Fanar i NATO „pravoslavlje”

Piše: Zoran Čvorović

Današnja fanariotska jerarhija je jasno poručila Megalopolisu da želi da bude papistički stožer kooperativnog „pravoslavlja”. Stoga dokument „Za život sveta” i ne predstavlja ništa drugo do zakletvu vernosti carigradske jerarhije Megalopolisu
Sukob u Ukrajini ima, pored ostalih, i značajnu crkvenu dimenziju. Preciznije rečeno, crkvena dimenzija ukrajinskog konflikta je primordijalna u odnosu na oružanu, jer zadire u sferu identitetske konverzije ukrajinskog stanovništva, a ona je prethodila i omogućila izbijanje oružane faze ukrajinskog konflikta. Ako oružana dimenzija ukrajinskog konflikta ima sva obeležja proksi rata, to isto se može reći i za crkvenu dimenziju ukrajinskog konflikta.

Kao što NATO pakt, kao vojska Kolektivnog zapada, vodi oružani rat protiv ruske države posredstvom vojske kijevskog režima, tako i Carigradska patrijaršija, vodi crkveni rat protiv Moskovske patrijaršije i ruskog pravoslavlja posredstvom ukrajinskih raskolnika i jeretika organizovanih u „crkvu” kijevskog režima – tzv. Pravoslavnu Crkvu Ukrajine (PCU).

Autokefalnost i „obojene revolucije”

Otvoreno uključenje Carigradske patrijaršije u proces identitetske konverzije stanovništva Ukrajine, kao pripreme za izvođenje oružane faze ukrajinskog konflikta, započinje posle uspešno izvedene „Narandžaste revolucije” iz 2004. godine. U pokušaju da obezbedi podršku Carigradske patrijaršije za staru ideju iz 1990-ih o formiranju jedinstvene pravoslavne autokefalne crkve u Ukrajini, koja bi objedinila raskolnike iz tzv. Ukrajinske Pravoslavne Crkve Kijevskog patrijarhata (UPC KP) na čelu sa Filaretom Denisenkom i sektaše iz tzv. Ukrajinske Autokefalne Pravoslavne Crkve (UAPC), na čelu sa Makarijem Maletičem (nisu raskolnici, jer nisu u svojim redovima imali kanonski hirotonisanog episkopa i samim tim nisu imali apostolsko prejemstvo novi prozapadni predsednik Ukrajine koga je izbacila „Narandžasta revolucija”, Viktor Juščenko, sastao se u junu 2007. godine sa patrijarhom Vartolomejom.

U julu sledeće godine došlo je i do susreta mitropolita galskog Carigradske patrijaršije Emanuila sa raskolničkim patrijarhom Filaretom Denisenkom. Pred proslavu jubileja 1020 godina od krštenja Kijevske Rusije (Rusi) u julu 2008. godine, ukrajinski mediji su pisali o mogućem susretu carigradskog patrijarha Vartolomeja, ruskog patrijarha Alekseja II i raskolnika Filareta Denisenka. Tada je u javnost procurela informacija da će ukrajinski raskolnici tražiti da ujedinjena pravoslavna crkva u Ukrajini pređe pod jurisdikciju Carigrada, te da, shodno tome, bude poništena gramata carigradskog patrijarha Dionisija IV iz 1686. godine, kojom je Carigradska patrijaršija priznala prelazak Kijevske mitropolije pod jurisdikciju Moskovske patrijaršije.

Do takvog susreta i realizacije autokefalističkih ambicija tada nije došlo, ali je postalo očigledno da je Kolektivni zapad prešao na radikalnu fazu ubrzane identitetske konverzije stanovništva Ukrajine, u kojoj je počeo da primenjuje instrument „obojenih revolucija”, ali i da se koristi uslugama Carigradske patrijaršije. Ništa od toga nije bilo vidljivo u prvoj fazi identitetske konverzije u „Nezaležnoj”, kada su autokefalistički zahtevi iz UPC KP i UAPC uživali isključivo podršku domaćih političkih struktura na čelu sa predsednikom Ukrajine Leonidom Kučmom, inače nekadašnjim glavnim ideologom Centralnog komiteta Komunističke partije Ukrajine.

