Draža i Tito u Prvom svjetskom ratu: Mihailović branio Srbiju, Broz je napadao

Na današnji dan, 19. septembra 1941. u selu Struganik kod Valjeva u Drugom svjetskom ratu održan sastanak Josipa Broza /Tito/ i Dragoljuba – Draže Mihailovića, ali nije postignut dogovor o zajedničkoj borbi partizana i četnika protiv okupatora

Pripremio: Ivan Milošević

Da se istorija može surovo pograti sa nekim ličnostima pokazuje i primjer Prvog svjetskog rata, gdje su se Draža Mihailović i Josip Broz borili jedan protiv drugog. Dok je Mihailović branio Srbiju i zbog toga dobio pregršt ordenja, Broz je vjerno služio ausrougarskom caru. Tridesetak godina poslije toga Broz je postao vladar velike Jugoslavije, koja je obuhvatala i Srbiju, dok je Mihailović proglašen izdajnikom. Istorija se poigrala sa Balkanom i kao da ta igra i dalje traje. Posebno u Crnoj Gori gdje se planira podizanje spomenika Titu, a na drugoj strani se čak i zabranjuju parastosi Mihailoviću.

Prenosimo tekst sa sajta „Pogleda“ gdje je potanko objašnjeno na kojim stranama i za koga su se borili Mihailović i Tito u Prvom svjrtskom ratu.

-U novembru 1914, 42. hrvatska domobranska divizija KuK „kaznene ekspedicije“ nastupa od Mionice preko Gornje Toplice ka komunikaciji Lajkovac – Ljig, sa namerom da je stavi pod kontrolu. O toj nameri hrvatski vojni istoričar Slavko Pavičić piše: „Dan prije prodro je satnik Matija Murković od 25. domobranske, sa svojom bojnom (bataljon) i sa svoja dva gorska (brdska) topa daleko naprijed pred borbenu crtu i zauzeo Baćinovac“.                      

Satnik (kapetan) Matija Murković bio je najbolji borac sabljom u čitavoj austro-ugarskoj vojsci, i kao vrstan mačevalac, na armijskim takmičenjima redovno je osvajao prva mesta.

Josip Broz (Tito) se hvalio kako je na takmičenju u Budimpešti 1913. osvojio srebrnu medalju u mačevanju, i tako se odjednom u novembru 1914. našla skoro čitava reprezentacija carske vojske – „sve bolji od boljega“ – pod Suvoborom, u zemlji Srbiji, u redovima „kaznene ekspedicije“!

Tri kilometra severozapadno od mesta Ljig, poviše sela Babajić, na kosi Milovac, prethodnica Drinske divizije, sačekala je hrvatske domobrane 18. novembra 1914. u ranim jutarnjim časovima. Komandir mitraljeskog odelenja III prekobrojnog puka, potporučnik Dragoljub Mihailović, raspalio je iz ruskih „maksima“ po hrvatskim domobranima, dok su u talasima nadirali uz kosu, toga tmurnog novembarskog jutra.

Snažan pritisak znatno brojnijeg neprijatelja III prekobrojni puk nije mogao izdržati, i srpske jedinice se povlače na naredne položaje. Komandant srpske III armije general Pavle Jurišić-Šturm, hitno traži pismeno izjašnjenje komandanta puka o napuštanju kose Milovac, te dobija sledeći odgovor: „Molim da se ima u vidu da III prekobrojni pešadijski puk i nije puk, nego bataljon od 800 pušaka i njegovo održanje na Milovcu je pod pitanjem“! –potpisao je komandant potpukovnik Stojišić, završavajući izjašnjenje lakonski, da će u toku noći ponovo posesti selo Babajić i kosu Milovac!

Srpski pešadijski pukovi imali su po ratnoj formaciji 4000 boraca i mitraljesko odelenje sa 4 ruska mitraljeza sistema „maksim“ (da se zna!).

