Čizme kapetana Vokera

Piše: Predrag Savić, advokat i pisac

Jedan dan u godini Amerikanci se klanjaju srpskom herojstvu, nesebičnosti i to zbog realizacije najveće i najuspešniji spasilačke misije izvedene tokom Drugog svetskog rata. Tako je bilo i danas 21. septembra u Pranjanima, gde je obeležena 79. godišnjica operacije „Halijard“, u okviru koje su pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini (JVUO) i lokalno stanovništvo omogućili evakuaciju oko 500 savezničkih avijatičara oborenih iznad tadašnje Jugoslavije.

Obeležavanje je počelo na Gorskom aerodromu, u Memorijalnom centru na Galovića polju, gde je do pre nekoliko godina bila njiva sa krompirima, a od 2017. godine je prelep spomenički kompleks.

Gorski aerodrom na Galovića polju i Memorijalnog kompleks su na prostoru od 17 hektara. Sve je izgrađeno u obliku aviona C-47 . Tu je pista sa prirodnom podlogom dužine 600 m, kao i heliodrom i parking za avione i autobuse. Vrednost celog kompleksa iznosi preko 70 miliona dinara.

Vence su uz intoniranje himni SAD i Srbije, položili ambasador SAD u Srbiji Kristofer Hil, predstavnici vlade i vojske Srbije i prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević. Od klasičnog novinarskog izveštavanja sa ovog događaja, u većoj meri odustajemo zarad jedne priče tople ljudske i jednih čizama.

Operacija „Halijard“ počela je u martu 1944. godine, kada je komandant JVUO general Dragoljub Mihailović naredio izgradnju piste sa koje je obavljana vazdušna evakuacija savezničkih pilota i u čijoj su izgradnji učestvovali meštani Pranjana i okolnih sela.

Prva evakuacija obavljena je 29. maja 1944, kada je sa tri transportna aviona DC-3 Dakota iz Barija evakuisano 35 članova britanske vojne misije, kao i 20 britanskih i 40 američkih pilota.

U periodu od avgusta 1944. do februara 1945. godine avijatičari su prevoženi u američke baze u Italiji.

Predsednik Halijard fondacije Džon Kapelo istakao je, da je ideja njegove organizacije da pronađe rodbinu svih 500 spašenih avijatičara i da identifikuje rodbine spasilaca. Kapelo ovoga puta iz SAD doveo predstavnike porodica čak 40 spašenih avijatičara. Posebno dirljiv bio susret starine Dragoljuba Jankovića i Keneta Vokera, sina kapetana Džejmsa A. Vokera. Bilo je podsećanje na događaj od pre 80 godina, kada kapetan Džejms ulazeći u avion poklonio pilotske čizme u znak zahvalnosti tada petnaestogidišnjaku Dragoljubu Jankoviću. Kenet Voker je Dragoljubu sada na poklon doneo i uručio javno novi par čizama.

Podstaknuti ovom dirljivom pričom svi zvanični govornici potencijalni su nesebičnos i hrabrost srpskih seljaka, osiromašenih opljačkanih u rat ratu radparčanoj i uništenoj zemlji. Tako je general Lok komandant američkih specijalnih operacija u Zapadnoj Evropi istako svoje divljenje prema običnim ljudima sa sela koji sve stavili na kocku da pomogli savezničkim pilotima.

I američki ambasador u Beogradu Kpistofer Hil rekao da je na osnovu zajedničkog verovanja i poverenja između naroda i pilota izvedena najuspešnija spasilačka misija u Drugom svetskom ratu, koja danas zalog budućeg prijateljstva.

Priča o čizmama kapetana Vokera je način iz kroz toplu ljudsku privest iz zaborava otrgne operacija Halijard. Izaslanik predsednika Republike Srbije Aleksandra Vučića , ministar za socijalno staranje i biračka pitanja, juče rekao da su bivše komunističe vlasti programiranje zaborav po pitanju Halijarda. Naveo je da veliki doprinos srpskog naroda na savezničkoj strani dugo zaboravljan.

I na kraju moramo da složimo sa ministrom Starovićem da slavne istorijske stranice i povesti kad tad isplivaju na svetlost dana. Tako je juče bilo kada su zajednički padobranski skokovi iz avions C 54 srpskih vojnika iz redova SAJ američkih padobrana iz nemačke baze u Štutgartu i SASOVACA iz Velike Britanije , ostali u senci čizama kapetana Vokera i Dragoljuba Jankovića, koji je svoje američke goste darivao sa rakijom šljivovicom i domaćim medom.

I Kenet i Dragoljub, pohvali su hrabrost đenerala Draže Mihajilovića, i njegovih četnika, koji su baš u operaciji Halijard dokazali vernost savezničkim trupama i svoja antifašistička opredeljenja.

Pomen i izložba

U pranjanskoj pravoslavnom hramu služen je pomen junacima Halijard misije, dok je u lokalnoj OŠ Ivo Andrić, organizovana izložba.