Početak radikalizacije procesa identitetske konverzije, a u okviru nje i internacionalizacije ukrajinskog crkvenog pitanja, poklapa se hronološki sa početkom procesa resuverenizacije Rusije, jer je do prvih zvaničnih susreta Juščenka i Vartolomeja, te carigradskog mitropolita Emanuila i raskolnika Denisenka, došlo nakon čuvenog Putinovog minhenskog govora u februaru 2007. godine i neposrdno pred rusku vojnu intervenciju u Abhaziji i Južnoj Osetiji početkom avgusta 2008. godine.

Nova faza u realizaciji autokefalističkih težnji u Ukrajini započinje, svakako ne slučajno, nakon druge, krvave „obojene revolucije” – kijevskog Majdana iz 2014. godine, dok je Carigradska patrijaršija u ovoj fazi aktivno uključena neposredno pred Kritski sabor. Naime, 6. juna 2016. godine, uoči početka rada saborskog okupljanja jednog broja pravoslavnih pomesnih autokefalnih Crkava na Kritu, Vrhovna rada Ukrajine donela je odluku o zvaničnom obraćanju carigradskom patrijarhu radi dobijanja autokefalnosti. U tom obraćanju Vrhovna rada je molila carigradskog patrijarha:

Da proglasi nevažećim akt Carigradske patrijaršije od 1686. godine o predaji Kijevske mitropolije u jurisdikciju Ruske crkve, jer je navodno donet suprotno svetim kanonima Crkve;
Da uzme učešće u prevladavanju posledica crkvenog raskola u Ukrajini, tako što će se sa njegovim blagoslovom i pod njegovim pokroviteljstvom sazvati sveukrajinski sabor crkvenog ujedinjenja;
Da izda tomos o autokefalnosti tzv. Pravoslavnoj Crkvi Ukrajine.
U julu iste 2016. godine carigradski arhiepiskop Jov (Geča) izjavio je, nakon susreta sa predsednikom Ukrajine Petro Porošenkom, da je Sinod Carigradske patrijaršije odlučio da uzme u razmatranje molbu Vrhovne rade i da je u tom cilju formirao posebnu stručnu komisiju. Isti episkop je u avgustu 2016. godine izjavio da Carigradska patrijaršija smatra teritoriju Ukrajine svojom kanonskom teritorijom.

Državni projekat

U daljem radu na sticanju autokefalnosti glavnu ulogu u komunikaciji sa patrijarhom Vartolomejem preuzeo je predsednik Porošenko. Svoj stav o crkvenom pitanju Porošenko je izrazio rečima, da je pitanje autokefalnosti crkve u Ukrajini „pitanje nacionalne bezbednosti i naše odbrane u hibridnom ratu, jer Kremlj gleda na Rusku pravoslavnu crkvu kao na jedan od ključnih instrumenata uticaja u Ukrajini”.

U pokšaju da obezbedi što širu podršku za realizaciju autokefalističkih planova, Porošenko je organizovao susret sa predstavnicima UPC KA, UAPC i UPC MP. Međutim, željena podrška autokefalističko-ujediniteljskim planovima od strane episkopata UPC Moskovske patrijaršije je izostala. I pored otvorenog državnog terora, samo dvojica episkopa UPC MP odlučila su da podrže autokefalistički projekat u režiji kijevskog režima, a u izvođenju Carigradske patrijaršije.

Vrhunac politizacije ukrajinskog crkvenog pitanja bila je predaja carigradskom patrijarhu Vartolomeju formalne incijative za dodeljivanje tomosa o autokefalnosti u vidu tri podneska – molbe predsednika Ukrajine, Vrhovne rade i „arhijereja” iz UPC KA i UAPC, te dvojice episkopa UPC Moskovske patrijaršije, koje je 20. aprila 2018. godine Carigradskoj patrijaršiji uručio Rostislav Pavlenko, zamenik šefa administracije predsednika Porošenka (OVDE). Posebnu ulogu u poslu dodeljivanja autokefalnosti ujedinjenoj tzv. PCU Porošenko je dodelio Mustafi Džemilevu, izbeglom antiruskom vođi krimskih Tatara, koji je dobio zadatak da posredstvom predsednika Turske, Erdogana, lobira za ideju autokefalnosti kod patrijarha Vartolomeja.

