„Društvo izabranih stručnjaka“: Za DPS istoričara i Maticu crnogorsku zavjetna Njegoševa želja udar SPC i Srbije na Crnu Goru

Svjedoci smo da i nakon pola vijeka od izgradnje Mauzoleja na Lovćenu različite društvene strukture u Crnoj Gori i van nje, kojima je zajednički imenitelj agresivni velikosrpski hegemonizam, žele da preko takozvane obnove Njegoševe kapele stave crnogorski narod i Crnu Goru u inferioran položaj“, rekao je predsjednik Matice crnogorske Ivan Jovović na tribini „Simbol crnogorske samosvijesti“ organizovanoj povodom pola vijeka Njegoševog mauzoleja na Lovćenu, prenose Vijesti.

„Umjesto da ovaj jubilej iskoristimo da se zahvalimo svim subjektima za realizaciju ovog vanrednog projekta, odnosno najvažnijeg markera crnogorskog identiteta, ovih se dana sa najviših državnih adresa, tačnije predsjednika Skupštine Crne Gore, upućuje javni poziv na devestaciju mauzoleja. Iako navedeni poziv ima svoj ideološki kontinuitet, njegov destuktivni karakter dobija još više na intenzitetu ako imamo institucije sistema u Crnoj Gori, odnosno državni aparat, koji nijemo posmatra pozive na protivpravno djelovanje, što izaziva zabrinutost, s obzirom da ovakve tendencije mogu izazvati teške posljedice po crnogorsko društvo“, rekao je Jovović.

Istoričar i poslanik Demokratske partije socijalista, Dragutin Papović rekao je da je „ovdje riječ o borbi za Njegoša“.

„Srpska pravoslavna crkva želi da vrati tu kapelu Karađorđevića jer želi Njegoša u njoj, a to dalje znači da je Njegoš njeno vlasništvo konkretno, u prenosnom smislu vlasništvo Republike Srbije. Dakle, jednostavno radi se o tom cilju da Njegoš ne pripada Crnoj Gori„, objasnio je Papović.

Papović je podsjetio i na inicijativu Dobrice Ćosića koji je novčani dio Njegoševe nagrade uložio u fond za vraćanje kapele na Lovćen.

„Crna Gora se suočava sa jednim projektom koji traje od Ilije Garašanina, ovo su samo njegove manifestacije. Nadležne institucije ćute, javljaju se pojedinci, ali da li je to dovoljno“, rekao je Papović.

Producent Janko Ljumović, kako je saopšteno iz Matice crnogorske, pojasnio je širi kontekst protivljenja SPC izgradnji i očuvanju Mauzoleja.

„Takvo protivljenje ulazi u narativ takozvane borbe za tradicionalnu Crnu Goru koja je lišena duha savremenosti i iskaza modernosti, uz svođenje Njegoša na isključivo pravoslavni kanon i osporavanje Njegoša kao pjesnika univerzalnog humanizma uz mnoštvo zloupotreba koja Njegoša suštinski banalizuju sa sviranjem uz diple i gusle, i sa zabranom bilo kakve umjetničke interpretacije i izvedbenosti u polju savremene umjetnosti. Njegoša koji se za svog života svrstao sa plemstvom duha tadašnje Evrope“ rekao je Ljumović.

Član Savjeta Matice crnogorske Marko Špadijer rekao je da je Lovćen simbol crnogorske samostalnosti i slobode.

„To je dobro znao Njegoš kad je ostavio zavještanje da bude sahranjen na njegovom vrhu. Onaj ko je posjedovao Lovćen, polagao je pravo na Crnu Goru. Austrougarska je granatama oštetila prvobitnu kapelicu i 1916. godine raspisala konkurs da se na tom mjestu podigne spomenik caru Francu Josifu. Istorija nije htjela da se nad ‘Gibraltarom Jadrana’ veliča bečki pobjednik. Crnogorskom narodu nije odgovarao ni biljeg srpskog pokroviteljstva nad Crnom Gorom. Kao znak izraza nacionalnog identiteta, a možda i stimulans ateizma kod Crnogoraca, poslužilo je pitanje Njegoševog mauzoleja. Meštrović je pokazao da razumije i slijedi tu ideju i 1952. u pismu Vladi Crne Gore kaže: ‘Nije meni ni onda, kao ni sada, lebdio pred očima vladika Rade, ni kao vladalac Crne Gore, već pjesnik Njegoš, koji je svojim intelektom i pjesničkim darom sakupio i dao umjetničku formu vijencu slobode, filozofije i duhovnosti naroda Crne Gore“, rekao je Špadijer.

