Italija skreće desno

Piše: Dragoljub Pavićević

Evropska unija se suočava sa još jednom krizom. U Italiji, na parlamentarnim izborima nezapamćen uspjeh postigle su evroskeptične, anti-EU, populističke, anti-establišment partije.

Po dosadašnjim rezultatima prebrojavanja glasova, anti-establišment „Pokret pet zvjezdica“, kao pojedinačna partija, dobio je najviše glasova. Najuspješnija koalicija je ona koju predvodi Berluskoni, bivši četvorostruki premijer Italije. Pored njegove partije centra „Naprijed Italija“ tu su i: „Liga“, te „Prijatelji Italije“ – dvije anti-EU partije krajnje desnice.

Vraća se na veliku scenu Berluskoni, nakon što je četiri puta bio premijer, pa doveo Italiju do bankrota, utajio porez, koristio maloljetne prostitutke… Tokom kampanje obećavao je smanjenje poreza i minimalne penzije od 1000 evra.

Sad sve zavisi od toga kome će predsjednik Italije Serđo Matarela povjeriti mogućnost da sastavi vladu. Berluskoni izdržava kaznu zabrane vršenja javnih funkcija do polovine iduće godine. Do tada će politiku voditi iz sjenke. Moguće je da će tražiti od Tajanija, koji sada obavlja dužnost predsjedniika Evropskog parlamenta, da se vrati u Italiju i pokuša sastaviti novu vladu. Berluskoni bi volio, kako je i sam kazao, da u novoj vladi vidi i Marija Dragija – sadašnjeg  guvernera Evropske centralne banke.

Tridesetjednogodišnji Luiđi Di Majo, lider „Pokreta pet zvjezdica“, mogao bi, takođe, biti novi premijer Italije. Di Majo je u januaru zatražio da Italija smanji uplate u kasu Brisela. Rekao je da Italija neće uplaćivati 20 milijardi evra Briselu godišnje, već se ta svota mora smanjiti. Sličnih zahtjeva ima iz Austrije, a kada se svemu doda prestanak uplata Britanije, jasno je s kakvim nevoljama se suočavaju fondovi EU.

Više od polovine birača koji su glasali dalo je svoj glas dvijema anti-EU partijama „Pokretu pet zvjezdica“ i partiji „Liga“.  „Liga“ je dobila značajan broj glasova, njihova predanost napuštanju zone evra izaziva drhtavicu i u Rimu i u Briselu.  Naime, za mnoge Italijane evro je, zapravo, „njemačka valuta“ koja razara italijansku ekonomiju. Evro je njemačka marka koju Njemci i ostatak EU nazivaju evro. Uz to, „Liga“ traži ponovno pregovaranje sa EU o svim sporazumima koji ograničavaju potpuni i legitimni suverenitet, te da se vrate fiskalna pravila propisana sporazumom iz Mastrihta.“Zemlja koja ne kontroliše svoju valutu nije slobodna zemlja“, kaže Mateo Salvini, lider “Lige”.

Zbog izuzetno velikog javnog duga Italije, koji trenutno iznosi 132% bruto društvenog proizvoda, Evropska komisija (vlada EU) trebala je nametnuti Italiji kazne. Međutim, vlada EU to nije uradila da ne bi još više podstakla evroskepticizam, populizam i jačanje partija na desnom krilu. Italijanska vlada nije uspjela sve to ni da zaustavi, niti da smanji. Poznato je da je evroskepticizam u snažnom porastu širom EU, prije svega zbog politike štednje koju nameće Brisel, zatim zbog talasa migranata iz Azije i Afrike. Dakle, ekonomija i migranti u Italiji dva su ključna pitanja oko kojih se spore partije na izborima. Ostatak EU je u strahu da građani Italije masovno ne budu glasali za evroskeptične partije desnice kao što su „Pokret pet zvjezdica“ i „Sjeverna liga“.

Brisel je u strahu da partije poput ovih u Italiji ne ugroze stabilnost EU. Italija je zemlja osnivač EU i treća najveća ekonomija unutar zone evra. Italijani su ogorčeni zašto je Brisel odlozio raspravu o reformi imigracionih zakona za ljeto. Veliki teret sručio se na Italiju pošto po trenutnom zakonu migranti podnose zahtjev za zaštitu u zemlji u koju su prvo ušli. Migranti iz Azije i Afrike ključno su pitanje oko kojeg stranke u Italiji vode kampanju uoči izbora. Ne treba zaboraviti da je za Engleze jedan od glavnih razloga za glasanje da napuste EU bio strah od nekontrolisanog priliva migranata. Tokom posljednje četiri godine, u Italiji je nastanjeno više od 600 hiljada migranata.

Šta sada?

Italiju, najvjerovatnije, očekuju česti padovi koalicionih vlada. Najvjerovatnije, koalicija će uključiti mnogo partija, čime vlada postaje slaba. Dug Italije od 2,2 triliona evra zahtijeva restrukturiranje. Dospijeća od 200 milijardi Italija nije u mogućnosti da otplaćuje. Ostale evropske zemlje nijesu voljne da otplaćuju italijanski dug. Već otplaćuju dug Grčke. Italijanima se smučilo od stezanja kaiša. Politiku štednje žele da odbace i da se vrate većoj potrošnji kao nekada. Uz to, žele stabilizovati tržište rada i zaposliti mlade.

Guverner Evropske centralne banke, Mario Dragi, iskustvom i znanjem pomogao je, sad već  bivšem premijeru, Mateu Renciju da stabilizuje bankarski sistem i malo smanji nezaposlenost. Međutim, Italijani odbacuju politiku ”stezanja kaiša”. Dragi jeste pomogao u reformi  bankarskog sitema u Italiji, ali je, pri tome, masakrirao štediše.

Kako će italijanski bankarski sistem otplaćivati rate od 200 milijardi, to sada niko ne zna!? Zato se čini, kao više izgledna, ponovna kriza bankarskog sistema nakon izbora. Najradikalnija  „Sjeverna Liga“ bi, zavisno od rezultata, mogla pritiskati ostale partije da Italija napusti evro zonu. „Pokret pet zvjezdica“ ublažio je svoj stav oko napuštanja evro zone. Salvini iz  “Lige” obećava rano penzionisanje. A “Pokret pet zvjezdica” najnižu socijalnu pomoć od 780 evra .

Tri bloka, približno jednake snage, ko će s kim u koaliciju, znaće se nakon, vjerovatno, višemjesečnih pregovora, slično kao u Njemačkoj. Samo što su rezultati izbora u Italiji isto što i Bregzit nižeg intenziteta, a povratak Berluskonija poput pobjede Trampa pod italijanskom perikom.