Već 7. septembra 2018. godina Carigradska patrijaršija nekanoski upada na ukrajinsku teritoriju pod jurisdikcijom Moskovske patrijaršije, tako što imenuje dvojicu egzarha za Ukrajinu, koji su imali zadatak da pripreme teren za dodeljivanje tomosa o autokefalnosti, a pre svega da oko projekta autokefalne tzv. UPC okupe brojne sukobljene ukrajinske raskolničke grupacije. Pritom je patrijarh Vartolomej za svoje egzarhe u Ukrajini imenovao dvojicu arhijereja Carigradske patrijaršije, Danila i Ilariona, koji su rođeni u Zapadnoj Ukrajini, a do tada su služili među ukrajinskom dijasporom u Kanadi i SAD, velikim delom sastavljenoj od potomaka pripadnika kolaboracionističke Ukrajinske nacionalne armije formirane na osnovi 14 divizije SS Galičina.

Početkom oktobra 2018. godine Sinod Carigradske patrijaršije potvrdio je svojom odlukom da je inicirao postupak dodeljivanja autokefalnosti tzv. UPC. Sinod je tada, protivno kanonskom propisu o tridesetogodišnjoj zastarelosti, zvanično opozvao akt Carigradske patrijaršije iz 1686. godine o predaji Kijevske mitropolije u jurisdikciju Moskovske patrijaršije. Sinod Carigradske patrijaršije je istovremeno odlučio da uzme u razmatranje žalbe Filareta Denisenka i Makarija Maletiča i njihovih sledbenika, kako bi na osnovu tobožnje apelacione sudske nadležnosti carigradskog patrijarha nad kliricima svih autokefalnih crkava, ukinuo presude Moskovske patrijaršije o raščinjenju i anatemisanju pojedinih rasklonika.

Nakon takvih nekanonskih odluka Sinoda Carigradske patrijaršije, Moskovska patrijaršija je 15. oktobra 2018. donela odluku o prekidu liturgijskog opštenja sa Carigradskom patrijaršijom. Od tog trenutka, zahvaljujući nekanonskom neopapističkom delovanju Carigradske patrijaršije, vaseljensko Pravoslavlje je zadesio najveći raskol nakon 1054. godine, koji se u sledećim godinama samo dodatno produbljivao.

Potvrda da su posao oko dodeljivanja autokefalnosti ukrajinskim raskolnicima, objedinjenim oko tzv. PCU, predvodili vođi kijevskog režima, pre svih Porošenko, i carigradskih patrijarh Vartolomej, stigla je 3. novembra 2018. godine, kada su na Fanaru Vartolomej i Porošenko potpisali sporazum o saradnji Ukrajine i Carigradske patrijaršije.

Način na koji je 15. decembra 2018. godine u kijevskoj Svetoj Sofiji bio organizovan rad tzv. ujediniteljskog sabora tzv. PCU (ujednjinje UPC KP i UAPC uz dva prethodno isključena episkopa UPC MP), na kome je za prvojerarh ove nekanonske kvazicrkvene strukture izabran Epifanije Dumenko, još jednom je jasno pokazao da je dodela autokefalnosti ukrajinskim raskolnicima pre svega bio jedan politički, antiidentitetski motivisan čin, čiji su glavni kreatori sedeli na Fanaru i u kijevskom predsedničkom ofisu, a da su glavni pokrovitelji tog čina bili u Vašingtonu.

Naime, službeni jezik „ujediniteljskog” sabora ukrajinskih „pravoslavaca” bio je engleski, u radu sabora su učestvovala i četiri arhijereja Carigradske patrijaršije, a saborom „ujedinjenja” presedavao je lično Petro Porošenko. Njega je arhiepiskop UPC KP, Epifanije Zorja, uporedio, ni manje ni više, nego sa carem Konstantinom Velikim. Ustav tzv. PCU, koji je usvojen na saboru „ujedinjenja” bio je delo Carigradske patrijaršije.

Porošenko je važnost dobijanja autokefalnosti okupljenima ispred crkve Sv. Sofije objasnio rečima, da je ona „deo naše državne proevropske i proukrajinske strategije, koju mi dosledno sprovodimo u život skoro pet godina unazad”. Porošenko je suštinu autokefalnosti objasnio na sledeći način: „Šta to znači za crkvu? To je crkva bez Putina! Šta to znači za crkvu? To je crkva bez Kirila! Šta to znači za crkvu? To je crkva bez molitvi za rusku vlast i rusku vojsku! Zato što ruska vlast i ruska vojska ubijaju Ukrajince! Ali to je crkva sa Bogom! To je crkva sa Ukrajinom!”