Dodao je da se projekat vraćanja Crne Gore „u srpsku orbitu provodi danas temeljitije i svestranije nego ikad“.

„Eksponenti velikosrpske politike u Crnoj Gori sa pozicije vlasti narušavaju temelje države, formiraju opštine kao srpske autonomne oblasti, pokušavaju da zemlju dezintegrišu i obesmisle kao jedinstven entitet i da suverenu državu vrate na pozicije srbijanskog sreza. Nastoje da promijene njenu spoljnopolitičku orijentaciju. Državu sa najboljiim odnosima sa okruženjem, uspjeli su da posvađaju sa svim susjedima, i ostaje da sa Srbijom i Republikom Srpskom stvore balkansku Bjelorusiju“, rekao je Špadijer.

On je dodao i da se tenzija i strast osporavanja Njegoša kao crnogorskog pjesnika, Crne Gore kao republike i Crnogoraca kao nacije „ponavlja s ‘događanjem naroda'“.

„Srpski nacionalisti u Crnoj Gori se zaklanjaju iza ‘velikog brata’ i pozivom na navodnu ugroženost Srba, politički opstaju na istorijskim falsifikatima, mržnji i podjelama. Njihovo je srpstvo pravo osvajača i zato reakcije na svakodnevne četničke i fašističke ispade predstavljaju kao paranoju separatista. Stalnim tenzijama i provokacijama truju odnose u multinacionalnoj Crnoj Gori, kompromituju najplemenitije veze uzajamnosti i narušavaju tradiciju prijateljstva Crnogoraca i Srba“, rekao je Špadijer.

Istoričarka umjetnosti Tatjana Koprivica istakla je da je Mauzolej na Lovćenu jedna od tema o kojoj se najviše pisalo i na koju se najviše provociralo kada su u pitanju umjetnička djela u Crnoj Gori.

„Ne možemo da se otmemo tom prvom utisku, a to je izuzetno vizionarstvo i sposobnost ondašnjih crnogorskih vlasti da priču izvedu do kraja. Jer čitava ova kampanja bila je nezapamćena ne samo na prostoru Crne Gore, jedna antikampanja koja je vođena protiov izgradnje muzeja“ rekla je Koprivica i dodala da je od 1924. godine bilo jasno da se tu nije radilo o estetskim stvarima, već o člinjenici da je je spomenik Njegošu radio jedan katolik i Hrvat.

Ona je objasnila i koliko je Ivan Meštrović bio važan umjetnik ne samo na ovim prostorima, već još više u svijetu, i koliko je stalo bilo vlastima u Jugoslaviji da baš on bude taj koji će posvetu Njegošu izgraditi na vrhu planine.

„U septembru 1952. godine iz SANU traže od Meštrovića koji je u Sirakuzi da radi na nekoj skulpturi Njegoša za njih, a on odgovara da je već prihvatio da radi u Njegoševoj rodnoj zemlji i to na Lovćenu gdje njegov spomenik prvenstveno i spada“, ispričala je Koprivica.

Jovović je rekao i da je vrijeme potvrdilo da je mauzolej na Lovćenu Meštovića „delegitimisao nacionalističke i klerikalističke koncepcije koje se odnose na Njegošev lik i djelo, s obzirom da je u ovom zdanju iskazana filozofija života i duhovnost crnogorskog naroda“.

„Mauzolej je postao integralni dio Lovćen planine, sa svojom ukupnom istorijskom simbolikom, kako je to znalački anticipirao na otvaranju mauzoleja Veljko Milatović. Njegujući vrijednosti i tradiciju, Matica crnogorska je smatrala neophodnim da makar tribinom obilježimo jedan od najvažnijih događaja savremenoj istoriji Crne Gore i crnogorskog naroda“, zaključio je Jovović.