Istaknuti Srbi katolici: Mato Gracić, gospar koji je ljubav prema svom srpskom porijeklu platio životom

Priznavali su se Srbi i držali se srpstva jer su u ideji srpskoj spoznali jednu čistu i spasonosnu ideju, koja će prije ili poslije trijumfovati nad otimačima mile i zlatne slobode Dubrovnika, zapisano je u listu „Dubrovnik” (broj 48, izašao 1937. godine) o periodu velikog srpskog rodoljublja kod Dubrovčana, listu čiji izdavač je bio Mato Gracić, doktor pravnih nauka, i bogati industrijalac, upamćen po bezrezervnoj ljubavi prema srpstvu koju je platio – životom.

Ponosni katolički Srbin, zajedno sa svojom brojnom dubrovačkom braćom, zarobljen je tokom drugog svjetskog rata i mučen do smrti, koja je usledila 12. aprila 1944 godine u zarobljeništvu.

Tri godine nakon smrti ovog istaknutog humanitarca, borca za slobodu i očuvanje srpske tradicije, njegovoj porodici je konfiskovana sva bogata imovina, a on je proglašen ratnim zločincem i to bez sprovođenja bilo kakvog krivičnog postupka. Okrivljen je zato što je u hotelu „Pošta“ u Dubrovniku „okupljao četničke glavešine“ i „djelovao kao narodni neprijatelj“.

Cijela porodica Gracić, zbog ljubavi i ponosne borbe za očuvanje svog srpskog porijekla, više od jednog vijeka trpjela je velike progone i na kraju ostala i bez ogromnog porodičnog bogatstva, ali i domovine.

O progonu poslednjeg unuka dr Mata Gracića raspravljano je čak i pred Haškim tribunalom. Upravo taj prognani unuk, Miljenko Reljić, koji je usled progona Tuđmanovog režima spas i azil pronašao u Australiji, pokrenuo je postupak rehabilitacije svog djede, ali zbog činjenice da živi u Australiji, gdje je jaka ustaška emigracija, savjetovano mu je da mu se ime javno ne spominje iz bezbjednosnih razloga.

Zbog ozbiljnosti prijetnji njegov unuk advokat i dan danas ne smije da se vrati u Dubrovnik. Ipak, proces rehabilitacije završio se pravedno – prije četiri godine proces koji je pokrenuo njegov prognani unuk okončan je sudskom odlukom kojom je istaknuti lider pokreta katoličkih Srba – rehabilitovan.

Ponosan na srpsko porijeklo zabranio da ga zovu hrvatskim imenom

Jedan od najistaknutijih Srba katolika je rođen 18. decembra 1865. godine u Prožuri na Mljetu, gdje je, kao i u Dubrovniku u to doba, živjelo stanovništvo koje se većinski izjašnjavalo Srbima, a po vjeroispovesti katolicima.

Gospar Mato je bio doktor pravnik nauka, advokat, brodovlasnik, vlasnik hotela i devet stambenih zgrada u Dubrovniku, vlasnik dvije trećine zemljišta na Lapadu, bankarski revizor, vlasnik Srpske dubrovačke štamparije, glavni finansijer Matice srpske u Dubrovniku, Zadruge Srba privrednika u Dubrovniku, Dubrovačkog srpskog pjevačkog društva, izdavač časopisa „Dubrovnik“ i „Srđ“, osnivač i starješina Sokolskog udruženja „Dušan Silni“ u Dubrovniku, osnivač dubrovačkog tramvaja, vlasnik fabrike „Signal“ u Beogradu, veliki dobrotvor i zaštitnih svih udruženja Srba-rimokatolika u gradu pod Srđem.

U literaturi i istorijskoj građi dr Mato Gracić se pominje još i kao Matija, ime koje je dobio na krštenju, a nove hrvatske vlasti, u nastojanju da ospore samo postojanje brojnih Srba katolika i činjenicu da se većinsko stanovništvo Dubrovnika i okoline izjašnjavalo Srbima, često njegove prezime „prekrštavaju“ u Gračić, a ime u Mate.

Sam Mato nije prihvatao da se njegovo ime izgovara drugačije, kao što se danas tome protive i njegovi potomci – upravo zbog podsjećanja na ozloglašeno ustaško ime.

Savić: dr Gracić primjer zaboravljenih i tragičnih sudbina Srba katolika

Advokat Predrag Savić i istoričar Saša Nedeljković napisali su knjigu Gospar Mato Gracić: Nastanak i nestanak Srba rimokatolika u Dubrovniku, koju je objavila „Narodna prosveta“, u kojoj, kroz biografiju advokata dr Gracića, prate sudbinu Srba katoličke vjere u 19. i prvoj polovini 20. vijeka.

Advokat je ukazao da, nažalost, postojanje Srba rimokatolika minimiziraju i pokušavaju da ospore mnogi i među Srbima, koji zastupaju stav da Srbi katolici nisu mogli da budu Srbi, jer nisu pravoslavne vkere.

Dubrovničko stanovništvo, kao nekadašnje ognjište Srba većinski pravoslavne vjere, usled agresivne katoličke kampanje, kojoj je posebno bilo izloženo dubrovačko zaleđe i cijela Bosna i Hercegovina, bilo je primorano, naglasio je on, da primi katoličanstvo. Kaže da je poznato da je u Dubrovniku dugo vrijedilo pravilo da stanovnici moraju biti rimokatoličke vjere.

Savić je u razgovoru za Tanjug zaključio da je slučaj dr Gracića metafora pomalo zaboravljenih, snažnih, često dramatičnih i tragičnih sudbina rimokatoličkih Srba iz Dubrovnika, koji su platili visoku cijenu svoje ljubavi prema srpstvu.

Pročitajte JOŠ:

Sveti Petar Cetinjski: Crnogorci neće izabrati sramotu, već će i dalje biti ono što jesu – Srbi!