Uloga SAD

Konačna milost Caigradske patrijaršije u vidu nekanonskog tomosa tzv. PCU stigla je uoči pravoslavnog Božića 2019. godine, ali je tzv. PCU dobila od Fanara manju samostalnost nego što je uživa autonomna UPC u okviru Moskovske patrijaršije. Carigradski patrijarh, koji je u svojim neopapističkim ambicijama u suštini protivnik predanjske ustanove atokefalije, zadržao je u odnosu na tzv. PCU status „glave” ove crkve.

Pred Sinodom Carigradske patrijaršije odgovoran je svaki član Sinoda PCU. Uz to mitropolit tzv. PCU dužan je da traži razjašnjenje od carigradskog patrijarha za svako sporno opštecrkveno, dogmatsko ili kanonsko pitanje. Carigradska patrijaršija zadržava svoje egzarhe na teritoriji Ukrajine, kao i manastire u neposrednoj vlasti carigradskog patrijarha (stavropigije), s pravom osnivanja novih takvih manastira. Tzv. PCU nema pravo da vrši službu u dijaspori, već se ukrajinska dijaspora predaju u isključivu jurisdikciju Fanara. I najzad, tzv. PCU ne može sama da vari sv. miro, već ga dobija od Carigradske patrijaršije.

Tako je Carigradska patrijaršija za političke potrebe Kolektivnog zapada u njegovom ratu protiv Rusije i „ruskog sveta”, stvorila na teritoriji pod kontrolom marionetskog kijevskog režima sebi potčinjenu kvazicrkvenu strukturu u liku tzv. PCU.

Da su SAD vukle glavne konce dok je Carigradska patrijaršija realizovala projekat formiranja tzv. PCU, priznao je u razgovoru sa poznatim ruskim komičarima Vovanom i Leksusom američki senator, Trampov specijalni predstavnik za međunarodna pitanja slobode veroispovesti i „tvrdi“ rimokatolik Sem Braunbek. Braunbek je tom prilikom priznao da je ponosan na svoje čedo tzv. PCU, te da je učinio nešto što je trebalo uraditi još pre 500 godina, a što je „važno za nacionalnu svest Ukrajinaca”. Pritom je američki senator priznao da je svestan da je njegov rad na formiranju tzv. PCU, koji je izazvao ogroman raskol u ukrajinskom društvu, „bio jedan od razloga zbog kojeg je Putin započeo rat”.

Pored Braunbeka važnu ulogu u formiranju antiruske nekanoske tzv. PCU imao je još jedan blizak Trampov saradnik, državni sekretar za spoljne poslove i nekadašnji direktor CIA Majk Pompeo. Svakao nije bez značaja i činjenica da je redovni pratilac Pompea u poseti crkvenim centrima bila njegova uticajna supruga Suzan, inače pravoslavna Grkinja. Pored republikanskog kanzaškog dvojca Braunbek-Pompeo, u formiranje tzv. PCU bio je uključen i američki ambasador u Atini Džefri Pajet. Ovaj je, inače, poznat po izjavi kojom je podržao papističke pretenzije patrijarha Vartolomeja, da „vlada SAD odlučno podržava vaseljenskog patrijarha, duhovnog lidera pravoslavnih hrišćana celog sveta”.

I dok je tehnički deo posla na formiranju autokefalne kvazicrkvene organizacije ukrajinskih raskolnika Carigradska patrijaršija obavila u saradnji sa Trampovom administracijom, u ideološkom pogledu patrijarhu Vartolomeju i vodećim jerarsima Carigradske patrijaršije od republikanaca neuporedivo su bliže američke demokrate i okruženje Džozefa Bajdena.

