Feljton: Kad su vakat kaljali insani – nekad i sad (XVI dio)
1 min read
Mali broj muslimana živio je u Vranešu poslije 1924. godine
Nije nam, dakle, cilj ni da, u ovom tekstu, negiramo, niti umanjujemo nesrećni događaj u Vranešu 1924. godine, a još manje da licitiramo brojem nedužnih žrtava, već da kroz sagledanje ponuđenih dokumenata damo doprinos rasvjetljavanju onoga što se događalo, mogućim uzrocima i posljedicama.
Istoričar Rastoder u svojoj studiji iznoseći zaključke šta je, o ovom događaju, istoriografija utvrdila ne uvažava ni ponuđena dokumenta već ih odbacuje, kako smo već ukazali, sa argumentacijom koja nije potkrijepljena.
Njegov stav, na javnoj tribini, da je istoriografija utvrdila da je „poslije pokolja u Vranešu ostalo jedno muslimansko domaćinstvo koje je prešlo u pravoslavlje, a potom u studiji izmijenjen u „nekoliko muslimanskih domaćinstava od kojih je dio prešao u pravoslavlje, (nekoliko znači manje od osam), ima, pored upisnica pavinopoljske škole od 1924. do 1931. godine, još veliki broj dokaza da je određen broj stanovnika muslimana živio na ovom području godinama poslije 1924.
Milan Bulatović u svom reagovanju navodi i ove podatke: „Višegodišnji direktor Osnovne škole u Tomaševu (Šahovićima) Marko Vojinović, nastavnik, rođen u Papama blizu Šahovića 1928. godine, kasnije načelnik za Opštu upravu i društvene djelatnosti Skupštine opštine Bijelo Polje, dobro pamti svoje komšije muslimane. On kaže da je u Papama, između dva svjetska rata, živjela brojna porodica Ćamila Grobovića na imanju od 40-50 hektara. Ćamil je u Bijelom Polju imao dućan u kojem smo trgovali. Godine 1941. njegovu porodicu, iz bezbjednosnih razloga, komšije pravoslavci ispratili su do Bijelog Polja. Rat je proveo u Peći. Nakon završetka Drugog svjetskog rata vratio se u Pape i nakon kraćeg vremena prodao imanje porodici Smolović.“
Bulatović ukazuje i na sledeće podatke:
Da su Muslimani živjeli na području Vraneša – Šahovića i Pavinog Polja poslije 1924. godine potvrđuju i podaci iz monografije „Bijelo Polje“, Beograd 1987, 808- 878. O pogibiji Muslimana u toku Drugog svjetskog rata u partizanskim jedinicama od 1941 – 1945. godine, koji su živjeli u Vranešu između dva rata.“
Bulatović, zatim, navodi i njihova imena.
Na ova ukazivanja Milana Bulatovića istoričar Rastoder nije ni obratio pažnju.
Umjesto toga naveo je izvještaj okružnog muftije iz Bijelog Polja dostavljen višim vjerskim organima: „Muslimani Šahovićkog i Pavino-Poljskog džemata u toku ove godine iselili su se u Tursku a svoja imanja prodali, te se sada nalazi u šahovićkoj opštini sa 17, a u Pavino – Poljskoj sa 5 muslimanskih domova.“
Rastoder, poslije ovog navođenja, zaključuje:
„Sudeći po ovom izvještaju, sačinjenom 1925. godine, dakle nepunu godinu po događaju, u šahovićkoj opštini je ostalo da živi 17, a u pavinopoljskoj 5 muslimanskih domova. Ako pretpostavimo da je prosječno u domaćinstvu živjelo 6 članova došli bi do računice od 132 žitelja, te se opravdano postavlja pitanje šta se desilo sa najmanje 2.623 muslimanska žitelja (2.755 – 132).“
Istoričar Rastoder izvodi zaključak, po ovom dokumentu iz 1925. godine, na osnovu toga koliko može da broji prosječno domaćinstvo iako postoji popis stanovništva u srezu bjelopoljskom iz 1931. godine u kom jasno piše koliko tada stanovnika muslimanske vjeroispovijesti živi u opštinama Pavino Polje i Šahovići.
Po tom popisu u opštini Pavino Polje živi 104 stanovnika muslimanske vjeroispovijesti, a u opštini Šahovići 123, što ukupno broji 227.
Poslije, naravno, da može i da treba da stoji pitanje šta se desilo sa preostalim muslimanskim življem jer je na popisu iz 1921. godine njihov broj u ovim opštinama iznosio 2.755.
Bez obzira na ova dokumenta i činjenice koje su dostupne i nalaze se u studiji istoričara Rastodera, on nije našao za potrebno da svoj zaključak u predgovoru da je „poslije pokolja ostalo da živi nekoliko muslimanskih domaćinstava od kojih je dio njih prešao u pravoslavlje“ izmijeni.
Do, bar, približnog broja nedužnih žrtava u Vranešu, i istine o tom događaju, može se doći jedino na način da se uvaže i analiziraju sva raspoloživa dokumenta.
