Bokelji Svetom Spiridonu – Istorijska posjeta Crkvenoj Opštini u Trstu (VIDEO)

U nedelju siropusnu 18. februara 2018. godine, po blagoslovu Njegovog Visokopreosveštenstva Arhiepiskopa cetinjskog i Mitropolita crnogorsko-primorskog g. Amfilohija i Njegovog Preosveštenstva Episkopa austrijsko-švajcarskog g. Andreja, Crkvena opština Svetog Spiridona iz Trsta ugostila je  sveštenstvo arhijerejskog namjesništva hercegnovskog i članove Crkvene opštine topaljsko-hercegnovske i predstavnike opštine Herceg Novi. Povod susreta je uspostavljanje bolje saradnje i podrška tršćanske Crkvene opštine u organizovanju velikog jubileja, 300 godina Topaljske komunitadi, koja će biti proslavljena u Herceg Novom na Spasovdan ove godine.

Povodom značajnog i istorisjkog susreta služena je Sveta Liturgija u hramu Svetog Spiridona u Trstu, kojom je načalstvovao protojerej-stavrofor Radomir Nikčević, arhijerejski namesnik hercegnovski i direktor IIU Svetigora, uz sasluživanje protojereja Nikole Todorovića, protojereja Vladana Pantelića, đakona Zorana Miljanića, sveštenoslužitelja  iz Herceg Novog i protojereja-stavrofora Raška Radovića, starešine hrama Svetog Sipridona Čudotvorca. Blagoljepiju je doprineo hor “Sveti Sava” iz Herceg Novog, kojim je dirigovala maestro Sanja Radović.

Posle pričešća sabranom narodu obratio se o. Radomir Nikčević, protumačivši odjeljak iz pročitanog jevanđelskog odjeljka, između ostalog rekavši: „Mnogi ljudi, prvaci narodni imaju spomenike prema svojoj mjeri. I ti spomenici su najčešće zaslužili ili vojničkim oružjem ili su ih zaslužili diplomatskom borbom za svoj narod. A šta su svetitelji, koji su postom i molitvom živjeli svoj život? Oni su zaslužili ovakve hramove. Oružje Svetog Spiridona je bila post i molitva. I Svetog Save i Svetih Apostola. Nema kraja na svijetu gdje nema hrama posvećenog Svetom Spiridonu. Eno njegove mošti na Krfu, eno hram njemu posvećen u Herceg Novom. I kome su naši preci iz Primorja i Dalmacije i Srbije i Ercegovine mogli da naprave ljepši spomenik ili veći hram, ako ne Svetom Spiridonu. Neka nam Gospod da snage da hodimo putem naših predaka u sve dane naših života“.

Po završetku službe, starešina hrama Svetog Spiridona u Trstu, protojerej-stavrofor Raško Radović, zablagodario je ocu Radomiru Nikčeviću koji je načalstvovao svetom Liturgijom i ostalim sveštenicima koji su sasluživali. On je pozdravio i sve članove hora koji su pojali na Liturgiji rekavši „da je to velika radost, ne samo što su pojali na Liturgiji, nego što je ovo istorijski događaj kada nam gosti dolaze iz Herceg Novog, iz mesta gde su njihovi preci još davno pre gotovo tri veka došli ovde u Trst i osnovali ovu zajednicu sa našom braćom iz Hercegovine. To je zaista veliki istorijski događaj, zato mogu da kažem da dostojno predstavljaju svoje pretke, čuvajući ono što je najvrednije u našem narodu, veru pravoslavnu i naše ime srpsko i naravno naš duhovni, kulturni i nacionalni identitet. Posebno nam je drago da je sa nama danas ovde i gradonačelnik Herceg Novog g. Stevan Katić sa svojim saradnicima“, rekao je prota Raško.

Održana je svečana akademija tokom koje su prisutni uživali u nastupu hora “Sveti Sava”, koji su izveli repertoar duhovnih i narodnih pjesama, i programu koji su za ovu priliku pripremila djeca sa veronauke. Veliku pažnju izavao je nastup Miloša Bogdanovića, dječaka iz Herceg Novog, koji je održao zdravicu Svetom Savi i svim prisutnim u hramu Svetog Spiridona.

U ime svih Novljana, domaćine je pozdravio predsjednik opštine Herceg Novi gospodin Stevan Katić, koji je ukazao na istorijsku vezu između Srba iz Trsta i Herceg Novog, pomenuvši samo neke od mnogih porodica iz Herceg Novog i Boke Kotorske koji su, zajedno sa Srbima iz Hercegovine, dali značajan doprinos u osnivanju Crkvene opštine Svetog Spiridona čudotvorca u Trstu i izgradnji Trsta.