To je naročito jasno došlo do izražaja tokom američkih predsedničkih izbora 2020. godine, kada je arhiepiskop Elpidofor (Lambriniadis), poglavar Grčke arhiepiskopije Carigradske patrijaršije u SAD, uzeo učešće u predizbornoj konvenciji Demokratske stranke. Isti carigradski jerarh je učestvovao 2020. godine i u maršu „Crni životi su bitni” (Black Lives Matter), čime je jasno pokazao svoje antitrampovsko i antikonzervativno opredeljenje . Inače je arhiepiskop Elpidofor (Lambriniadis) poznat kao tvorac neopapističke teorije o carigradskom patrijarhu kao „prvom bez jednakih”, ali i kao prvi pravoslavni episkop koji je 2022. godine krstio u Atini dvoje dece jednog homoseksualnog para, koja su rođena od surogat majki. Bliskost vrha Carigradske patrijaršije prema američkim demokratama videla se i u toploj čestici koju je Vartolomej uputio Bajdenu nakon njegove pobede na izborima .

O ideološkoj bliskosti Carigradske patrijaršije levo-liberalnim stavovima američkih demokrata čini se da ipak najjasnije svedoči tekst socijalne doktrine „Za život sveta: Ka socijalnom etosu Pravoslavne Crkve” , koju je Sinod Carigradske patrijaršije odobrio u januaru 2020. godine, da bi tekst ovog dokumenta potom bio objavljen na sajtu Grčke pravoslavne arhiepiskopije Carigradske patrijaršije u SAD.

Nova socijalna doktrina

Dokument Za život sveta pokazuje da u okolnostima međupravoslavnog ratnog konflikta u Ukrajini, te nepostojanja liturgijskog jedinstva među pomesnim pravoslavnim crkvama, Moskovska i Carigradska patrijaršija sve više postaju nosioci dva različita tipa pravoslavlja, pri čemu ove razlike daleko nadilaze etničke granice starog istorijskog suparništava dva crkvena centra jelinskog i slovenskog pravoslavlja.

U svom rivalstvu sa Moskovskom patrijaršijom, Carigradska patrijaršija ne samo da je papistički pretumačila čitav niz kanona Pravoslavne Crkve (npr. 9. i 17. pravilo Četvrtog vaseljenskog sabora, a Vartolomej postao prvi carigradski patrijarh koji je, rečju čuvenog kanoničara Vladislava Cipina, prvi stvorio eklisiološku doktrinu (npr. „Pravoslavlje ne može postojati bez Vaseljenske Patrijaršije” ili „za Pravoslavlje je Vaseljenska Patrijaršija kvasac kojim se ukiseli celo testo crkve i istorije”) za opravdanje starih jeretičkih istočnopapističkih pretenzija, nego je donošenjem dokumenta Za život sveta odstupila po čitavom nizu pozicija od predanjskog stava Pravoslavne crkve prema pojedinim problemima društvenog života.

Rad na izradi socijalne doktrine Carigradske patrijaršije pokrenut je neposredno nakon završenog Kritskog sabora, a uoči nekanonskog upada Fanara na ukrajinsku teritoriju pod jurisdikcijom Moskovske patrijaršije. U odluci o formiranju posebne dvanaestočlane bogoslovske komisije za pisanje socijalne doktrine patrijarh Vartolomej njene je članove obavezao, da se prlikom „pripreme zvaničnog dokumenta o socijalnoj doktrini Pravoslavne crkve” posebno pridržavaju „dokumenata i odluka Svetog i Velikog sabora koji je održan na Kritu u junu 2016. godine”.

Iz rečenog se jasno vidi namera Carigradske patrijaršije da, s jedne strane, naknadno učini obaveznim odluke propalog Kritskog sabora, a da, s druge strane, navdenu socijalnu doktrinu tretira kao dokument cele Vaseljenske pravoslavne crkve. Istovremeno se iz čitavog niza teza ovog dokumenta vidi da je on donet kao antipod čuvenim „Osnovima socijalne koncepcije” Ruske Pravoslavne Crkve iz 2000. godine.

O vrednosnom stavu pisaca carigradske socijalne doktrine prema tekstu socijalne doktrine RPC, te o njihovom pogledu na odnos Crkve prema svetu, najasnije svedoče sledeće reči predsednika komisije koja je sastavila dokument Za život sveta, arhiđakona Džona Hrisavgisa: „U celini to je dokument („Osnovi socijalne koncepcije” – RPC; prim. aut.) koji je kritički nastrojen prema svetu, razmatra ga kao pretnju kojoj bi trebalo uputiti izazov i pobediti ga. Takva odbrambena pozicija može preživeti i čak se uspešno razviti u uslovima konfesionalne izolacije, ali u kontekstu koji je više ekumenistički on nije tako plodotvoran“.

