CIA o SFRJ: Hrvati militantni nacionalisti, stalni izvor tenzija

Američka Centralna obavještajna agencija (CIA) još krajem 1970. godine je nagovijestila raspad bivše Jugoslavije, navodeći da su republike i pokrajine te države, „svojevrsna izmošljotina 20. vijeka“, u stvari odvojene nacije, različitih istorija, etničkog i kulturnog sastava, prenose agencije. CIA je još tada ukazala na Zagreb kao izvor tenzicija te Hrvate opisala kao militantne nacionaliste.

Na nedavno objavljenim mapama sa kojih je CIA skunula iznaku tajnosti vidi se da je Jugoslavija bila pod lupom osamdesetih i devedesetih godina. Međutim, još je sedamdesetih CIA predvidjela njen raspad.

Zaključci CIA-e navedeni su u izvještaju načinjenom 20. novembra 1970. godine, koji je, prema američkom zakonu o dostupnosti informacija tek od skoro dostupan širokoj javnosti, u sklopu čitavog niza dokumenta koji se odnose na razne sumnjive aktivnosti te agencije, ali i ozbiljne analize odnosa snaga u tadašnjem Sovjetskom Savezu, Kini ili bivšoj Jugoslaviji.

„Glavno pitanje je opstanak federacije. Postoji ozbiljan potencijal za katastrofu,“ navodi se u izvještaju CIA-e koji je potpisao šef službe za specijalna istraživanja Hal Ford. U izvještaju se, takođe, razmatraju moguće posledice eventualnog otcjepljenja Hrvatske, vojne uprave pod kontrolom Srba i sovjetske intervencije, koja bi, možda, sledila takav razvoj događaja.

CIA je ukazala na ozbiljne razlike između Slovenije i Hrvatske, „katoličkih i najrazvijenijih“ republika tadašnje federacije, označujući Zagreb kao „izvor konstantnih tenzija“ u SFRJ. Određujući odnos snaga među republikama, CIA je Bosnu i Hercegovinu i Crnu Goru stavila na stranu Srbije, dok se Hrvatima i Slovencima „približila“ Makedonija. Hrvati su, tako, opisani kao „militantni nacionalisti“, od kojih se izdvajaju „kosmopolitski“ Dalmatinci, prenijele su agencije.