14. novembar – Dan kada su na Cetinju 1944. godine loši đaci ubili svoje profesore
1 min read
Cetinje prije II svjetskog rata
Napisao prof. Predrag Vukić, priredio: Jovan Markuš
Sunovrat građanskog Cetinja, koji traje i danas, otpočeo je odmah po njegovom oslobođenju. U cetinjskim danima dugih cijevi strijeljano je bez ikakvog suđenja i presude 28 građana Cetinja.
I danas, poslije 74 godine, na cetinjskom novom groblju nalaze se neobilježene humke sa zemnim ostacima pogubljenih, iako su njihova imena poznata.
Sve do danas zvanična istoriografija tretirala je proces egzekucije na Cetinju kao tabu temu, nepodobnu za temeljno naučno istraživanje.
To nepisano pravilo prekršio je istoričar Predrag Vukić, koji je prvi počeo da istražuje i piše o tom bratskom satiranju.
Sve značajne ličnosti iz vojno-političkog aparata Crne Gore izbjegle su, ovih godina, da se odrede prema ovoj egzekuciji. Jedini izuzetak učinio je general-pukovnik i narodni heroj ing. Blažo Janković koji je javno progovorio i objasnio razlog likvidacije profesora, ističući da su njih ubili „đaci ponavljači”.
Da se zapaziti da pogubljeni građani nijesu pripadali nijednoj zaraćenoj strani niti su se za vrijeme rata aktivno bavili politikom.
Nije teško zaključiti da su ovakve egzekucije uprljale oslobođenje zemlje od okupatora i predodredile našu sadašnjost, jer zemlja u kojoj ubijaju ugledne i pametne mora propasti i doći na dno civilizacijskog progresa.
Ovo podsjećanje samo je korak na putu očišćenja i prosvjetljenja jednoumlja i mraka ka istorijskom pomirenju koje se ne može postići dok se na civilizovan način ne obilježe bezimene humke ostale poslije bratskog satiranja.
Partizanske egzekucije na Cetinju
Poslije iskrcavanja angloameričkih trupa u Francuskoj, juna 1944. i neumoljive ofanzive Crvene Armije na ruskom ratištu uslijedilo je masovno potiskivanje njemačke vojne sile na svim frontovima i rat je konačno ušao u s8oju završnu etapu, piše prof. Predrag Vukić.
U razdoblju od septembra do decembra 1944. g. partizanske vojne snage izvršile su zauzimanje svih gradskih centara u Crnoj Gori i sprovele uspješno protjerivanje njemačkih okupacionih trupa iz Crne Gore.
Na žalost, oslobođenje od njemačke okupacije i slom fašizma kao i izrazito totalitarnog i nečovječnog poretka nije istovremeno označilo uspostavljanje novog pravednijeg i humaniJeg društvenog sistema, koji bi se temeljio na načelima parlamentarne demokratije i poštovanju osnovnih ljudskih i građanskih prava, već pobjedu boljševizma, koji je slično fašizmu ukinuo parlamentarnu demokratiju i višepartijski sistem i suspendovao osnovne građanske slobode.
Jedna od osnovnih karakteristika boljševizma potvrđena istorijskim iskustvom u szim državama u kojima je ovaj društveni sistem osvojio vlast je i sprovođenje nemilosrdne i beskrupulozne fizičke likvidacije svih građana koji iz bilo kojih razloga smetaju nosiocima ovakvog društvenog poretka.
Primjenjujući metode svojih ideolških inspiratora Lenjina i Staljina, Odjeljenje za zaštitu naroda (OZN-a)za Crnu Goru je sastavljala spiskove za likvidaciju svih onih građana koji su se makar i verbalno zamjerili komunistima.
Poslije protjerivanja njemačkih trupa, partizanske jedinice koje su zauzele oslobođene gradove u Crnoj Gori odmah su bez oklijevanja i adekvatnog sudskog postupka izvršile egzekuciju svih građana koji nijesu odstupili sa četnicima, a čija su imena bila naznačena na spiskovima za pogubljenje „nepodobnih“.
“Kao administrativni centar Crne Gore, Cetinje u tome nije moglo biti izuzetak, već samo još jedan tragičan primjer koji potvrđuje Lenjinovo pravilo da nema i ne smije biti milosti prema “klasnim neprijateljima.“
Dana 13. novembra 1944. godine Cetinje su oslobodili borci Desete crnogorske udarne brigade pod komandom Nikole Banovića.
Već istog dana uveče prema pripremljenom spisku za egzekuciju, uhapšeno je 14 građana. Strijeljani su 14. novembra u Humcima kod Novog groblja u Cetinju. Pogubljeni su:
1. JOKO GRUJIČIĆ, direktor učiteljske škole na Cetinju
2. MILOSAVA GRUJIČIĆ, ROĐ. KUSOVAC, supruga direktora Joka Grujičića.
3. DR JOVAN I. PETROVIĆ NJEGOŠ, profesor fizike i hemije u cetinjskoj gimnaziji.
4. MILEVA PETROVIĆ, ROĐ. STANIŠIĆ, supruga prof. Jovana Petrovića Njegoša.
5. MIRKO DRAGOVIĆ, upravnik Narodnog pozorišta na Cetinju.
6. MARKO SAVOV PLAMENAC, načelnik finansijskog odeljenja Kraljevske banske uprave na Cetinju.
7. NIKOLA BAJOV POČEK, diplomirani pravnik.
8. MOMČILO ZEKOVIĆ, policijski činovnik.
9. IVAN MILAČIĆ, zastupnik firme „Singer“ na Cetinju.
10. VUKO PEJOVIĆ, opštinski činovnik.
11. MILEVA BOROZAN opštinska činovnica.
12. VASILIJE KAPISODA, učenik gimnazije
13. NIKOLA MILAŠEVIĆ, stolar
14. VJEKOSLAV ANDREJEV, zanimanje nepoznato.
Ali, to nije bio kraj egzekucija. Već 14. novembra- uhapšeno je još 14 građana. Strijeljani su 15. novembra na istom mjestu na kome je izvršena prethodna egzekucija, u Humcima kod Novog groblja u Cetinju, Pogubljeni su:
1. ILIJA ZORIĆ, direktor cetinjske gimnazije.
2. MIHAILO ZORIĆ profesor istorije u cetinjskoj gimnaziji.
3. NIKOLAJ DORIMODOV, profesor zjeronau.ke u cetinjskoj gimnaziji.
4. MARKO PEROV MARTINOVIĆ, poslužitelj cetinjske gimanazije.
5. DUŠAN LUKIN VUJOVIĆ, poručnik kraljevske jugoslovenske vojske.
6. MILO PRLJA, INŽINJER agronomije.
7. LJUBO ILIN KNEŽEVIĆ, poštanski činovnik.
8. NIKO MAŠANOV KRIVOKAPIĆ, poštanski činovnik.
9. TOMO MILOŠEVIĆ, predsjednikcetinjske opštine u kraljevskoj Jugoslaviji.
10. NIKO SAVOV MILOŠEVIĆ, činovnik Državnog muzeja na Cetinju.
11. STANKO MAŠOV FILIPOVIĆ, čuvar manastirske šume na Cetinju.
12. ALEKSANDARA MATANOVIĆ, kćer cetinjskog apotekara Krsta Matanovića.
13. ĐURO PERIŠIĆ, mesar.
14. VECESLAV VACEK, policijski agent.
Sudeći prema vjerodostojnim podacima, sredinom novembra 1944. godine egzekutori OZNE- e strijeljali su 28 građana u Cetinju.
Sa novim egzekucijma nije se nastavilo iako su planirane. Prema sjećanju starijih građana, u Cetinju su u to besudno vrijeme širene glasine da je prvobitno postojao spisak saimenima 42 građana iz Cetinja određena za pogubljenje, ali je nečijom intervencijom spisak reduciran na 28 imena.
Svi ovi građani pogubljeni su bez prethodno sprovedenog sudskog postupaka. Odamh po izvršenim egzekucijama Ratni vojni sud na Cetinju objavio je plakat na kome su poimenično navedena imena svih strijeljanih građana koji su osuđeni na smrt zbog „saradnje sa okupatorom.“
Za svakog od njih naveden je tačan datum pogubljenja. Ovaj plakat je istkanut na javnim mjestima u gradu, ali je po naređenju mjesnih „narodnih“ vlasti ubrzo povučen. U stvari, nikakvog sudskog postupka nije ni bilo već su svi ovi ljudi odvedeni iz svojih domova pravo na stratište bez i najmanjih sudskih formalnosti.
Prema sjećanju savremenika toga tragičnog razdoblja naše prošlosti koji su lično poznavali svoje postradale sugrađane, niko od njih nije zasluživao ni smrtnu kaznu nidugogodišnju vremensku robiju.
Pogubljeni su zbog svojih antikomunističkih uvjerenja, a ne zbog konkretnih krivičnih djela protiv čovječnosti kojih nije ni bilo. Mnogi od njih su izbjegavali aktivno bavljenje politikom, a niko od njih koliko nam je poznato, nije aktivno učestvovao u izvršenju pojedinačnih ili masovnih ubistava, paljevina i primjeni ostalih nasilnih mjera ratnog terora.
Među njima je bilo i nekoliko uglednih građana Cetinja.
Profesor Ilija Zorić rođen je 7. februara 1892. godine na Cetinju u porodici Josifa Zorića i Jovane rođ. Martinović. Gimnaziju je svršio na Cetinju 19 10. godine a studije slavistike u Kijevu. Bio je profesor književnosti u cetinjskoj gimnaziji(od 1914-32.), inspektor prosvjetnog odjeljenja Kraljevske banske uprave na Cetinju, direktor kotorske gimnazije (od 1934-40), a potom direktor cetinjske gimnazije od 1940-44. ) Aktivno je učestvovao u kulturno- prosvjetnom životu Cetinja.
Bio je član uređivačkog odbora cetinjskog istorijskog časopisa.“Zapisi“ (od 1927-30). i jedan od urednika „Zapisa“ (od 1932-33). Pored „Zapisa sarađivao je u studiji „Cetinje i Crna Gora“ (Beograd 1927,) i u zborniku „Almanah-šematizam Zetske banovine“ (Sarajevo 1931.).
Pisao je književne recenzije o mnogim našim piscima, pratio rad cetinjskog Narodnog pozorišta i naročito književnu publicistiku i razvitak štampe u Crnoj Gori. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju u 52. godini života.