Za dokument koji pledira da bude novi socijalni manifest cele Pravoslavne crkve, a koji je nastao u jeku sukoba Carigradske sa Moskovskom patrijaršijom (od Kritskog sabora do ukrajinskog konflikta), svakako nije bez značaja činjenica da je predsednik komisije koja je izradila dokument Za sreću sveta, pomenuti Hrisavgis, poznat po stavu da je ideja „ruskog sveta” jeres, a da bi ruskog patrijarha Kirila trebalo optužiti kao „političkog siledžiju i ratnog zločinca”. Hrisavgis, čije stavove afirmativno prenose srpski teolozi-evolucionisti okupljeni oko portala teologija.net, zapravo je bio samo vesnik rezolucije Parlamentarne skupštine Saveta Evrope od 17. aprila ove godine, kojom je patrijarh Kiril osuđen za podstrekavanje na činjenje ratnih zločina i genocida.

Takođe, nije bez značaja ni činjenica da u komisiji koja je radila na izradi socijalne doktrine Carigradske patrijaršije nije bilo ni jednog episkopa, ali da su se u njoj našle dve žene teolozi, Keri Frederik Frost iz Ukrajinske pravoslavne bogoslovije pri Carigradskoj patrijaršiji u SAD i profesor Luteranskog teološkog fakulteta iz Čikaga ukrajinskog porekla Gejl Vološčak. Takođe, dvojica članova komisije, Džordž Demakopulos i Aristotel Papanikolau, profesori su najstarijeg jezuitskog univerziteta u SAD, Univerziteta Fordam u Njujorku.

Da socijalna doktrina Carigradske patrijaršije nije nikakav originalni dokument, već jedna verzija levoliberalne globalističke agende, lako se može zaključiti uvidom u ona njena poglavlja koja se tiču migranata, odnosa prema državi, političkom sistemu, naciji, ideologiji, pravima čoveka, seksualnosti, braku i porodici i nauci.

Po uzoru na encikliku pape Franciska Fratelli tutti, pisci socijalne doktrine Carigradske patrijaršije strasno osuđuju svaku nejednakost u društvu (gl. 39), posebno se zalažući za „međunarodni slobodan protok radne snage” (gl. 36). U dokumentu Carigradske patrijaršije osuđujući se sve zaštitne i restriktivne mere koje pojedine nacionalne države primenjuju protiv nelegalnih migranata, a osuđuju se i oni „ideolozi” koji se bore za „odbranu hrišćanske Evrope” od afro-azijskih migranata (gl. 67). Istovremeno se ističe da „savremena nacionalna država nije sveta institucija”, te da „granice (država, prim. aut.) nisu ništa drugo do slučajnosti istorije i zakonskih konvencija”.

U fanariotskom dokumentu Za život sveta daje se isključiva prednost demokratiji kao političkom režimu, pa se stoga pravoslavni hrišćani, koji imaju „redak blagoslov” da žive u zemljama sa demokratskim režimima, pozivaju da „u takvim zemljama ne bi trebalo te vrednosti da uzimaju zdravo za gotovo, već ih treba aktivno podržavati i raditi na očuvanju i proširenju demokratskih institucija i običaja u pravnim, kulturnim i ekonomskim okvirima svojih dotičnih društava” (gl. 10).

Pravoslavni hrišćani se pozivaju da sa „zadovoljstvom usvoje jezik ljudskih prava”, a uz to se dodaje, da „Pravoslavna crkva, dakle, daje svoj glas pozivu na zaštitu i unapređenje ljudskih prava svuda i na priznavanje tih prava kao osnovnih i neotuđivih za svaki pojedinačan ljudski život” (gl. 61). Nakon glorifikacije zapadne liberalne demokratije, osuđuje se – u duhu levoliberalnog trenda – odbacivanja imperijalne prošlosti, idealizacija odnosa države i crkve u Vizantijskom carstvu. Istovremeno se „promisliteljskim” i „blagodatnim” nazivaju savremeni sekularni državni poretci (gl. 10, 13).

