Drevni srpski manastiri: Manastir Gorioč

Iz knjige Drevni srpski manastiri, autora  Andrije P. Jovićevića

Ovaj se manastir nalazi na krajnjoj sjevernoj ivici prostranog polja, plodne i ravne Metohije, a podignut je na jednom povećem brežuljku, ispod visokog brda Bolovana, koji ga štiti sa sjevera.

Ispod manastira je prostrano polje i mnoga sela, naseljena Arnautima i novim naseljenicima iz svih krajeva Crne Gore; iznad njega je gusta hrastova šuma, koja manastiru daje lijep kolorit.

Manastir se ovdje uzdigao kao da je čuvar ove stare srpske kolijevke i s njega je neobično lijep pogled na Metohiju i na brda do Šar planine.

Manastirska crkva je posvećena Sv. Nikoli i mala je; duga je iznutra 8.50, a široka 4.20 m. Vrlo je niska i svod je jako na- pukao. Građena je od sige, a patosana kvadratnim ciglama. Prozori su mali, ima zapadna i južna vrata. Pokrivena je pločom. Oltar je malen. Proskomidija se nalazi na jednoj kvadratnoj ploči od kamena, koju drži jedan lijepo otesani kameni stub. Nema kubeta. Pored crkve je niski zvonik od drveta s jednim malim zvonom.

Crkva nije živopisana, niti je ikad bila. Izgleda da unutrašnjost nije lijepljena malterom, jer se nigdje ne vide tragovi maltera.

U ovoj crkvi je samo od interesa ikonostas. Sve su ikone islikane na daskama, vrlo su stare i mnoge se odlikuju lije- pom izradom. Prestona Hristova ikona ima natpis da je popi- sana 7083 g. od stvaranja svijeta, a to je 1575 g. od rođenja Hristova. Ikona je dobro očuvana i pretstavlja veoma lijep rad.

Ikona Bogorodice mnogo je slična po izradi i starini Hristovoj ikoni i čini se da je iz istog doba. Iznad carskih dveri visi stara ikona sa natpisom: „Pomeni gospodi Raška leto 7164“, (1656 g.). Ha ostalim ikonama nema nikakvih natpisa, koji bi kazivali njihovu starinu, ali sudeći po ikonografiji, materijalu i izradi, može se pretpostaviti da sav ikonostas pripada 16 ili 17 vijeku i da je rad nekog dobrog ikonopisca.

U crkvi se pri sjevernom zidu nalazi grob, ali se ne zna čiji je. Oko crkve je staro groblje s interesantnim krstačama. Ha nekim postoje i natpisi, ali od vremena nagriženi, te se ne dadu u cjelosti pročitati.

Iznad crkve nalazi se manastirska kuća sa starim drvenim doksatom. Ovu je kuću podigao prije 120 godina Antim Sedlarević iz Gornjeg Dragoljevca. Ova je kuća u lošem stanju; zapuštena je i ne popravlja se.

Ovaj manastir je, po predanju, paljen od Turaka dvaput i redovno je obnavljan. I treći put su pokušali da ga zapale i Arnautin, koji je zapalio crkvu, poludi i u ludilu je živio  i umro. Ali ovog puta vatra se sama ugasila. Današnji starci pamte ovog ludaka. Mještani nagađu da se manastir zove „Gorioč“ po tome što je često „gorio“.

Sav manastir daje lošu sliku. Niti se popravlja, niti  mu se poklanja dovoljna pažnja. Crkva danas služi kao parohijska.

Ne zna se ko ga je podigao, niti ima ma gdje nešto zabilježeno o njemu. Zna se samo to, da je bio metoh manastira Visokih Dečana, pa po tome je najvjerovatnije, da su ga podigli kaluđeri dečanski.

Dečani su imali na ovoj strani, u Istoku i dotičnim selima, prostrana dobra i planinu, i da bi se manastirsko imanje iskorišćavalo, podigli su ovdje metoh sa crkvom, gdje su mlađi kaluđeri, monasi i iskušenici, držali stoku i prihode nosili u Dečane. Dečani i danas imaju u ovom kraju svoje zemlje i sjenokose i na rijeci koja ističe iznad Istoka dvije vodenice, a u Istoku jedan dućan.

Manastir je imao dobar voćnjak, ali je sve to zapušteno. On ima prostranu šumu za držanje stoke. S malo rada i troška ovdje bi se dala obnoviti ekonomija, da manastir bude primjer gazdinstva. Iznad manastira izvire voda, dobra za piće, a koja bi se dala upotrijebiti i za navodnjavanje.

Ovdje se drži sabor o Velikoj Gospođi. Inače narod slabo posjećuje crkvu.

Zetski glasnik, H/1938, br. 7-8, str. 3.