„Čast mi je što smo moji saradnici i ja zajedno sa predstavnicima naše Crkvene Opštine danas sa vama. Trst sa Herceg Novim i cijelom Bokom Kotorskom povezuju brojne neraskidive veze, tokom dugog niza godina koje su za nama, a siguran sam da će tako biti i u danima  koji dolaze. Brojni stanovnici Herceg Novog i Boke nastanili su se u tršćanskoj luci gdje su ostavljali svoj trag kao trgovci, brodovlasnici, ljekari, profesori. Neizmjerno mi je zadovoljstvo što ste vi, njihovi potomci danas ovdje sa nama. O jakim vezama govore zanimljivi podaci. Poznato je da je veliki broj znamenitih Srba u 18. i 19. vijeku boravio duže ili kraće vrijeme u Trstu a među njima bih za ovu priliku izvojio Petra Drugog Petrovića Njegoša, Vuka Karadžića, Dositeja Obradovića, Pavla Solarića. Njegoš je čak 14 puta  bio u Trstu a Kralj Nikola je svoje  osnovno obrazovanje sticao u školi pri crkvi Svetog Spiridona. Porodoce koje su u Trst došle iz Boke Kotorske doprinijele su ugledu ovog grada a sve to čuvajući svoj nacionalni identitet, vjeru, jezik i sjećanje na rodni kraj. Jedna od prepoznatljivih građevina u Trstu je palata Gopčević, poznatog tršćanskog brodovlasnika Spiridona Gopčevića. Njegov otac Krsto se iz okoline Herceg Novog 1805. godine doselio u Trst i brzo razvio trgovačke poslove koji su ga svrstali u red najbogatijih i veoma uticajnih ljudi u Habzurškoj monarhiji. Spiridon Gopčević je sredinom 19. vijeka posjedovao oko 10% svih trgovačkih brodova registrovanih u tršćanskoj luci. Na palatama koje je stekao, istakao je motive sa Kosovskog boja. Takođe, i u gradnju i prve i druge crkve Svetog Spiridona učestovali su donatori iz Herceg Novog koji su se tada nastanili u Trstu i kasnije pomagali rad crkvene opštine u ovom gradu, među njima grahovska porodica Vojnović, porodica Gopčević, Kvekić, Svetojević, Duković. Janković, Lazović, Vučetić i drugi. Linija sa kojom postoji jaka veza našeg grada sa Trstom je zadužbinarstvo, tradicija na koju je Herceg Novi posebno ponosan i koja ga izdvaja u odnosu na druge gradove u Crnoj Gori. Jedna od najznačajnijih dobrotvorki i zadužbinara našeg grada je Eliza Lombardić r. Duković, potomak porodica koje su među najstarijim i najuglednijim u Herceg Novom a bile su tijesno vezane za Trst.  Ona se nakon života u Trstu sa svojim mužem doselila u Herceg Novi i tu ostala do kraja života. Osnovala je i danas aktivnu Fondaciju Aleksandar Duković za obrazovanje mladih talenata iz herceg Novog. Ovaj čin ima posebno mjesto u istoriji našeg grada, jer ukazuje na visoki patriotizam i brigu za sudbinu zajednice, ali i želju da stečeni kapital posluži obrazovanju i opleminjivanju u oblasti umjetnosti, kako mladi u Boki ne bi zaostajali za velikim gradovima Evrope. Nekadašnji predsjednik opštine Herceg Novi kapetan Leso Pavković školovao se ovdje u Trstu. Ostao je upamćen po radu za dobrobit svih građana i pomaganju siromašnima. Ovo su samo neki od primjera koji potvrđuju jake veze našeg kraja i Trsta, kao i želju porodica koje  su ovdje nastanile se da održe tradiciju vjeru i jezik, ujedno pomažući i čineđi dobro svojim sunarodnicima. Sve ovo podstaklo nas je da ovde sa vam auspostavimo nove veze, učvrstimo saradnju i da lijepa tradicija postanu naši susreti i zajedničke akcije, prije svega u oblasti kulture. Iskoristiću ovu priliku da vas pozovem da učestvujete u obilježavanju koji je vama i nama značajan za opštinu Herceg Novi. Ove godine slavimo 300 godina osnivanja topoljske komunitade, preteče opštine Herceg Novi. Topaljska komunitada imala je status gradske uprave u vremenu kada je naš grad bio pod upravom Mletačke Republike. Imala je poseban značaj za stanovništvo Herceg Novog, a predstavljala je duhovnu autonomiju u upravi kao i mogućnost korišćenja svog pisma i jezika. Pripremamo renoviranje vjerskih objekata, kao i renoviranje Njegoševe škole, koja će od ove godine dobiti status muzeja. a centralna proslava biće 14. juna i biće nam zadovoljstvo da budete naši gosti. Nabolje vrijeme za saradnju među braćom je svako vrijeme. Uvijek i sada. Budimo dostojni svojih predaka i učinimo sve da se povežemo, da ojačamo, da popravimo svoje pozicije u svijetu koji nas okružuje, jer pravu istinu o nama možemo samo otkriti i saopštiti mi sami ako se potrudimo da uradimo koliko možemo i pozitivno budemo na događaje koji nam predstoje i akcije koje planiramo onda je i realna vjerovatnoća da se sve dogodi onako kako smo zamislisli i kako je Bogu ugodno kad su dobronamjerni i ljudi od posla u pitanju. Sa željom da nas Gosod ukrijepi u našim namjerama još jednom se od srca zahvaljujem na vašem srdačnom gostoprimstvu“, kazao je u svom obraćanju gradonačelnik Herceg Novog g. Stevan Katić.