Njegov mlađi brat profesor Mihailo Zorić, koji je pogubljen istoga dana, rođen je na Cetinju 9. novembra 1900. Bio je profesor istorije u petinjskoj gimnaziji (od 1925-1944.) NapisaoJei objaviostudiju „Kralj Nikola Petrović Njegoš (mladost i prve godine vlade)“ Studija je objavljena na Cetinju 1935. i broji 30 stranica. Napisana je na osnovu objavljene literature i neobjavljene dokumentacije cetinjskog arhiva.
Profesor Joko Grujičić rođen je u Gornjem Zagaraču 20. septembra 1891. u porodici Marka Grujičića i Plane rođ. Markišić. Bio je profesor francuskog jezika u cetinjskoj gimnaziji (od 1914- 1936), v. d. direktor cetinjske gimnazije (od 1936- 40). i direktor učiteljske škole na Cetinju (od 1934- 44).
Strijeljan je 14. novembra 1944. na Cetinju u 53. godini života zajedno sasuprugom Milosavom rođ. Kusovac.
Profesor Nikolaj Doriomedov rođen je 22. februara 1892. u Kijevu u porodici Georgija Doriomedova i Anastasije rođ, Grozdov. Svršio je duhovnu akademiju u Kijevu 1916. poslije oktobarske revolucije izbjegao je u Jugoslaviju.
Bio je profesor Cetinjske bogoslovije (od 1921- 26.) apotom profesor bogoslovije Sv. Sava u Sremskim Karlovcima(od 1926 -32). Odlukom sv. Sinoda od 19. avgusta 1932. premješten je u cetinjsku bogosloviju.
Po drugi put bio je profesor cetinjske bogoslovije (od 1932-35). a potom profesor vjeronauke u Državnoj učiteljskoj školi na Cetinju (od 1935- 41).
Za vrijeme okupacije (od 1941- 44.) bio je profesor vjeronauke u cetinjskoj gimnaziji. Ukazom kneza namjesnika Pavla od 27. januara 1940, godine odlikovan je Ordenom Sv. Save V stepena. Strijeljan je na Cetinju 15. novembra 1944. u 52. života.
Dr Jovan Petrović Njegoš rođen je 15. avgusta 1897. godine u Njegušima u porodici Ivana Gajova Petrovića Njegoša i majke rođ. Popović. U Njegušima je završio osnovnu školu, a nižu gimnaziju na Cetinju.
Srednju pomorsku školu upisao je u Kotoru gdje je završio dva razreda. Poslije ulaska Crne Gore u rat protiv Austro- Ugarske u ljeto 1914. godine napustio je školovanjei stupio u redove crnogorske vojske učestvujući u okršajima sa austro- ugarskom armijom.
Nakon okupacije Crne Gore otstupio je kroz Albaniju početkom 1916. a potom nastavio školovanje u Italiji. U Đenovi je svršio srednju školu i studije da bi ubzro stekao i zvanje doktora filozofije. Posle svršenog školovanja vratio se u Jugoslaviju i posvetio prosvjetnom radu.
Za vrijeme kraljevske Jugoslavije bioje profesor u pomorskimškolamau Bakru i Durbrovniku , a zatim je radio kao profesor gimnazije u Kosovskoj Mitrovici i u Beogradu dok je u razdoblju od 1929- 1932. godine bio suplent cetinjske gimnazije. U toku okupacije bio je profesor fizike i hemije u cetinjskoj gimnaziji.
Strijeljan je 14. novembra 1944. na Cetinju u 47 godini života zajedno sa suprugom Milevom rođ. Stanišić.
Dugogodišnji predsjednik cetinjske opštine Tomo Milošević rođen je 9. avgusta 1886. godine na Cetinju u porodici Andrije S. Miloševića i Kiće rođ. Martinović.
U državnu službuje stupio 1. oktobra 1905. i kaosudija cetinjskog okružnog suda naimenovan je 3. novembra 1920 godine za predsjednika cetinjske opštine. Afirmisao se kao izuzetno kreativan i prduzimljiv gradonačelnik.
„Za vrijeme njegovog predsjedinštva opština cetinjska osjetno je pošla naprijed. Provedeno je finansijsko i administratvino uređenje, podignute su dvije moderne tržnice i jedna osnovna škola, otvorne su i predate saobraćaju nekolike važne ulipe, otkupljena zgrada dječijeg zabavišta i zemljište za novu centralnu osnonvu školu, dvostruko je uvećana elktrična centrala i nabavljen materijal za novi cetinjski vodovod, podignut je novi opštinski park i uređen stari, ulice su zasađene raznim drvećem itd. „(Ilustrovani zvanični almanah šematizam Zetske banovine, Sarajevo 1931, str. 238)
Tomo Milošević je aktivno učestvovao u raznim kulturno-prosvjetnim i nacionalnim udruženjima. Odlikovan je ordenima Bijelog orla V stepena, Jugoslovenske krune IV stepena i rumunskom zvijezdom IV stepena.
Dužnost gradonačelnika Cetinja vršio je isključivo za vrijeme kraljevske Jugoslavije, ali ne i u toku okupacije pa je samim tim nejasno zbog čegaje pogubljen kada nije sarađivao sa okuptorskim vlastima. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju u 58.