Treći prekobrojni pešadijski puk (preostali junaci njegovi) tri dana vodi borbu protiv pukovnija 42. „vražje“ divizije, oko kose Milovac, sa dramatičnim obrtima i promenljivim uspesima, te su tako po prvi put u Velikom ratu, potporučnik Dragoljub Mihailović i štabs feldvebel Josip Broz (Tito) u direktnom sudaru!

Jedan, kao neprijateljski zločinac u redovima „kaznene ekspedicije“, drugi, kao branilac svoje Otadžbine.

Potporučnik Dragoljub Draža Mihailović, nije imao sreću da služi u elitnim srpskim pukovima, ali je ipak u ovim višenedeljnim krvavim borbama, za ispoljenu komandirsku umešnost i ličnu hrabrost, odlikovan „Zlatnom medaljom za hrabrost“, uz već stečenu i „Zlatnu“ i „Srebrnu medalju za hrabrost“, u prethodnim Balkanskim ratovima, u kojima je ratovao kao pitomac vojne akademije.

Jedan od najbližih partijskih saradnika Josipa Broza (Tita), Crnogorac Milovan Đilas, piše u svojim „Sećanjima“ kako mu je Broz pričao da ih je kod sela Gukoši ubitačno tukla srpska artiljerija – „ali jedan top – pričao je Broz – imao je neki poseban zvuk kad opali, pa smo ga prozvali Sveti Ilija“!

Gukoši, selo ispod visa Rajac, najjužnija je tačka do koje je u Srbiju te 1914. stigao  štabs-feldvebel Josip Broz (Tito) u redovima 42. „vražje“ divizije, KuK „kaznene ekspedicije“. Posle njenog rokiranja severnije od mesta Ljig, kod sela Dubovica, susretoše hrvatski domobrani 26. novembra junake Kombinovane divizije, jedne od najboljih u srpskoj vojsci. Po dubokom snegu koji je tih dana padao, borbena dejstva prenose se na kosu Zakinac (tt Stražara), gde će domobrani doživeti poražavajuće gubitke. Po podacima iz zarobljenog „uručbenog zapisnika“ (delovodni protokol) 42. domobranske divizije:

„Kod kose Zakinac Hrvati su imali 2500 ljudi izbačenih iz borbe“.

O tom paklu piše i Vlatko Maček, komandir čete u 25. pukovniji 42. „vražje“ divizije, u svojoj knjizi „U borbi za slobodu“, izdatoj u Njujorku, posle Drugog svetskog rata.

Maček i Broz zajedno su pod borbom prošli Srbiju, od Drine do Kolubare, gde je Maček pao u srpsko zarobljeništvo, a Broz izbegao sudbinu 10 000 Hrvata koliko ih je zarobljeno, samo tokom Kolubarske bitke.

Teško je reći koja je srpska divizija najbolja, sve su one pronele slavu srpskog oružja po celom svetu, no Kombinovana divizija I poziva zaslužuje sve počasti i neskriveno divljenje za svoje ratovanje u odbrani Otadžbine. Kada je objavljena mobilizacija, svi vojni obveznici javiše se odmah svojim okružnim komandama, ali oni bez rasporeda, odbiše da se vrate kućama i čekaju, da zamene kao popuna, ranjene i poginule. Stoga srpska vrhovna komanda oformi Kombinovanu diviziju, a obveznici njeni behu iz čitave države, „Srbija u malom“, te slava njihova podjednako pripada svakom delu zemlje Srbije, iz kojeg potiču. General Mihajlo Rašić, načelnik vojne akademije i ratni komandant Kombinovane, pobedonosno vodi diviziju u bojevima na Ceru, Gučevu, Mačkovom kamenu, Ljigu i Kolubari. Od Ljiga do Kolubare 42. domobransku diviziju energično goni srpska Kombinovana divizija, drobeći joj pukovnije. Kako izgleda razbijanje hrvatskih domobrana te jeseni 1914, najbolje ilustruje izvod iz operacijskog dnevnika Kombinovane divizije: „Četa rezervnog poručnika Ignjata Stefanovića od 57 ljudi, kod sela Latkovića, smelim prepadom i munjevitim jurišom zarobila je 6 oficira, čitav jedan bataljon (417) ljudi, kompletnu bateriju od 6 topova, 3 mitraljeza, 300 komorskih kola i tri kase. Tom prilikom je poginuo komandant 28. pukovnije, a mnogi njegovi oficiri su izvršili samoubistvo“!

