Ima li danas levičarskih i socijalističkih partija u Srbiji?

Piše: dr Rajko Petrović, saradnik Instituta za evropske studije u Beogradu

Mnogi smatraju da je tradicionalna podela na političku levicu i desnicu odavno prestala da postoji ili da je bar toliko zamagljena da o njoj ne vredi govoriti u praktičkom političkom životu. Postideološko doba, kako se danas neretko opisuje ono što imamo u praksi širom Evrope, a posebno u Srbiji, ipak se čini više kao utopija negoli stvarnost.

Da je tako govori činjenica da se i evropske i srpske partije i danas utrkuju oko toga da se profilišu kao levičarske ili desničarske, pa zato i danas imamo socijalističku internacionalu i narodnjačku koaliciju unutar Evropskog parlamenta. Pad komunizma je na prostoru bivše Jugoslavije proizveo ideološku konfuziju, ali i ideološku konverziju. Donedavni komunistički aparatčiki odjednom su ljubav prema Marksovom i Lenjinovom nauku zamenili privrženošću demokratiji i političkom pluralizmu.

U našem narodu, ali i drugim balkanskim, ima jedna mana – sve vezano za levičarske, odnosno socijalističke ideje po automatizmu se povezuje sa titoizmom i kao takvo biva prokazano kao antidemokratsko, nazadno, antisrpsko i sl. Od prvih višestranačkih izbora na našim prostorima sve do danas prisutna je ljubomorna i posesivna težnja partija da poseduju terminološki monopol. Već na samom početku obnove višepartizma postalo je važnije biti ,,demokratska“ ili ,,socijalistička“ partija u nazivu, negoli delati u skladu sa tim odrednicama.

Tako u BiH nastaje Stranka demokratske akcije čiji osnivač Alija Izetbegović je autor ,,Islamske deklaracije“ u kojoj poziva svoje sunarodnike na stvaranje verski fundirane islamske države, u Hrvatskoj Hrvatska demokratska zajednica Franje Tuđmana koja potezom pera briše iz ustava jedan konstitutivni narod ili Demokratska partija socijalista Mila Đukanovića u Crno Gori čiji se politički program i retorika svode na izrazite antisrpske sentimente kao temelje i smisao njenog postojanja.

U Srbiji, pored opsednutosti onim demokratskim u nazivu, vrlo brzo se javila i trka za stavljanjem sintagme ,,socijaldemokratska“ u partijski naziv. Ona zvučnija, ,,socijalistička“, bila je u startu zauzeta i ljubomorno čuvana od strane Socijalističke partije Srbije (SPS) iako se ista vremenom sve više udaljavala od pozicije naslednika Saveza komunista i kretala ka gotovo nekritičkom prihvatanju neoliberalnog kapitalizma. Nicale su, zato, jedna za drugom partije poput Socijaldemokratske partije Srbije (SDPS), Lige socijaldemokrata Vojvodine (LSV) i Socijaldemokratske stranke (SDS), ali su se, uprkos deficitu socijaldemokratije u nazivu, na levom polu političkog spektra počele gurati i partije koje, sem opštih mesta o socijalnoj pravdi i pravima radnika u svojim programima (koja kao da su prepisivale jedne od drugih) nikakve stvarne veze nemaju ni sa levicom ni sa socijaldemokratijom.

Otud već godinama iznenađuje potreba jedne Demokratske stranke (DS) da se predstavi kao partija levog centra i hvali time što je deo Socijalističke internacionale, iako je po svemu reč o tipičnoj partiji centra sa izrazito neoliberalnim ekonomskim gledištima. SDS Borisa Tadića jeste levo-liberalna (jer se zalaže za LGBT prava, feminizam, ekologizam i sl.), ali je ona daleko i od socijaldemokratije i od levice. Isto važi i za LSV Nenada Čanka, koju je zbog njenog insistiranja na navodnom internacionalizmu i antifašizmu bolje podvesti pod levo-liberalne, a ne socijaldemokratske partije.
Da bismo razumeli zbog čega postoji raskorak između naziva i suštinskog delovanja socijalističkih i socijaldemokratskih partija u Srbiji moramo prvo razumeti šta uopšte znači biti partija sa tim predznakom u pravom smislu reči. Teško je danas očekivati da levičarske partije dižu revolucije protiv kapitalizma ili da se zalažu za stvaranje besklasnog društva u kome će biti ukinuta privatna svojina, ali se svakako očekuje borba za poboljšanje položaja radničke klase, podrška sindikalnom delovanju, podrška zadrugarstvu, briga o penzionerima kao jednoj od najranjivijih kategorija u društvu, zalaganje za pristojnu minimalnu zagarantovanu platu i penziju i sl.

Time se, osim deklarativno, gore pomenute partije u svom praktičkom političkom delovanju suštinski ne bave. Nijedna od njih nema hrabrosti ili želje da zadire u interese krupnog korporativnog kapitala. Zanimljiv je, međutim, slučaj Partije ujedinjenih penzionera Srbije (PUPS). Partija koju je 2005. godine osnovao Jovan Krkobabić najpre se profilisala kao partija koja štiti interese naših najstarijih sugrađana, ne pretendujući da se u svom nazivu ili u programu deklariše kao levičarska, socijalistička ili socijaldemokratska.

Teme kojima se u poslednjih nekoliko godina bavi, međutim, ovu partiju danas pod vođstvom Milana Krkobabića kandiduju da je politički analitičari pre nego ostale smeste na levi deo političkog spektra. PUPS, naime, u svom praktičkom političkom delovanju insistira na minimalnoj ceni rada, sistemskom poboljšanju položaja zemljoradnika i seoskog proleterijata uopšte, na sigurnim i redovnim penzijama koje će pratiti rast plata u javnom sektoru, zaštiti prava žena i trudnica koje spadaju u seosku radnu snagu, sve češće se bavi i interesima ratnih i vojnih invalida, zalaže se i za učešće radnika u upravljanju i raspodeli dobiti u preduzećima, za dobijanje 13. plate, protivi se otpuštanju radnika iz javnog sektora uz obrazloženje da ,,nema viška radnika, već manjka posla”, te se jedina otvoreno zalaže za garantovanu socijalnu penziju bilo za građane ugrožene nemaštinom, bilo za one preko 65 godina koji nisu ostvarili pravo na penziju i nemaju druge prihode.

Primetno je, dakle, da PUPS sve više insistira na vezi proletera, poljoprivrednika i penzionera. Ova treća po snazi partija u skupštini Srbije je, shodno svojoj snazi i uticaju, zaista i realizovala konkretne poteze koji je kandiduju za suštinski socijalističku partiju – izdejstvovala je da penzije prate rast plata u javnom sektoru, da se otvaraju zaruge širom Srbije, da se dele besplatne kuće za mladu populaciju koja želi da živi na selu, da se mladim bezemljašima dodeljuje na besplatno korišćenje državno poljoprivredno zemljište i sl. Birači su, svakako, za razliku od nas političkih analitičara, ti koji će na narednim parlamentarnim izborima u aprilu 2022. godine dati svoj sud o idejama i radu političkih partija, uključujući i onih koje se predstavljaju kao levičarske.
Zaključno, treba istaći da je terminološki monopol u političkom životu navodnih levičarskih partija u Srbiji postao besmislen, jer u većini slučajeva ono što nam nude njihova teorijska proklamacija ili nazivi odudara od njihovih konkretnih poteza u realnom političkom životu.