Mirko Dragović je rođen 1896. godine u Ulcinju u porodici istoričara i profesora Marka Dragovića i Jelene rođ. Gazivoda. Osnovnu školu i gimnaziju je svršio na Cetinju, a potom se upisao na Pravni fakultet u Beogradu koji nije završio.
U Podgorici pokrenuo je i uređivao nedeljni list ,Glas Zete“ čiji je prvi broj izašao 3. maja 1928. i koji je poslije dvadeset brojeva prestao da izlazi,5.juna 1930. Filmsko obrazovanje stekao je u Berlinu.
Bio je prvi crnogorski školovani reditelj i prvi filmski radnik Crne Gore. Autor je sinopsisa za film „Zakon crnih brda“ koji je 1928. snimilo preduzeće „Devi film“ iz Berlina. Za vrijeme okupacije bio je upravnik Narodnog pozorišta na Cetinju. Strijeljan je na Cetinju 14. novembra 1944. u 48. godini života.
Marko Plamenac je rođen 26. septembra 1885. godine u Boljevićima u Donjoj Crnici kod Bara u porodici Sava Plamenca i Marije rođ. Kusovac.
Bio je načelnik finansijskog odeljenja Kraljevske banske uprave na Cetinju. Strijeljan je 14. novembra 1944. na Cetinju u 59. godini života.
Nikola Poček je rođen 5. maja 1906. godine na Cetinju u porodici Baja Počeka i Milice rođ. Pejović. Studije prava svršio je u Zagrebu.
Bio je činovnik finansijskog odeljenja banske uprave Savske banovine u Zagrebu da bi potom bio postavljen za činovnika finansijskog odeljenja banske uprave Zetske banovine na Cetinju, Strijeljan je 14. novembra 1944. na Cetinju u 38. godini života.
Ljubo Knežević je rođen 6. septembra 1903. godine na Cetinju u porodici Ilije Kneževića i Stane rođ. Prlja. Svršio je nižu gimnaziju i poštanski tehnikum na Cetinju. Bio je poštanski inspektor Direkcije PTT na Cetinju i predsjednik Skupštine poštara Zetske banovine kao i predsjednik fudbalskog kluba „Sloga“ iz Cetinja. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju u 41. godini života.
Niko Krivokapić je rođen na Cetinju u porodici Mašana Krivokapića i Marije rođ. Radonjić. Tačan datum rođenja nije nam poznat. Bio je poštanski inspektor Direkcije PTT na Cetinju. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju.
Milo Prlja je rođen u Ljubotinji 1900. godine u porodici Mrguda Prlje i Stane rođ. Dapčević. Gimnaziju je završio na Cetinju, a u Peruđi (Italija) je svršio agronomiju 1924, Uoči okupacije bio je činovnik poljoprivrednog odjeljenja banske uprave Zetske banovine na Cetinju. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju u 44. godini života.
Dušan Lukin Vujović je rođen 6. februara 1914. godine u Čevskim Ublima kod Cetinja. Po profesiji bio je pješadijski poručnik kraljevske jugoslovenske vojske. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju u 30. godini života.
Marko Perov Martinović je rođen u Bajicama na Cetinju 1897. Punih 18 godina bio je poslužitelj cetinjske gimnazije, počev od 1926. Strijeljan je 15. novembra 1944. u Humcima na Cetinju u 47. godini života.
Đuro Perišić je rođen na Cetinju 1904. godine u porodici Peka Perišića i Marije rođ.Đukić. Po profesiji bio je mesar. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju u 40. godini života.
Stanko Filipović je rođen 5. avgusta 1883. godine u Dobrskom selu kod Cetinja u porodici Maša Filipovića i Joše rođ. Martinović. Bio je čuvar šume cetinjskog manastira. Strijeljan je 15. novembra 1944. u Humcima na Cetinju u 61. godini života.
Niko Milošević je rođen 13. februara 1898. godine na Cetinju u porodici Sava Miloševića i Marije rođ. Vuković. Bio je činovnik Državnog muzeja na Cetinju. Strijeljan je 15. novembra 1944. na Cetinju u 46. godini života.
Aleksandra Matanović je rođena 21. marta 1917. godine na Cetinju u porodici cetinjskog apotekara Krsta Matanovića i Ane rođ. Petrović Njegoš. Njena majka Ana je bila ćerka vojvode Bože Petrovića, rođaka kralja Nikole. Gimnaziju je svršila na Cetinju 1936. godine, a studije engleskog jezikau Beogradu 1940. Strijeljana je 15. novembra 1944. na Cetinju u 27. godini života.
Njen mlađi brat Pavle Matanović, student farmacije, otstupio je sg/ četnicima iz Cetinja u novembru 1944. i u otstupanju je izgubio život. Vrijeme, mjesto i okolnosti u kojima je stradao nijesu poznati.
Što se tiče ostalih građana koji su pogubljeni u ovim dvodnevim egzekucijama nije nam, nažalost, bilo moguće doći do osnovnih biografskih podataka i o njima.
Sve do danas zvanična istoriografija tretirala je proces egzekucija izvršenih na Cetinju i u drugim gradovima Crne Gore krajem 1944. godine kao svojevrsnu tabu temu nepodobnu za temeljno naučno istraživanje, pa ova tematika do sada uopšte nije podobno izučena niti rasvijetljena.