Uz davanje prednosti zapadnim liberalnim demokratskim poretcima, socijalna doktrina Carigradske patrijaršije opravdava akte građanske neposlušnosti pravoslavnih hrišćana. To čini u okviru jedne potpuno bezobalne formulacije, a u duhu tzv. majdanskog bogoslovlja, odnosno „političke teologije” koja religiozno opravdava učešće u „obojenim revolucijama”, a koja je, kako primećuje profesor MGU Lomonosov Aleksandar Ščipkov, naročito razrađena na Fordam Univerzitetu. Tako se u poglavlju devet doktrine „Za život sveta” navodi, da učešće pravoslavnog hrišćanina u političkom životu „ponekad može podrazumevati učešće ne savršenom poslušnošću, već većom građanskom neposlušnošću, čak i pobunom. Za hrišćane je na prvom mestu jedino vernost Carstvu Nebeskom, a sve ostale vernosti su tek privremene, prolazne, delimične i slučajne”.

U odnosu na ovako široko definisanu građansku neposlušnost u dokumentu Carigradske patrijaršije, koja uglavnom opominje na zapadno protestantsko, ali i jezuitsko prirodnopravno učenje o pravu na otpor tiranskoj vlasti, u „Osnovama socijalne koncepcije” Ruske crkve iznosi se predanjsko pravoslavno shvatanje da obaveza lojalnosti crkve, a to znači klirika i mirjana, prema državi prestaje onog trenutka kada državna vlast prisiljava hrišćane da se odreknu Hrista i crkve, ili kada ih prisiljava na vršenje greha”. Dok Ruska crkva insistira u takvim slučajevima na mirnom karakteru građanske neposlušnosti, dokument Carigradske patrijaršije ostavlja mogućnost za tumačenje da je dozvoljeno i oružano revolucionarno suprotstavljanje državnim vlastima.

Prokazani patriotizam

Pozivajući se na odluke sabora grčkih crkava iz 1872. godine, koji je osudio etnofiletizam u slovenskim crkvama, autori socijalne doktrine „Za život sveta” (gl. 11) osuđuju svaki oblik „hrišćanskog nacionalizma”. Pozdravlja se „međusobno mešanje svih kultura”. O patriotizmu se iznosi krajnje rezervisan stav, da „patriotizam može biti benigno i zdravo osećanje sve dok se pogrešno ne smatra samom vrlinom ili moralnim dobrom čak i kada je neka država postala duboko nepravedna ili destruktivna”.

Ovakav stav Carigradske patrijaršije je duboko suprotan predanjskom pravoslavnom poimanju patriotizma, koje je formulisano u „Osnovama socijalne koncepcije” Ruske crkve, gde se posebno ističe važnost zemaljske otadžbine, a hrišćanski patriotizam se tumači u kontekstu zapovesti o ljubavi prema bližnjim.

Odnos prema braku i seksualnosti u socijalnoj doktrini „Za život sveta” krajnje je ambivalentan. Dok se, s jedne strane, govori o postojanju dva pola – muškog i ženskog, s druge strane se Carigradska patrijaršija zalaže za „osnovno pravo svakog čoveka – koje nijedna državna ili civilna vlast ne može pretpostaviti da će prekršiti – da ostane slobodan od progona ili pravnih nepogodnosti zbog svoje seksualne orijentacije”.

Osim toga, dodaje se kako su „svi hrišćani pozvani da uvek tragaju za Božjom ikonom i podobijem jedni u drugima i da se odupiru svim oblicima diskriminacije prema svojim bližnjima, bez obzira na seksualnu orijentaciju” (gl. 19). Bez ikakvog vrednosnog suda u jednom crkvenom dokumentu se kao prosta činjenica navodi, da „veliki broj političkih i društvenih rasprava u savremenom svetu bave se različitim zahtevima i potrebama heteroseksualnih, homoseksualnih, biseksualnih i drugih seksualnih ‘identiteta’”. Teško se oteti utisku da takve formulacije imaju isključivo svrhu Overtonovog prozora.

Istovremeno, Carigradska patrijaršija odbacuje viševekovni asketski odnos Pravoslavne crkve prema ustanovi braka i seksualnosti, koji je izgrađen u monaškoj sredini (gl. 18-20). Umesto toga u duhu „teologije seksualnosti” ističe se, da „crkva i zajednica vernih moraju ponuditi mladim odraslim ljudima viziju seksualnog odnosa kao životodavnog i preobražavajućeg: intimno sjedinjenje tela, uma i duha, osvećeno svetom tajnom braka”.

