Čuvari Dečana iz Zetske banovine

Priredio: Jovan Markuš

Ljubaznošću Vladana Caričića na dar Centru za dokumentaciju Narodnog muzeja uručene su dvije fotografije, nastale istom prilikom. Na prvoj su prikazani Dečani, prekriveni drvenom skelom, a ispred njih sedmi razred gimanzije iz Berana.

Natpis na poleđini nas obaviještava: „Prilikom šetnje kod manastira Dečani, mjeseca oktobra 1939. g. Drag. Jovović Berane“. Drugim slovima dopisano je: „br. 9“.

Na drugoj isti razred pozira u porti Dečana. Hram je sa lijeve strane. Na poleđini fotografije je natpis: „Manastir Dečani. Sa izleta VII-razreda gimnazije iz Berana.“

Ove fotografije su jedina poznata dokumentacija radova izvođenih od 1936-1941. godine, radova koje su izvodili Srbi radnici iz sela Lokvice, župe Sredske, kako se ističe, „dobri zidari i drvodelje“. Radovi su bili upereni prije svega na sanaciju objekta i okoline, uređenje porte, riješavanje dotoka vode, zamjene i opravka krovova.

Takođe, to je period kada je kompletan spomenik dokumentovan fotografijama, što je omogućilo štampu vanredne monografije uoči samog rata.

Iz međuratnog perioda potiče nekoliko fotografija iz dokumentacije Etrnografskog muzeja i Narodnog muzeja, koje je snimio Antonin Stranski, a koje prikazuju čuvare Dečana. Samo je jedna od njih prikazana na izložbi Etnografskog muzeja upriličenoj u čast vizantološog kongresa održanog 2017. godine u Beogradu.

Poznata je pojava čuvara, „vojvoda“ manastira, Albanaca – muslimana koji su za naknadu čuvali određene manastire. U manastiru Dečani čuva se dokument Uprave carske lavre Visoki Dečani, akt br. 1005, 17 09 1937, da je kuća Salih Ruste uvijek bila vojvodska Dečanska i da je štitila manastir sa oružjem.

Međutim, na dvije od tri fotografije, do zuba naoružani čuvari su Crnogorci, dok je na trećoj Albanac, moguće iz kuće Salih Ruste.

Jedan od najmirnijih vremena manastira Dečani pada u period između dva svjetska rata. U to doba manastir je pripadao Zetskoj banovini, što se u potpunosti poklapa sa izgledom čuvara, kao i posjetom Nikšićke gimnazije, iz iste oblasti.