Imena naredbodavaca i izvršilaca ovih egzekucija barem zvanično ostalasu nepoznata i neprozvana. Arhivska građa koja bi nam mogla pružiti jasne i decidne odgovore na ovaj problem ostala je nedostupna naučnoj i nacionalnoj javnosti i poslije protoka 50 godina od ovih tragičnih događaja.
Ona se nesumnjivo čuva u arhivi MUP- a Crne Gore, a djelimično i u arhivi saveznog MUP-a u Beogradu, ali njeno korišćenje u naučno-istraživačke svrhe ni sada nije moguće. Sve značajne ličnosti iz vojno-političkog aparata NOP-a u Crnoj Gori za svih ovih pedesetak godina izbjegle su da se konkretno odrede prema ovim egzekucijama pa tako i prema dvodnevnim pogubljenjima grupe građana na Cetinju u novembru 1944.
Niko od njih, što je zaista indikativno nije osudio, ali ni odobrio ove epzekucije vjerovatno zato jer je i njima bilo jasno da su ovakva masovna strijeljanja bila nepotrebna i beskorisna po interese nove državne vlasti.
Dugogodišnji direktor Istorijskog instituta u Podgorici, akademik dr Dimitije-Dimo Vujović bio je odmah poslije oslobođenja Cetinja, pa tako i u vrijeme ovih dvodnevnih egzekucija, predsjednik Sreskog narodnooslobodilačkog odbora Cetinja i sekretar Sreskog komiteta KP u Cetinju.
Nalazeći se na rukovodećoj upravnoj i partijskoj funkciji u cetinjskom srezu, on je prirodno morao znati pojedinosti koje su prethodile ovim egzekucijama kao i imena nalogodavaca i izvršilaca projektovanih egzekucija, ali je sve do svoje smrti 1995. godine neumoljivo istrajno ćutao i svoja saznanja o ovim sramnim događajima nikada nije povjerio naučnoj i nacionalnoj javnosti Crne Gore i Jugoslavije.
U tom pogledu jedini izuzetak je učinio general- pukovnik JNA i narodniheroj Blažo Janković koji se u intervju „Pobjedi“ od 10. marta 1992. godine osvrnuo i na dvodnevne egzekucije na Cetinju.
Osudio je pogubljenja uglednih građana, ali imena egzekutora nije imenovao. Dajemo izvod iz ovog intervjua, u kome general Janković iznosi svoje mišnjenje o ovim egzekucijama. Ovo mišljenje je za nas vrlo interesantno, jer osim generala Blaža Jankovića niko od Brozovih heroja i visokih vojnih i partijskih rukovodilaca NOB-a uopšte nije definisao svoj stav prema masovnim pogubljenjima građana na Cetinju i u Crnoj Gori, uopšte, krajem 1944. Izvod iz intervjua doslovno glasi:
Dirktor gimnazije Ilija Zorić bio je fin čovjek, a mi smo ga kasnije strijeljali.
-Kada?
– U toku revolucije.
– Što ubiste čovjeka?
– Što, što! Dao je meni, tebi, Marku i Janku, možda, slabu ocjenu. Bio je strog ali pravičan.
– Samo je to razlog?
– Ništa drugo.
– Ko ga je strijeljao?
– Jedinica Nikole Banovića, Deseta crnogorska brigada u kojoj su bili sve dojučerašnji četnici, manje više. Ova je brigada formirana 1944. godine. I njega ubiju đaci ponavljači. I brata Miša su mu strijeljali istog dana. Bio je frajer i samo zato su ga ubili. Nikom zla nije napravio.
– Da nije nekom djevojku preoteo, ili neštoslično?
– Ma, nije. Nego, eto tako…“
(Od Ceklina do Celovca i natrag, Blažo Janković, general pukovnik, narodni heroj: Razgovori, sjećanja, dokumenti, Pobjeda, 10. mart 1992. str. 16)
S pravom nam se čini da u ovom intervju ima prilično proizvoljnih i netačnih fakata sa kojima se ne bi mogli složiti.
Spiskove za pogubljenje građana u Cetinju, ali i u drugim gradovima Crne Gore nijesu sastavljali „dojučerašnji četnici“ već oficiri OZN-e, koji su učestvovali u NOP- u još od 1941. godine.
Egzekucije građana osuđenih na smrt takođe nijesu izvršili „dojučerašnji četnici“ u čiju se lojalnost nije ni imalo povjerenja, već fanatizovani i provjereni kadrovi KP kojima je interes partije bio iznad svega pa samim tim i iznad životnih interesa njihovih najbliskijih srodnika.
Izjava genrala Jankovića da su profesora Iliju i Mihaila Zorića strijeljali „đaci ponavljači“ prikriva stvarnu suštinu problema.
Sasvim je vjerovatno da je pri sastavljanju spiskova građana Cetinja određenih za fizičku likvidaciju egzekutore motivisao i kriterijum ličnog revanšizma. Ali većina građana koji su lišeni života nije nikada ni radila u prosveti.
Od 28 strijeljanih građna samo je njih petoro bilo zaposleno u prosvetnim ustanovama. Zato se s pravom postavlja pitanje: zbog čega su iz kojih razloga strijeljani ostali građani? Na ovo pitanje general Janković je izbjegao da javnosti pruži adekvatan odgovor.
