Ivo Banac, potomak istaknutih Srba iz okoline Dubrovnika

Dubrovnik sa svojom okolinom je u drugoj polovini 19 vijeka važio za kulturni i privredni centar primorskih Srba, kada su živjeli i isticali se brojni aktivisti pokreta Srbokatolika, među kojima i ljekar Ivo Banac, jedan od najistaknutijih boraca za očuvanje srpske tradicije kod pokatoličenih Srba i djeda današnjeg hrvatskog istoričara Iva Banca, koji, uprkos svom neupitnom srpskom porijeklu i djedi istaknutom Srbinu, čije ime danas nosi, važi za anti-srpskog ideologa naklonjenog ustaštvu.

Istoričar Banac, rođen je u Dubrovniku 1947. godine i kao direktni potomak borca za očuvanje srpske tradicije – nosi ime svog djede,  uglednog ljekara i istaknutog Srbina katolika – Iva Banca.

Ivo Banac je rođen 1866. godine na Pelješcu, a njegova porodica porijeklom je iz sela Popovići u Konavlima, gdje i danas ima Srba sa istim prezimenom koji se nisu odrekli svoje srpske nacionalnosti, kao ni pravoslavne vjere.

O selu Popovići pisao je Đorđe Ćapin u svojoj knjizi Srpski Konavli i hrvatska kultura izdatoj 2003. godine, o nasilnim akcijijama sprovođenja Konavljana u katoličku vjeru, kao i o otporu od strane stanovnika koji su žustro odbijali da se odreknu pravoslavlja.

On je posebno naglasio da je upravo selo Popovići, mjesto odakle potiče porodica Banac, bilo najsnažniji pravoslavni centar.

– Aktivnog otpora je bilo u početku, a pasivnog i mnogo kasnije. Zbog snažnog otpora stanovništva nije uspio pokušaj da se u selu Svetog Đorđa (današnji Popovići), najjačem pravoslavnom centru, podigne franjevački samostan, piše Ćapin u svojoj knjizi.

,,Glas radosno odjekuje u cijeloj Srbadiji: Katolik si i dični Srbin!“

Ugledni ljekar Banac je, zajedno sa svojim rođenim bratom, dr Petrom – Perom Bancem, dubrovačkim trgovcem, bio izuzetno blizak predstavnicima Srpske narodne stranke, čiji član je bio i poznati srpski književnik i političar rodom iz Budve – Stefan Mitrov Ljubiša.

Pero Banac je bio jedan od potpisnika pisma dubrovačkih Srba kojim su čestitali Pavu Kamenaroviću iz Dobrote, takođe istaknutom Srbokatoliku, izbor za poslanika u Dalmatinskom saboru 1895. godine.

U pismu čestitke Kamenaroviću stoji: 

,,Tvojijem izborom, Boka svojijema neprijateljima i klevetnicima kaže: Boka je Srpska, a taj glas radosno odjekuje u cijeloj Srbadiji. Živio dični starino do kojega ne dopire luda predrasuda, da je vjera i narodnost jedno te isto, već katolik si i dični Srbin.

Čestitamo tebi, Boki i Srbadiji. Živio!“

Malo prije nego što će Austrougarska objaviti rat Srbiji počinje anti-srpska histerija i represija austrougarskih vlasti, posebno u Dubrovniku gdje su većinski stanovnici bili Srbi. Jedan od zarobljenika bio je upravo Pero Banac.

Zarobljen i izgladnjivan, ugledni srpski trgovac, držan je kao talac za osiguranje vojnih transporta. Da se vojnom transportu, koji bi mu bio dodijeljen, dogodila i najmanja nepredviđena stvar, on bi bio istog trenutka strijeljan.

Ipak, rat i politika koja se sve agresivnije počela voditi protiv srpskog naroda, Banca nisu odvele na drugačiji put.

On je nastavio ponosno da ističe svoje srpsko porijeklo i da se bori za svoju srpsku kulturu i tradiciju, što dokazije i činjenica da je bio član odbora koji se zalagao za podizanje spomenika kralju Petru Prvom u Dubrovniku.

Odbor dubrovačkih Srba za podizanje spomenika je formiran ubrzo nakon vijesti o kraljevoj smrti – vijesti koju su Dubrovčani, koji su tada hrabro isticali svoje srpsko porijeklo, doživjeli potresno.

Naime, odmah nakon što je vijest o smrti kralja Petra stigla je u, tada većinski srpski Dubrovnik, nešto posle 9 časova uveče, odmah su obustavljeni svi koncerti, sve kafane zatvorene, a narod se u znak žalosti razišao kućama. Već oko 10 časova uveče zazvonila su zvona na svim crkvamam, a sjutradan se grad zavio u crninu – sve su prodavnice, izlozi i prozori po kućama bili pokriveni žalobnim zavjesama.

Pročitajte još:

Istaknuti Srbi katolici: Mato Gracić, gospar koji je ljubav prema svom srpskom porijeklu platio životom