nikoli koji je 1912. godine oslobodio taj kraj.

Ali-pašini zulumi

Ali-paša Gusinjski, bio je paša iz gusinjskog kraja, Albanac porijeklom. Rođen je 1828. godine u Gusinju, kao Ali-beg Šabanagić. Završio je visoku vojnu školu u Istanbulu, nakon čega se vratio u zavičaj. Bio je jedan od osnivača i član centralnog komiteta Prizrenske lige.

Zbog toga što su crnogorski ustanici u Vasojevićima imali uspjeha u borbi protiv osmanskih feudalaca, skadarski vezir, pod čijom su se upravom tada nalazili Plav i Gusinje, 1862. godine je formirao tzv. „Limski korpus“, vojnu jedinicu čiji je zadatak bio da uguši ustanak u dolini Lima i povrati plavsko-gusinjskim agama i begovima izgubljene čitluke. Ova jedinica je bila najvećim dijelom sastavljena od bašibozuka dovedenog iz okoline Skadra, Rožaja, Novog Pazara, Bihora, Bijelog Polja i sa Kosmeta.

Operacije „Limskog korpusa“ počele su 16. aprila 1862. godine, kada je turska vojska ušla u Veliku, Gornju Ržanicu, Mašnicu, Murinu, Gračanicu i Ulotinu, predavši ih ognju. Ustanici su pružili žestok otpor, povlačeći se prema planinskim visovima.

U borbama na Previji 16. do 18. aprila 1862. godine, bašibozuk Ali-bega Gusinjskog i dva tabora redovne turske vojske, u potpunosti su razbijeni. Ali-beg i njegov bašibozuk isticao se jedino u paljenju vasojevićkih sela, dok su ozbiljne borbe vodili turski školovani oficiri, skadarske paše i veziri i bažibozuk iz Albanije. Iako je uspjela da spali sela i opljačka ih, turska vojska sa Previje morala je uz velike gubitke da se povuče u Plav i Gusinje.

Ponovo je nakon mjesec dana (18. maja 1862) iz Gusinja u napad krenula oporavljena turska vojska. U ovim borbama opljačkana su i spaljena 42 sela, zapaljen manastir Svete trojice u Brezojevicama, crkva u Andrijevici i manastir Đurđevi stupovi.

Turska vlast, a naročito Ali-beg Gusinjski pokušali su da ponovo uspostave feudalne odnose u Gornjem Polimlju. Na njegove zulume stizale su svakodnevno žalbe na Cetinje i knjaz Nikola je tražio od skadarskog vezira da ga smijeni sa položaja mudira u Gusinju.

Nepriznavanje odluka Berlinskog kongresa

Odluke Berlinskog kongresa 1878. godine, po kojima su Plav i Gusinje pripali Crnoj Gori, bile su neprihvatljive za Ali-bega i njegove pristalice, zbog čega je odlučio da im se suprotstavi i ne dozvoli crnogorskoj vojsci da uđe na to područje. Zbog toga je u dva navrata ratovao protiv crnogorskih snaga, prvi put na Novšiću, između Murine i Plava, decembra 1879. godine, a drugi put 8. januara 1880. godine, u Murini.

Ali-beg je uspio da u oba boja pobijedi Crnogorce i tako privremeno spriječi sprovođenje odluka Berlinskog kongresa. U znak zahvalnosti za uspjeh u bici na Novšiću, sultan je Ali-begu dodijelio čin mir-mirana. Naredne godine je imenovan za sandžak-bega novoformiranog Pećkog sandžaka. Od tada je poznat pod imenom Ali-paša Gusinjski.

Ubijen je 1888. godine na ulazu u Rugovsku klisuru, u blizini Pećke patrijaršije. Sahranjen je na mezarju pored Bajrakli džamije u Peći.

Pročitajte još:

Gnusni pokušaji prekrajanja istorije: Minimiziranje uloge Rusije u Drugom svjetskom ratu