Osnovna svrha ovih egzekucija bila je ne samo fizička likvidacija građanstva antikomunističke orijentacije već istvaranje i širenje atmosfere straha i nesigurnosti u građanskom sloju Cetinja i Crne Gore kao i prisiljavanje gradskog stanovništva na bezuslovnu lojalnost.
Egzekucije su bile svojevrsna demonstracija sile i moći nove „narodne“ vlasti koja je i na taj način zlokobno stavljala do znanja da će u odbrani „tekovina NOB- a i revolucije“ primijeniti sve pa i najsurovije metode striktno se rukovdeći načelom „Cilj opravdava sredstva.“
Naša namjera je bila da ovim skromnim prilogom dvadeset osam nedužnih žrtava drvenog terora na Cetinju ‘.sačuvamo od neumitnog zaborava istorije i ljudskog sjećanja, ‘koje se sa dolaskom novih pokoljenja postepeno gasi i nestaje.
Društvo koje nema moralne i političke snage i volje da se suoči sa baratoubilačkim ogrešenjima svojih predaka, da reafirmiše ideju nacionalnog i građanskog pomirenja i da ostvari duhovni i moralni preporod ; („preumljenje“) svoga naroda, osuđeno je na neminovni sunovrat i nestajanje sa istorijske scene.
U tom slučaju za naš narod više nema nade. Smišljeno i sračunato -prikrivanje i odobravanje bratoubilačkih pokolja i . ogrešenja u našoj prošlosti uvod je u nove sukobe, nove nesporazume, nova stradanja kojima kao da nema kraja. Opšte nacionalno pomirenje u duhu Hristove istine jedina je moguća alternativa ovakvom fatalnom ishodu naše budućnosti.
Tekst je objavljen 14. novembra 2018. na našem portalu
a grad heroj. posto je polovna skoda 2011 godiste na placu u cetinje
HVALA REDAKCIJI NA ISCRPNOM ,TUZNOM TEKSTU.KOMUNISTI SU VELIKA ZLA CINILI,UBIJALI I NA GOLI OTOK SLALI VIDJENIJE LJUDE,DOMACINE,UGLAVNOM SRBE.JEDNO ME CUDI KAKO POTOMCI OVIH STRIJELJANIH NEVINIH DUSA NE UCINE NESTO NA OBILJEZAVANJU I DOSTOJNOJ SAHRANI SVOJIH PREDAKA…JA SAM UNUKA SOLUNSKOG DOBROVOLJCA I ZAJEDNO SA BRATOM NA MOJU INICIJATIVU OBNAVLJAMO SPOMENIK NASEM DJEDU U BIJELJINI…IAKO DJEDA NISAM UPAMTILA MNOGO SAM PONOSNA ZBOG TOGA.ZATO POTOMCI PREDUZMITE NESTO I ZA OVE STRIJELJANE I ZA STRADALE MLADICE PREKO CIJIH GROBOVA VOZITE AUTA I SETATE.VALJDA CETE USPJETI NESTO U SADASNJEM CETINJU PUNOM POLTRONA I NAZOVI PATRIOTA…
„Jedinica Nikole Banovića, Deseta crnogorska brigada u kojoj su bili sve dojučerašnji četnici..“
Znao sam da bradonje stoje iza svakog zločina u Crnoj Gori , srećom se oslobodismo njih !
Muč, rđo laživa. Isti si ka Šerbo i luda od Adžića.
Uskok, jesi li iz Gusinja ili si iz Plava Pošto za vas riječ Srbin znači pravoslavac, zanima me jesu li tvoji djedivi bili pravoslavni muslimani ili pravoslavni katolici? Za sve vi imate odgovor samo što više nema onih koji vam ka u Milovo vrijeme silom moraju povrerovat. Shvatite da je vaše vrijeme prošlo zauvjek i da ćete se morati privići na neku novu vlast
Hvala Bogu da sam se izvukao iz ralja komunizma. E evo baš ja sad priredjujem ovakve stvari u osudi komunizma. E moja luda mladostzi. Hvala Mitropolitu da mi je sve oprostio. Vratiću mu duplo.
Komunistička gamad
Šetalište skriva grobnicu branilaca ujedinjenja sa Srbijom
Na počivalištu 30 crnogorskih bjelaša, poginulih na Cetinju u borbi sa zelenašima, spomenik su srušili fašisti u Drugom svetskom ratu, a sadašnja vlast je preko kosturnice napravila pešačku stazu
Podgorica – Dok Televizija Crne Gore emituje TV seriju „Božićna pobuna”, kao pokušaj „novog čitanja sećanja”, publicista i istoričar Jovan Markuš podseća Crnu Goru na, kako kaže, istorijske činjenice naspram falsifikata i dnevnopolitičkih kalkulacija.
Ono što se nijednim delom ne pominje u televizijskoj seriji jeste događaj koji se dogodio na Cetinju, odmah ispod Cetinjskog manastira, sedišta Mitropolije crnogorsko–primorske Srpske pravoslavne crkve, kada su crnogorski zelenaši 1919. godine ubili mladiće, učitelje i vojnike…
Prema istorijskim izvodima, u međusobnom obračunu zelenaša, pristalica Kralja Nikole i bjelaša – zagovornika ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom – poginulo je više građana nego od okupacione fašističke vojske.