Žene sa maramama u crkvi tokom liturgije (Foto: Komsomolskaya Pravda/Global Look Press)
Autori socijalne doktrine podržavaju ne samo bračni i monaški život, već nasuprot viševokovnom etosu crkve i samački, koji se kao pošast širi u, Vladušićevom rečju, Megalopolisu. Osim toga, Carigradska patrijaršija se u dokumentu Za život sveta zalaže za uvođenje drugog braka sveštenika, kao i za fleksibilniji odnos prema braku sa nepravoslavnim kao bračnoj smetnji.

Odnos prema porodici u socijalnoj doktrini Carigradske patrijaršije, prema rečima Aleksandra Ščipkov, karakteriše naročito isticanje negativnih strana porodičnog života: „Prevashodno jer je to mesto tako velike odgovornosti, emocionalne posvećenosti i intimnih odnosa, porodica je takođe mesto gde se mogu dogoditi najraznovrsnije vrste mentalnog, fizičkog, seksualnog i emocionalnog zlostavljanja. Pravoslavna crkva prihvata da je ključna moralna odgovornost odraslih u disfunkcionalnoj porodici zaštita najugroženijih članova porodice i priznaje da u mnogim slučajevima samo prekid braka može da obezbedi fizičku sigurnost i duhovno zdravlje svih koji su uključeni” (gl. 22). Na mnogo mesta u socijalnoj doktrini Carigradske patrijaršije se govori o „nasilju u porodici” i istovremeno opravdava mešanje države u porodične odnose radi zaštite od nasilja ugroženog člana porodice. Istovremeno, crkva se proglašava odgovornom za vakcinaciju dece (gl. 16, 44, 45).

U socijalnoj doktrini Carigradske patrijaršije pravoslavni hrišćani se pozivaju da sa radošću prihvate naučna dostignuća svih naučnih disciplina, te da odbace „religiozni fundamentalizam” – koji se, između ostalog, sastoji u odbacivanju evolucionizma u biologiji – kao i rezultata istraživanja genetike, paleontologije i ekologije (gl. 71). S tim u vezi, i pojava teologa-evolucionista u srpskoj crkvi svakako je u vezi sa ovom proklamacijom Carigradske patrijaršije, jer je poznata bliskost pojedinih srpskih teologa i vladika iz ovog kruga sa Carigradskom patrijaršijom.

U dokumentu Za život sveta Carigradska patrijaršija je svoje socijalno učenje izgradila nasuprot jevanđeljskoj prirodi i naznačenju crkve Hristove: da crkva postoji u svetu, ali da nije od ovog sveta, te da je kao takva prizvana da preobrazi svet (Jn. 17, 11-16). Rečju Sv. Justina Ćelijskog: „I sav Bogočovekov podvig spasenja sveta i ima za cilj: spasti ovaj svet od zla, i tako ga vratiti Bogu koji ga je i stvorio. Sa tim ciljem, i radi ostvarenja tog cilja, Bogočovek je i osnovao crkvu u ovom svetu: da postojeći u ovom svetu, spasava svet od zla koje je u njemu. Iako po svemu pripada onom svetu, Crkva živi u ovom svetu, da bi ga spasavala od zla. Takvo je naznačenje i svih Hristovih sledbenika: oni žive u ovome svetu, iako nisu od ovoga sveta, da bi ga svetim evanđelskim silama spasavali od zla”.

Carigradska patrijaršija se, nasuprot tome, svojom socijalnom doktrinom prilagodila svetu „koji u zlu leži”, uzimajući kao svoja njegova merila i planove. Time je današnja fanariotska jerarhija jasno poručila Megalopolisu da želi da bude papistički stožer kooperativnog „pravoslavlja” koje je od ovog sveta. Stoga dokument Za život sveta i ne predstavlja ništa drugo do zakletvu vernosti carigradske jerarhije Megalopolisu. A Hristos nas opominje da se ne može služiti Bogu i mamonu (Mt. 6, 24).

Zoran Čvorović je profesor Pravnog fakulteta u Kragujevcu. Ekskluzivno za Novi Standard.

Izvor: Novi Standard