Đorđe Janković: Arheološki spomenici Srba zapadno od Dinare i Une
1 min read
Zato su istraživanja zahvatila samo predele od granice na jugu do pravca Gračac-Korenica na zapadu. O srpskoj istorijskoj ukorenjenosti na tom tlu, svedoči već postojanje kapele u manastiru Krki, u kojoj je propovedao apostol Pavle. Tu tradiciju su sačuvali Srbi, pravoslavni monasi.
Prvi sloj života Srba na tim prostorima, pouzdano arheološki potvrđen, potiče iz VII-VIII stoleća. Ustanovljen je gromilama, posmrtnim spomenicima Srba IV-IX stoleća. Gromile su istraživane između Knina i Drniša (Vrbnik, Ramljane, Uzdolje) i u župi Srb. Zabeležene su na jugu od Svilaje i Drniša do Zelengrada (još južnije, živelo je neko slovensko pleme nepoznatog imena), severno od Knina, kao i između Gračaca i Korenice. Gromile dokazuju da su Srbi nastanjeni zapadno od Dinare možda već krajem IV stoleća, kako to pokazuju nalazi iz okoline Grahova, a najkasnije od VII stoleća (Uzdolje). Raspored utvrđenja sa gromilama i grobnih nalaza osobenih za Franačko carstvo IX stoleća, pokazuju da su Franci početkom stoleća napali istovremeno i vizantijsku Dalmaciju i Srbe. Posle zaključivanja mira u Ahenu 812. godine, Srbi su izgubili predele zapadno od Dinare i Une. Franačke okupacione jedinice, potvrđene su grobljima u Biskupiji kod Knina i u Koljanima kod Vrlike na Cetini. Tada je Franačka naselila Hrvate u Ravne Kotare.
U naredna dva stoleća arheološka svedočanstva o Srbima zapadno od Dinare i Une su izuzetna (jedan grob iz Biskupije). Međutim, pred kraj XI stoleća, te su oblasti dospele u sastav Srbije u još nejasnim istorijskim okolnostima. O tome svedoče zapadni izvori. To arheološki potvrđuju tada nastale crkve, osnova osobenih za crkve u državi kralja Mihaila i Konstantina Bodina, kao i za vizantijsku Dalmaciju. To se dokazuje i ranije nađenim natpisom na Kapitulu kod Knina, ispisanim ćiriličnim i glagoljskim slovima.
Treći sloj arheoloških spomenika Srba potiče iz vremena posle zime 1241-1242. godine, kada su Tatari progonili mađarskog kralja od primorja, pa su predeli kroz koje su prošli zapusteli. Po arheološki neproverenim podacima, tokom XIV stoleća nastaju manastiri Krupa, Krka i Dragović. Da je tada nastao i manastir Rmanj na sastavu Une i Unca, možda ukazuje niz isposnica u okolini, koje bi se mogle povezati sa isihastima. Arheološki je najjednostavnije pratiti pravoslavne Srbe preko osobenih kamenih nadgrobnih spomenika (stećci). Oni se primenjuju na grobljima od Imotskog i Makarske na istoku, preko doline Cetine do Knina, a ima ih oko Omiša, Splita, Trogira, Drniša. Groblja sa takvim spomenicima pokazuju gde pravoslavni Srbi preovlađuju kao stanovništvo tokom XIV-XV stoleća. Zapadno od Une ima ih i kod Gračaca, Korenice, Otočca, Ogulina, Gline. Natpisi na njima, uvek ćirilični, nađeni su kod Imotskog, Splita, na Cetini, kod Benkovca, Gračaca i Gline.
Pročitajte JOŠ:
(VIDEO/FOTO) Hodočasnici-heroji krenuli od Hilandara do Ostroga: Novim podvigom u odbranu svetinja
Čuveni istoričar idolatrijske, okultne, ezoterijske i templarske Rimske katoličke multikorporacije sa sedištem u Rimu-Vatikanu, Henri Daniel – Rops kaže u knjizi koju je objavio pod naslovom “The church in the dark ages”, da su Srbi iz Dalmacije od 831. godine ugrožavali crkveni poredak iz Rima – “…since 831, from the Serbs of Dalmatia, established in Aquileia…” (Vidi: Henri Daniel – Rops, The church in the dark ages, Vol. II, New York, 1960, str. 170; Henri Daniel – Rops, L.Eglise des Temps Barbares , by Librarie Artheme Fayard, France, 1950).