Senama poginulih 30 branilaca podgoričke skupštine, koja je prethodno, glasovima predstavnika svih plemena i bratstava Crne Gore i brda donela odluku o ujedinjenju sa Srbijom, podignut je spomenik koji su kasnije fašisti porušili, a sadašnja vlast preko kosturnice napravila šetalište.
„Časne crnogorske patriote koje su nastradale u Božićnoj buni 1919. braneći odluke podgoričke skupštine o ujedinjenju sa Srbijom počivaju ispod pločnika na Ćipuru usred prestonog Cetinja. Njih 30 bjelaša ubili su pobunjenici zelenaši. Nadgrobni spomenik na zajedničkoj grobnici ispred Biljarde srušili su crnogorski separatisti i italijanski fašisti 1941. godine, da bi aktuelna vlast preko zajedničke grobnice mladih ljudi napravila pešačku stazu”, priča Markuš.
On poručuje: „Ukoliko želimo istinsko pomirenje umesto podela, koje permanentno podstiče aktuelna vlast, treba podići prikladno spomen-obeležje svima koji su pali za otadžbinu, što bi i simbolično trebalo da označi kraj oživljavanju starih i otvaranju novih podela. Ne treba ništa izmišljati, već uzeti primer Španije, koja je to odavno uradila i za koju niko razuman ne može reći da je na manjem civilizacijskom nivou od Crne Gore.”
Bivši gradonačelnik Cetinja, koji je prvi obnovio sve značajnije istorijske objekte i uveo modernu infrastrukturu u ovom gradu, ogorčen je na vlast što se sada šeta preko takve svetinje, ali i poziva na „glas neslaganja sa takvim vandalizmom” i traži od potomaka tih junaka da se javno pobune protiv takvog nehumanog necivilizacijskog gesta”.
„Početkom devedesetih, kada su održani prvi višestranački izbori posle 1945. i kada smo pomislili da se vreme demokratije vraća, određeni broj ljudi je pokrenuo ovo pitanje misleći da bi se nasleđeni antagonizmi mogli prevazići. Međutim, takve ideje nova vlast je dočekala na nož”, kaže Markuš.
Iako se devedesetih promenila komunistička vlast u Crnoj Gori, ideološka matrica, prema svim analizama, ostala je ista.
„Istorija služi da bi se sagledale, a ne ponavljale greške prošlosti. Nije teško zapaziti da smo se 1918. i 1919. podelili na bjelaše i zelenaše (koji su nacionalno bili Srbi) i da je taj sukob koji su na Cetinju otpočele vođe zelenaša trajao kratko, ali sa žrtvama na obe strane”, dodaje Markuš.
Moze li ovaj gard da sve ovo prezivi,setaju i voze autamobile preko grobova ,dok na drugoj strani ipak se ima neko mjesto na groblju i obiljezje krsno ,mada su strijeljni samo zato sto su bili cestiti ljudi,jedini dozivjeli strasnu smrt drugi posmtrno strijeljni sta je tu teze i bolnije,kakao se cini stanovnike Cetinja to ne interesuje? Dzaba drgi moji sve svetinje i relikvije medju vama je takav zlocin da tu nepomaze nista ,ne bacate se vi slucajno kamenicama na manastir ,neda vam neduzna krv i nedaju vam mrtvi preko kojih vozate automobile i to svakim danom.Ne cudi sto na svakoj krivini ima spomenik nekom poginulom vozacu sa Cetinja.Bilo bi dobro da one na groblju dostojno obiljezite a ove dostojno shranite poored njih,jer i jedni i drugi su Srbi, a vi nijeste sto vas ne oslobadja duznosti da ih bar sahranite pa se vi pisite sta vas je volja ,nikome to ne smeta,smeta ova sramota u centru mjesta preko koje cutke prolazite gazite a mnogi i neznajuci da to rade,bas radi tih koji to rade a neznaju da rade bilo bi dobro da ih dostono sahranite,netrebaju oni vaseg spomenika nego samo krsno obiljezje da su tu pohranjeni,zar vam je i to mnogo,ako je novac problem polsat cemo isti da to uradite ali uradite dok na svim razglednicama nebudemo to upisivali kao „kulturno “ balago PRIJESTONICE?
Tada su na Cetinju ubili najbolje. Slično je urađeno 1944. u Beogradu. Gubitak je bio takav da se manjak pameti na Cetinju i u „krugu dvojke“ oseća sve do danas.
„Raseliti Cetinje“ – Predrag Vukić
BANOVIĆI – SARAPI
Nikola Filipov – pukovnik, nosilac Partizanske spomenice 1941-1945
Rođen je 1920. godine na Prekornici. Nakon završetka niže gimnazije odlazi u podoficirsku školu a zatim postaje oficir Jugoslovenske vojske. Primljen je u KPJ 1938. godine. Jedan je od organizatora Ustanka u svom kraju.Učestvovao je u Pljevaljskoj bici. U prvoj godini rata bio je vodnik, komandir i zamjenik komesara čete u jedinicama Lovćenskog NOP odreda. Na dan formiranja IV Proleterske crnogorske brigade je zamjenik komesara čete, a potom komandir čete i komandant bataljona. Sredinom 1944. godine je zamjenik komandanta VI crnogorske udarne brigade, zatim komandant novoformirane X crnogorske udarne brigade, kojom komanduje u bici za oslobođenje Cetinja. Više puta je ranjavan. Poslije rata je završio sve visoke vojne škole.