Po formacijskom ustrojstvu tada je pešadijska četa imala između 150-180 vojnika u četiri voda i 5 oficira, kao njihovih komandira (da se zna!).

Ovaj događaj se zbio 7. decembra, a o ovom danu u „Ratnim dnevnicima“ beleži M. Marković:

„7. decembar – Iako umorni i neispavani, mi veselo krećemo. Idemo. Masa zarobljenika, puške, ranci, municija topovska zatrpana zemljom, poneka kara i top. Na putu se srete vojska III armije i I armije. Čusmo – pored ostalog, Drinci zarobili 15 brdskih haubica“.

Do Kolubare je Kombinovana potpuno rastrojila 42. domobransku diviziju, nanoseći joj velike gubitke, a prelaz preko te reke spasiće domobrane od potpunog istrebljenja. Nisu više na pravcu glavnog udara, gde i dalje pobedonosno nastupa Kombinovana divizija.

42. domobranska divizija (preostali deo) naći će se 10. decembra u rejonu Obrenovca, gde odstupa desnom obalom reke Save. „Dočasnik“ (podoficir) Josip Broz (Tito) učestvuje u borbama 12. decembra kod mesta Duboko nedaleko od Umke, dan kasnije bori se kod Ostružnice. Na Senjaku, 14/15. decembra Josip Broz u redovima 25. pukovnije drži odstupnicu ostacima 42. divizije dok se preko Ade Ciganlije, pontonskim mostom, prebacuje noću na levu obalu Save u Srem! Preko zaleđenih ritova, na levoj obali Save, 25. pukovnija dolazi na Bežanijsku kosu. Tu je kraj ratovanja štabs – feldvebela Josipa Broza u zemlji Srbiji, a ne početak, kako on kaže u Zborniku sećanja Instituta za savremenu istoriju 1977. godine, gde tvrdi: „Kada je 1914. godine buknuo rat, naš puk (25) je vrlo brzo bio prebačen na srpski front u Sremu, najprije na Bežaniju, sjeverno od Beograda, a poslije kod Rume“. Na sledećoj stranici pomenutog zbornika, Broz o ratu u Srbiji piše: „Na srpskom frontu bio sam do drugog povlačenja austrijske vojske u decembru 1914. Početkom januara 1915. moja jedinica je upućena na ruski front, u Galiciju, na Karpate“.

„Najveći sin jugoslovenskih naroda i narodnosti“ ne seća se više ni kose Zakinac, ni strašnoga „Svetoga Ilije“, ni sela Gukoši , ni male „Srebrne kolajne za hrabrost“ stečene na ratištu u Srbiji, ali se verovatno sećao svih strahova koje su do kraja života svoga, osećali zločinci iz „kaznene ekspedicije“ KuK armije, kada bi neko spontano viknuo – ej, Srbine!

Vek posle, malobrojni potomci domobrana 42. divizije koje KuK štabs-feldvebel Josip Broz kao upravnik Srbije, dovede pod geslom „bratstva-jedinstva“ posle oslobođenja od germanske fašističke okupacije, pokušavaju da uz pomoć „soroševih kursista i kursistkinja“, podgreju priču o najvećem sinu „naših naroda i narodnosti“!

Srpski istoričari duguju svome narodu iscrpno istraživanje ratnog dnevnika 42. hrvatske domobranske divizije, zarobljenog u Kolubarskoj bici u jesen 1914. godine. Dnevnik je u fondu dokumenata Vojnoistorijskog instituta (VII), te je moguće utvrditi i ko je i kada zlonamerno čerupao njegove stranice, sakrivajući krvave tragove zločinaca iz „kaznene ekspedicije“.