Posle svečane akademije za sve prisutne upriličeno je posluženje, a zatim je druženje nastavljeno uz duhovne i narodne pesme iz Stare Srbije. ovom prilikom prisutne su pozdravili predsjednik Crkvene Opštine Herceg Novi g. Zoran Lazarević i predsjednik Crkvene opštine Trst g. Zlatimir Selaković.

U svojoj pozdravnoj riječi g. Zoran Lazarević je istakao da je velika čast biti ovdje danas na Liturgiji u ovoj velelepnoj crkvi Svetog Spiridona.

„Ja sam prije dvadesetak dana izabran za predsjednika crkvene opštine hercegnovsko-topaljske, i po Božijoj volji imam čast da se danas nalazim ovdje u čast jedne veličanstvene istorijske priče. A koliko sam upoznat odavno nije ova veza vaspostavljena i vraćena izmeću starog kraja i ovog novog kraja, tako da je zbilja poseban izazov govoriti danas pred vama“.

„Kada smo došli ovdje, a bilo je i onih koji su bili u Trstu i ranije, a i koji su po prvi put ovdje, zaista mogu da kažem da smo inpresionirani gradom. Svoj najveći sjaj grad Trst je imao u periodu Austrougarske, a u tom periodu su ovdje živjeli i stvarali i naši ljudi. Mi imamo jedan ljepši izraz od inpresioniranosti, u našem narodu se kaže oduševljenje, prosto nešto iz duše izlazi. I zaista je tako, kad pogledate ovo što su ti ljudi ostavili i ovom gradu i svom narodu, zaista zastane dah, a kada ućete u hram Svetog Spiridona  osjetite ponos, sa jedne strane izuzetan ponos, što su to ljudi iz vašeg kraja uradili, vaši zemljaci, naša braća Srbi pravoslavni, duboko utemeljeni u onim našim i balkanskim gudurama i našem prelijepom Primorju. Mi smo danas ovdje između ostalog zbog toga što proslavljamo 300 godina obnovljenja lokalne uprave u Herceg Novom. Herceg Novi je 1382. godine osnovao bosanski srpski kralj Tvrtko Kotromanić, ime mu je dao Stefan Vukšić Kosača, a obnovljen je tada dogašajima s početka 18. vijeka. kako se sve to izdešavalo, jer nevjerovatna je veza izmeču toga šta se izdešavalo s kraja 17. vijeka i ovoga što se dešava danas. Krajem 17. vijeka trajao je Morejski rat, veliki sukobi oko Jadrana izmešu Turaka i mletaka. Tim ratom je bilo zahvaćeno i područje i današnje Hercegovine, Herceg Novi, Trebinje i Popovo Polje. Ti ljudi koji su živjeli na tom području, naši Srbi pokazali su nevjerovatno vizionarstvo. Tada su oni shvatili da bez mora, bez izlaska na more nema opstanka. U tom ratu su morali da se opredele, iako je i jedna i druga strana bila neprijateljska, ali morali su da se opredijele radi svoje budućnosti. Opredijelili su se na mletačku stranu i učestvovavši u vojsci Mletačke Republike zadobili su značajne beneficije i koristi od toga. Međutim, tada je pala jedna velika žrtva. Srušen je i do temelja spaljen manastir Tvrdoš. Kao što se desilo da na spaljenim moštima Svetog Save vaskrsne cjelokupno srpstvo, na spaljenom Tvrdošu su vaskrsnule crkva Vaznesenja na Toploj, manastir Savina, a na spaljenim moštima Svetog Save je nikla i crkva Svetog Spiridona ovdje u Trstu. Kako dolazimo do tog zaključka? Prosto, ti ljudi su nakon tog događaja, spaljivanja manastira Tvrdoša, morali svi da