Fotografije patrijarha su vlasništvo crkve a ne autora

Fotografije patrijarha Pavla posle njegove smrti toliko su često objavljivane, u različitim publikacijama, na kalendarima, pa čak i privescima i medaljonima, da ih većina gotovo smatra za javno dobro. Međutim, Srpska pravoslavna crkva vodi nekoliko sudskih sporova za zaštitu svoje intelektualne svojine. Neki od njih tiču se upravo korišćenja fotografija blaženopočivšeg patrijarha Pavla, ali budući da su postupci još uvek u toku, u Patrijaršiji, za sada, ne žele da detaljnije govore o njima.

Srpska crkva ima posebnu uredbu koja reguliše oblast autorskih prava. Sveti arhijerejski Sabor je 2014. godine doneo autonomni propis – Uredbu o autorskim pravima Srpske pravoslavne crkve, kao i patrijaraha, mitropolita i episkopa SPC. Njome se uređuje ostvarivanje imovinskih prava nad autorskim delima patrijaraha, mitropolita i episkopa, kao i nad autorskim delima nastalim u radnom odnosu u telima i organima SPC – na primer, u informativnoj i izdavačkoj delatnosti.

Patrijaršija i eparhije SPC, prema ovoj uredbi, isključivi su korisnici autorskih prava i eventualne dobiti od njih, osim ukoliko arhijereji, kao autori, imaju pravne sledbenike ili su ugovorom ustupili ili u celini preneli svoja autorska prava na druga lica. Uredba se odnosi na sadašnjeg poglavara SPC i ostale arhijereje, kao i na sve dosadašnje i buduće patrijarhe, mitropolite i episkope. To znači da bez pisane dozvole SPC nije dozvoljeno umnožavati, prodavati, distribuirati niti na bilo koji drugi način javno saopštavati članke, knjige, besede i druga autorska dela crkvenih velikodostojnika.

Što se tiče fotografija arhijereja, prema Uredbi one se smatraju službenim materijalom srpske crkve u okviru njene javne funkcije, a ne autorskim delom. Sva imovinska prava na takvim fotografijama imaju arhijereji koji se na njima nalaze, a ukoliko oni nisu živi – Srpska pravoslavna crkva. Sličan model primenjuje se i u pojedinim monarhijama, gde su fotografije suverena službeni materijal dvora, a ne autorsko delo fotografa. Za slikanje arhijereja i javno objavljivanje fotografije, autor mora da ima pisanu saglasnost crkvenog velikodostojnika koji je na slici. Ukoliko se radi o upokojenim arhijerejima, saglanost daje SPC: Patrijaršija za poglavare srpske crkve, odnosno eparhija za vladike koji su bili na njenom čelu. Saglasnost je, inače, potrebna i za izradu autorskog dela (na primer, biografske knjige) koje se odnosi na arhijereje SPC.

Srpska crkva nosilac je imovinskih prava i nad svim autorskim delima nastalim izvršavanjem radnih obaveza kod SPC, računajući tu i organizacione delove informativne i izdavačke delatnosti. Obaveza crkve je da prilikom korišćenja takvih dela navede ime, pseudonim ili znak autora.

Srpska crkva ovaj autonomni propis donela je pozivajući se na ustavno ovlašćenje SPC da samostalno uređuje svoju unutrašnju organizaciju, kao i na Zakon o crkvama i verskim zajednicama koji predviđa da crkve i verske zajednice samostalno obavljaju svoje unutrašnje i javne poslove. Takođe, ovim Zakonom propisano je da država ne može ometati primenu autonomnih propisa SPC, kao i drugih tradicionalnih crkava i verskih zajednica. Za donošenje autonomnog propisa SPC se odlučila jer je smatrala da Zakon o autorskom i srodnim pravima ne uvažava pravnu prirodu i kanonske propise koji se tiču autorskih dela i intelektualnih tvorevina velikodostojnika SPC.

Kako se deli imovina arhijereja
Prema Ustavu Srpske pravoslavne crkve, ukoliko arhijerej (patrijarh, episkop, mitropolit) umre a da nije sačinio testament, iz njegove pokretne i nepokretne zaostavštine isplaćuju se pogrebni troškovi i eventualni dugovi, a ostatak Sveti arhijerejski Sinod razdeljuje prema potrebama crkve. Monasi, prema Ustavu SPC, ne mogu imati nikakva nepokretna dobra, a sve što za života steknu pripada manastiru u kojem su bili. Arhijereji za svoje imanje mogu smatrati samo ono što su za života stekli. Od takvog imanja, velikodostojnik testamentom trećinu može da zavešta slobodno, prema svom nahođenju, drugu trećinu dužan je da zavešta za potrebe svoje eparhije, a treću za zadužbine i fondove za opšte potrebe crkve. Odežde arhijereja, biblioteka i druge crkvene utvari po njegovoj smrti pripadaju njegovoj episkopiji.

Prema Ustavu Srpske pravoslavne crkve, ukoliko arhijerej (patrijarh, episkop, mitropolit) umre a da nije sačinio testament, iz njegove pokretne i nepokretne zaostavštine isplaćuju se pogrebni troškovi i eventualni dugovi, a ostatak Sveti arhijerejski Sinod razdeljuje prema potrebama crkve. Monasi, prema Ustavu SPC, ne mogu imati nikakva nepokretna dobra, a sve što za života steknu pripada manastiru u kojem su bili. Arhijereji za svoje imanje mogu smatrati samo ono što su za života stekli. Od takvog imanja, velikodostojnik testamentom trećinu može da zavešta slobodno, prema svom nahođenju, drugu trećinu dužan je da zavešta za potrebe svoje eparhije, a treću za zadužbine i fondove za opšte potrebe crkve. Odežde arhijereja, biblioteka i druge crkvene utvari po njegovoj smrti pripadaju njegovoj episkopiji.

Izvor: Politika/Jelena Čalija