Zato je bilo i neophodno da se u studiji nađe i poglavlje o stanovništvu muslimanske vjeroispovijesti u Vranešu poslije 1924. godine i njihovom iseljavanju.
ne lazi novache nema 2 argumenta od toliko rechenica,samo mlatish neshto chisto da mlatish
Da se preskoči teška tema, pa da dođemo do Njegoša, „GRLICA – kalendar crnogorski za 1835.“ – http://www.cnbdigitalnabibilioteka.me/V/VJ1913/Vjesnik1913.html, pitanje za direktora Zavoda za intelektualnu svojinu, da li je „Grlica“ umjetničko djelo, da li je Njegoš znao za „Grlicu“, tada već vladar crnogorski, da li može pročitati „Grlicu“, da li ima nejasnoća da se pojasne, možda je nečitko?
Ispravka linka: http://www.cnbdigitalnabibilioteka.me/G/Grlica1835/GRLICA1835.html
Genocid u sahovicima 1924. je u nauci vec utvrdjen. Najubjedljivije je to ucinio akademik Serbo Rastoder, svojim djelom o Sahovicima. Proizvoljnim pricama, mistoriografskim makazama, politickim i ideoloskim skalpelom istorijske vivisekcije cinjenice utvrdjene i provjerene pobiti se ne mogu.
Vi, pored price o Sahovicima, permanentno u dnevno-politicke svrhe instrumentalizujete Njegosa, iako vam on nije dao ovlastenje za to. Njegosevo djelo suprotstavljate samom Njegosu i vremenu XIX vijeka u kojemu je zivio. Nije Njegos ono sto pisete da jeste.
Njegos zbog pjesnickog srpstva, Kosovskog mita i Milosa Obilica (inace Milos Oblic je u istoriji nepostojeci junak, on je kod Njegosa literarno izmisljeni lik) ne moze biti Srbin, jer on to nije bio, kao sto Seksir zbog svog djela Hamletu nije etnicki ili nacionalno Danac, niti je taj isti Sekspir zbog Julija Cezara Rimljanin. Itd.
Treba zapamtiti, da je Njegos bio vladar Crne Gore, ali da istovremno bio i knjizevnik, pjesnik. To za nauku nijesu iste ili jednake stvari. Njegosovo knjizevno djelo je umjetnicko djelo, ali ne i istorijska nauka. Njegos nije bio istoricar, nego pjesnik i on je napisao knjizevno djelo vrhunske umjetnicke vrijednosti, ali nije istorijski tumaciti istoriju Crne Gore umjetnickim pogledom Njegoseva djela. Istorijska istina i knjizevna istina su dvije razlicite stvari. Njegos nije pisao i napisao istoriju Crne Gore i Crnogoraca, iako se za to zanimao nesumnjivo, te njegovo knjizevno djelo nije parametar za istorijsku nauku. Njegosevo djelo kao drzavnika i politicara i formalno mitropolita, koji je taj poziv obavljao uzgredno, vise iz nužde, nego sto ga je preokupirao, jeste, međutim, predmetom istorijske nauke. Njegosevo pjesnistvo u eri romantizma nije djelo za istorijsku nauku, već za povijest književnosti. Razdvojite knjizevno djelo i istorijske cinjenice. Njegos je kao pjesnik jedno, a kao drzavnik drugo. Njegos kao pjesnik ne može odgovarati za svoje pjesnicke imaginacije kao za ono sto je radio kao državnik. Znaci, Njegos kao državnik je nesto sasvim drugo u odnosu na to sto je bio i cinio kao pjesnik. Drzavna i politicka misao Njegoseva je relevantna za istoriografiju, a pjesnistvo je nesto posebno, domen istorije knjizevnosti, ponavljam. Kad se Njegos tumaci u smislu nacije, drzave i naroda ciji je vladar bio i kojima je pripadao, relevantna su njegova drzavnicka djela, ucinci, sluzbeni akti i oficijelna diplomatska i druga državno-politicka, administrativna prepiska, a ne njegovo umjetnicko djelo. A Njegos je u politici i diplomatiji nesto posebno, odnosno drugo i to se ne moze poistovjecivati sa Njegosem kao slobodnim umjetnikom, pjesnikom. Te stvari treba razdvojiti. Dakle, opet podvacim, jedno je Njegosevo umjetnicko, knjizevno djelo, a sasvim drugo politicko i državnicko djelo. Treba razdvajhati Njegosa državnika od Njegosa pjesnika. Njegos je u drzavnickom smislu kao vodja države Crne Gore i nacije Crnogorske bio Crnogorac, prirodni, rodni, etnicki, kulturoloski, obicajno, tradicijski, misaono itd Crnogorac u ponome znacenju, a u knjizevnom smislu to sto on pjeva je nesto sasvim drugo, sto Njegosev crnogorski drzavni i nacionalni idenitet ne smije i ne moze objektivno potrijeti, anulirati. Naucimo se da razdvajamo pojmove. Inace, Njegos, a to nikad ne navodite govori u pjesmi ZAROBLJEN CRNOGORAC OD VILE o tome kakva je CRNOGORSTVA VILA pa pominje PROSUTU KRV CRNOGORSTVA.
Do sada najbolji komentar Njegosevog Gorskog vijenca dao je prof. dr Slobodan Tomovic, mada i prof. dr Milan Rakocevic to izvanredno cini u svom djelu o Njegosu i drugi pisci i teoreticari-analiticari njegosevog djela. NJEGOS NIJE NIKOLAJ VELIMIROVIC, NITI AMFILOHIJE RADOVIC, MATIJA BECKOVIC, DOBRICA COSIC ITD. Propaganda i nauka su dvije razlicite stvari.
pozdrav
Novak Adzic