U vrijeme dok je čekao na školovanje u SSSR, imenovan je za komandanta Dopunske brigade Glavnog štaba za Srbiju, locirane u Valjevu, a bio je i komandant garnizona u Tuzli i Bitolju.Više nego prisutno je bilo mišljenje među njegovim saborcima, da je Nikola Filipov svojim doprinosom oslobodilačkom ratu zaslužio da bude proglašen narodnim herojem i proizveden u čin generala. Iako se ženio, na žalost nije imao djece.
Evo zlikovca evo ubice ,evo ga prokleto mu sjeme i koljeno, i oni koji od njega otpadose!Amin Boze daj!
http://sarapi.org/knj2/Knjiga%20II-Bratstvo%20Sarap,%20prva%20polovina%20XX%20vijeka.htm
Nije korektno na ovaj način braniti strašne zločine Brozovih bandita. Ne može se na osnovu jedne, vjerovatno primjerne ratne biografije, suditi o počinjenim zločinima. Vjerovatno, po Brozovim kriterijumima, nije bio dovoljno revnosan u ubijanju svoje braće. Zato, opet vjerovatno, nije ni unapređen u čin generala!
Vec vidjeno par decenije ranije, samo sto su 1944. godine strijeljani strijelci iz 1918 godine. Ideologije eh eh!
1944 su streljani mirni gradjani ,profesori ,ucitelji ,cinovnici itd koji se nisu mjesali u politiku ubijeni su bez sudjenja i to sa suprugama.
1918 Komite po zanatu i zvanju pljackarosi za saku Lira izazivaju nerede tako sto na Bozicnom Pazaru ubijaju ljude nasumice i u uzvratnoj vatri ima jednako zrtava i napadaca i nevinih gradjana.
Kasnije u njihovom hapsenju ima zrtava sa obje strane.
1944 niko nije digao pobunu protiv komunista nego su ubijali iz mrznje po privatnoj zelji bez sudjenja.
1918 poginulih ima jednako i medju napadacima i organima drzave a uhvaceni su sudjeni i ubrzo 1920-tih pusteni iz zatvora.
A sta drugo ocekivati od tih proustaskih kopiladi! U jednom od moih komentata sam pisala o tome kako je na Cetinju za vrijeme austrougarske okupacije rodjeno vise od stotinu austrijskih kopiladi!Te.navode sam slusala od sbog oca a i od profesora, istoricara Aleksandra Stamatovica!
Kad shvatimo da su ta kopilad za vrijeme komunisticke vlasti bili zreli i odrasli ljudi sposobni da ratuju i ubijaju,onda svakako ne postoji nikakve sumlje da su oni bili ti potencijalni likvidatori Srbskih ucenih i vjernih ljudi!! !Ta ista gamad su se do danadnjih dana u velikom broju namnozila, zadojeni mrznjom prema svima onima koji nemaju njihovu pasju krv!!! Zato cesto puta slusamo poklike na sportskim manifestacijama „ubij, zakolji da srbin ne postoji“! Signut ce ih Bozija kazna kad tad!. A NASIM MUCENICIMA I STRADALNICIMA NEKA JE VJECNA SLAVA!!!
Trebala si da pitaš baku koliko je turske kopiladi rodjeno za 500 godina.
Anonimni, a ti trebaš pitat svoga djeda što prodade vjeru za večeru. Mi smo barem i pod turcima sačuvali svoju vjeru i narodnost, a vi prihvatiste prvo tursku vjeru okupatorsku, ali vam ni to ne bješe dosta no poslije izmisliste i novu naciju.
Mozda je neka „baba“ i pretekla na Cetinju za 2 godine austrugarske vladavine, ma za 500 godina vladavine Turaka u Moraču nije mogla preteći niti jedna 🙂 Ljubimo te mi potomci Hazburgovaca sa Cetinja ?
Strašno!!!Na šta je spalo junačko Cetinje.Očin stric bio perjanik kralja Nikole.Srpskog kralja . I dođe crvena kuga i sruši viševjekovno Srpstvo na Cetinju.A ova sad bagra mijenja naziv Obilića poljane….Šta dočeka Cetinje….
… Najbolje!
Probrane!
Da ne svijetle u mrklinu komunjarsku.
Da ne kazuju kudijen je čovjeku ako je čovjek, na koju stranu!
Morali su da mru da bi fukara živjela.
… Tijesno im bili među ljude, staništima komunocrnogorskim.
… Istrijebili.
Još u hvala za ovo zalud nam prisjećanje, svejedno … Hvala!
Zlo se uvijek dešava kad se nepismena, bezosjećajna bagra dograbi vlasti.
Tako je i danas, samo što ne može da ubija u toj mjeri.
Sad je jasno što je Cetinje tako žalosno mjesto. Prvo zastrašeno, pa obezboženo, pa podivljalo. Bez premca i sličnosti sa bilo kojim drugim mjestoom.