se presele tamo na more u Herceg Novi, a bilo im je potrebno zarad svog privređivanja, rada i napretka bilo im je potreban poredak i uređenje koje bi im omogućilo da mogu da ostavre svoje životne ciljeve. Od tada su oni mogli da se bave privređivanjema kako su izašli na more prvenstvena djelatnost bila je pomorstvo. Baveći se pomorstvom došli su u Trst, dolazeći u Trst osnovali su zajednicu, bivajući u toj zajednici stvarali su svoje porodice, svoju imovinu. Drugi ljudi iz Crne Gore, Hercegovine, Boke su dolazili u Trst, danas ste vi potomci svih tih ljudi i na kraju je kao najveći simbol svog tog stvaranja nikao hram Svetog Spiridona. Posle 150 godina se prvi put dešava da jedna delegacija, predstavnici crkvene opštine iz našeg kraja  iz Herceg Novog iz Boke  dolaze ovdje da se susretnu sa nečim djelom za koje su zaslužni  i njihovi preci.  ono što je bilo duhovni osnov  da se sve to stvori  i da uspije u životu, bila je činjenica da su oni i grad Herceg Novi stvarali u zajednici  sa tadašnjom crkvenom opštinom. Isti ljudi su stvarali Topaljsku komunitadu, isti ljudi su upravljali crkvenom opštinom. U tom jedinstvu oni su uspjeli da ostvare nešto što je danas identifikacija i duhovnog i građanskog utemeljenja Herceg Novog. Mi slaveći ove godine veliki jubilej 300 godina topaljske komunitadi pokušavamo da sve to obnovimo i ponovo se sve ostvaruje kroz jedinstvo svetovne i duhovne vlasti. Sve je to preduslov da ostavrimo ono što želimo a da Herceg Novi uredimo na način kao što su naši i vaši preci uspjeli da od Trsta naprave veličanstven grad. Hvala vam i bićete naravno dragi gosti u našem gradu“, poručio je g. Zoran Lazarević domaćinima u Trstu.

Gospodin Zlatimir Selaković je u ime domaćina pozdravio drage goste poručivši: „Danas imamo veliko zadovoljstvo da ugostimo bratsku opštinu Herceg Novi na čelu sa duhovnom i civilnom vlašću o. Radomirom Nikčevićem i gradonačelnikom g. Stevanom Katićem. Na početku bih zahvalio na pozivu da se uključimo u projekat proslave 300 godina grada Herceg Novog. To je za nas velika čast i zadovoljstvo i mogu da potvrdim da ćemo vrlo rado prihvatiti poziv.  Istorijske veze su značajne između dva grada. Ovom prilikom zahvaljujem i ovom divnom horu koji je danas u jednom od najhladnijih dana u Trstu uspio da ugreje naša srca i duh svih nas. Zahvalio bih i protojereju Radomiru Nikčeviću koji je uložio veliki trud  i upriličio da do ovog susreta dođe. Hvala vam svima i nadamo se da je ovo samo početak naših susreta i saradnje između bratskog Trsta i Herceg Novog“ rekao je g. Zlatimir Selaković.

Na putu za Trst Hor Svetog Save i gosti iz Herceg Novog obišli su i crkvu Svetog Save u Splitu, manastir Krku, Bogosloviju Sveta Tri Jerarha i grad Knin.

Predsjednik Opštine Herceg Novi sa saradnicima se susreo i sa gradonačelnikom grada Trsta g. Robertom Dipjacom sa kojim je razgovarao o istorijskim vezama dva grada i pozvao ga je na proslavu jubileja 300 godna Topaljske komunitadi, a na inicijativu gradonačelnika Trsta potpisaće se i bratimljenje dva grada.

Aleksandar Vujović