Đuranović: Trovanje ugljen-monoksidom najčešće zimi zbog grijanja na ugalj, naftu, drvo; važna ventilacija prostora

Trovanje ugljen-monoksidom najčešće je u zimskom periodu i u stanovima gdje se za grijanje koriste ugalj, nafta, drvo i prirodni gasovi metan ili propan, ukazala je klinički toksikolog u Kliničkom centru Sandra Đuranović.

Ona je navela da je trovanje ugljen-monoksidom često, naročito u SAD-u. Kako je pojasnila, uglavnom je riječ o zadesnim trovanjima ugljenmonoksidom koji godišnje čine čak 50 odsto svih trovanja.

“Najčešće je riječ o zadesnim trovanjima, ali ima i trovanja u cilju samoubistva. Ugljen monoksid nastaje nepotpunim sagorijevanjem uglja, drveta, nafte, gasa kao i kontaktom sa nekim organskim rastvaračima putem kože, ingestijom ili inhalacijom (metilen hlorid i metilen bromid koji prilikom svog metabolizma u jetri oslobađaju ugljen monoksid). Trovanje ugljen-monoksidom najčešće se dešava u zimskom periodu. Dešava se u stanovima gdje se ljudi griju na plin, drvo, naftu ili koriste plin u domaćinstvu“, objasnila je Đuranović u intervju za PR centar povodom vijesti o smrti osmoro mladih u Posušju, u BiH, usljed trovanja ugljenmonoksidom.

Pojasnila je da početna klinička slika trovanja ugljen monoksidom podsjeća na virusnu infekciju, zbog čega nije lako prepoznati o čemu se radi.

“Početni simptomi trovanja ugljen-monoksidom su nagon za povraćanjem, slabost u mišićima, glavobolja, ali bez prisutne temperature. Ljudi najčešće ne znaju da to prepoznaju. Ta trovanja mogu biti akutna i hronična. Ugljen monoksid je gas bez boje, mirisa, ukusa i zbog tih karakteristika i sličnosti sa drugim oboljenjima, mi ljekari možemo da pogriješimo ne znajući odmah o čemu se radi”, kazala je Đuranović.

Vrijednost ugljen-monoksida u krvi koju ljudski organizam može da toleriše je tri do pet dsto, kod pušača taj procenat može čak biti i do deset odsto.

„Ljudi koji su oboljeli od hemolitičke anemije i novorođenčad mogu imati i do osam procenata karboksi-hemoglobina u krvi. Ulaskom u ljudski organizam ugljen monoksid se veže za hemoglobin koji se nalazi u krvi stvarajući karboksihemoglobin prilikom čega treba navesti da je afinitet vezivanja CO za hemoglobin 200-250 puta veći u odnosu na kiseonik koji je potreban za normalno funkcionisanje svake ćelije u organizmu. Međutim 15 odsto ukupnog CO u ljudskom organizmu prilikom trovanja se preuzima od drugih tkiva. Najčešće je riječ o mioglobinu koji se nalazi u mišićnom tkivu. Sam mioglobin ima afinitet 60 puta veći za vezivanje CO u odnosu na kiseonik. Zbog toga pacijenti i imaju osjećaj obamrlosti, slabosti, bolova u mišićima kao i bola u grudima. Usled toga mogu da dobiju poremećaj rada srca, anginozne tegobe pa čak i infarkt miokarda”, objasnila je Đuranović.

Od trovanja ugljen-monokisidom, kako je pojasnila, u organizmu prvo strada centralni nervni sistem.

“Zbog toga, iako se pacijent, nakon trovanja ugljen-monoksidom oporavi, on će imati neurološke posljedice, bilo da se radi o ranim ili kasnim sekvelama. One mogu da se jave od prvog dana, ali i pedesetog, šezdesetog dana nakon trovanja ugljen-monokisidom i mogu se zadržati doživotno. U zavisnosti od toga koliko dugo je pacijent bio izložen ugljen-monoksidu, zatim koliki je bio procenat ugljen-monoksida u krvi kao i vrsti i vremenu primjenjivane terapije zavisi težina kliničke slike i sami oporavak pacijenta koji nakon toga može imati prolazno ili trajno oštećenje centralnog nervnog sistema”, rekla je Đuranović.

Prvi simptomi trovanja se javljaju već poslije prisustva pet procenata karboksi-hemoglobina u krvi.

“U suštini, akutna trovanja nastaju na vrijednostima iznad deset, 12 do 15 procenata karboksi-hemoglobina u krvi. Kada se oslobodi velika količina ugljen-monoksida i kada karboksi-hemoglobin u krvi bude 50 procenata, teško da čovjek može da se izvuče. Ali dešava se i to, ukoliko neko na vrijeme reaguje. Ta osoba može biti spašena, ali će imati posljedice”, ispričala je Đuranović.

Istakla je da u Crnoj Gori ne postoji statistika o tome koliko je godišnje smrtnih slučajeva od trovanja ugljen-monoksidom. Đuranović je kazala da u svijetu uglavnom u skoro svakom domaćinstvu ili na radnom mjestu postoje detektori za dim, i da bi to trebalo svi da imamo u stanovima i na radnom prostoru. Takođe je bitna adekvatna ventilacija, tj. mogućnost otvaranja prozora.

“Pogotovo je to potrebno za stanove u kojima se koristi plin ili čvrsta i tečna goriva za grijanje. Osim toga poznato je da se u automobilima ugrađuju plinske boce gdje, ukoliko sam sistem nije pravilno ugrađen ili testiran dolazi i do eksplozije automobila. Takođe, može da nastane hronično trovanje ljudi koji voze ta kola, jer taj plin nije dobro postavljen”, objasnila je Đuranović.

Kad se desi akutno trovanje ugljen-monoksidom osobu treba iznijeti iz te prostorije i uputiti u zdravstvenu ustanovu.

“Da bi se liječilo akutno trovanje ugljen-monoksidom najbolje je da postoji hiperbarična komora. Ako nemate hiberbaričnu komoru onda se koristi stopostotni kiseonik”, kazala je Đuranović.

Osvrćući se na epidemiju korona virusa, a što se tiče nošenja zaštitnih maski potrebno je, kako je rekla, uraditi analizu krvi na spektrofotometru koja će pokazati da li stvarno nošenje maski smanjuje saturaciju kiseonika ili ne.

“Tu studiju niko u svijetu za sada nije uradio. Moram istaći da se u ovom slučaju radi ne o ugljen- monoksidu, već koncentraciji ugljen-dioksida u krvi koji normalno oslobađamo prilikom disanja. O nečemu se priča, ali nije dokazano. Da bi se moglo govoriti o tome treba uraditi jednu veliku studiju, na ogromnom broju pacijenata, prateći nivo ugljen-dioksida u krvi, saturaciju kiseonikom kao i druga oboljenja pacijenta koja mogu da utiču i na osnovu dobijenih podataka reći da li stvarno zaštitna maska smeta ili ne. Sve dok se to ne uradi, možemo govoriti o tome samo kao pretpostavci, bez naučnog utemeljenja”, zaključila je Đuranović.