Balkanist: Sveti Stefan zakonom proglasiti za nacionalno blago?

Piše: Igor Damjanović

Sveti Stefan nije samo jedinstvena turistička atrakcija, to je simbol po kome je ne samo Crna Gora, već kompletna jadranska obala prepoznata u svijetu. Ideja da se kompletno ostrvo preuredi rođena je 50-ih godina, u vrijeme Titovog komunističkog režima, kada se promišljalo i gradilo strateški, u interesu društva kao cjeline, a ne kao u vrijeme aktuelnog divljeg kapitalizma u interesu bogatih i moćnih pojedinaca. Sredinom 50-ih godina prošlog vijeka proglašen je javni interes i izvršena eksproprijacija privatnih kuća na ostrvu. Obeštećene mještana vršeno je po sledećem ključu: onaj kome se na ostrvu nalazila sva imovina dobijao je više, onaj ko je u obližnjem selu imao zemlju ili kuću dobijao znatno manje. Zbog toga bilo je i slučajeva mještana koji su odbili ponudu države, jer su je smatrali ponižavajućom i ostali bez ikakve nadoknade.

Od 2006. godine ostrvom i obližnjim Miločerskim parkom, u kome se nalazi hotel Miločer, nekadašnja ljetnja rezidencija srpske i jugoslovenske kraljevske porodice Karađorđević, gazduje kompanija „Adriatic properties“, vlasništvo grčkog biznismena Petrosa Statisa. Ugovor o zakupu sa prvobitnih 30, kasnije je prolongiran na 42 godine. Oba hotela ušla su u sistem singapurske kompanije Aman i u sezoni cijena dvokrevetne sobe na ostrvu kreće od 1000 evra na dan. Ono što je sumnjivo u čitavoj priči o zakupu je da Statisova kompanija već godinama prikazuje milionske gubitke. U 2018. prijavljen je gubitak od 5,7 miliona evra, za 2013, 2014. i 2015. prosječan godišnji gubitak iznosio je preko 10 miliona evra, a ukupan akumulirani minus zaključno sa 2018. dostigao je 90 miliona evra. Blažo Rađenović, mještanin Svetog Stefana i potpredsjednik lokalne frakcije URA, prošle godine Radio-televiziji Budva izrazio je sumnju „da čitav posao unosi sumnju u korupciju na najvišem nivou, kao i izbjegavanje plaćanja po osnovu PDV-a, poreza na dobit i drugih obaveza prema državi i lokalnoj samoupravi“, o čemu kako on smatra govore „krajnje problematični finansijski iskazi sa milionskim gubicima svake godine, što dodatno produbljuju sumnju da se radi o dobro osmišljenom planu i organizovanoj kriminalnoj grupi i o privrednom kriminalu“. Sveti Stefan je ponovo dospio u centar pažnje crnogorske javnosti prošle nedelje, kada je nepoznati kupac na praktično mrtvoj crnogorskoj berzi kupio za 2,5 miliona evra 13,73% akcija. To bi trebalo da znači da čitavo ostrvo sa Miločerskim parkom vrijedi oko 18 miliona evra. Po toj računici, kako navodi portal IN4S, ispada da kvadrat stambenog prostora koji pripada eskluzivnom hotelskom kompleksu vrijedi oko 100 evra, a kvadrat zemljišta nešto malo preko 1 evro. Javnosti je ostalo nepoznato ko je prodao svoj udio ispod svake cijene. Logično bi bilo da je ovu operaciju izvršila srpska AIK Banka, kojoj je pripadalo 15,2%, ili možda Vlada Crne Gore koja posjeduje 41,6% akcija, jer su udjeli ostalih akcionara manji od prodatih 13,73%. Sumnjiva transakcija na berzi juče je na platou ispred ostrva okupila mještane predvođene predsjednikom Mjesne zajednice Sveti Stefan Vladislavom Mitrovićem.

U ekskluzivnom komentaru za Balkanist naveo je da svi „problemi kreću od momenta kada se hoteli na Svetom Stefanu prebacuju u ingerenciju Budvanske rivijere, iz koje se formalno izdvajaju prošle godine po planu restrukturiranja”. Mitrović je najavio da će se zalagati da se ispita zakonitost čitavovog procesa i tvrdi da je «mještani nemaju prednost prilikom zaposlenja, da im je odavno ograničen i zabranjen pristup na pojedine plaže, a da se ovi problemi dodatno produbljuju pojavom grčkih zakupaca, koji ne samo da su zabranili pristup na Kraljičinu plažu, već napravili i alternarnativni put da mještani ne bi mogli ni da prođu obalom». Najvio je da će se odlučno boriti za „spas Svetog Stefana”, podsjećajući na riječi Stefana Mitrova Ljubiše, lokalnog intelektualca i političkog prvaka iz 19 vijeka: „Ako ste bolji i jači, Bog je vrh sviju”. Jedan od organizatora jučerašnjeg okupljanja, mještanin Blažo Kaženegra rekao je za Balkanist da je „nedupustivo da vrijednost bisera Crne Gore Svetog Stefana i Miločera, odnosno dijela Miločerskog parka, bude izraženi kroz nominalnu vrijednost berzanskih akcija”. On procjenjuje da je vrijednost čitavog kompleksa «sada otprilike ekvivalentna tržišnoj vrijednosti jednog solitera u Budvi ili Bečićima”. Za Kaženegru Sveti Stefan i Miločer „nemaju cijenu, njihova vrijednost je neprocjenjiva i ne može biti izražena u akcijama, jer predstavljaju nacionalno blago.”

U ime mještana on je ispostavio zahtjev da „država donese poseban zakon kojim bi se Svetom Stefanu i Miločeru dati status nacionalnog blaga, čime bi se spriječila njegova devastacija”. Mišljenja je da zakon mora propisati „100% vlasnistvo države, uz eventualnu pravičnu naknadu trenutnim akcionarima”. Kaženegra je posebno istakao da jučerašnje okupljanje „nestranačka inicijativa, da okuplja ljude svih političkih orijentacija, jer svi su prepoznali ovu nepravdu i poniženje prema nacionalnom blagu, ne samo Paštrovića i Budve, već i cijele Crne Gore”. Pored toga što uprljavlja Svetim Stefanom i Miločerskim parkom, Petros Statis je i vlasnik dnevnih listova „Pobjeda“ i Dnevne novine“, te portala CDM i Analitika, koji se odlikuju snažnom podrškom režimu Mila Đukanovića i često brutalnom antiruskom retorikom.

(Balkanist)