Janjić: SPC će prevazići i ova iskušenja, za tri mjeseca bi moglo doći do organizovanja Izbornog sabora
1 min read
Jovan Janjić
Srpska pravoslavna crkva ovih dana prolazi kroz nezapamćene trenutke, iako uvijek stradalna, mučenička, ali i pobjednička, u istoriji nije zabilježeno da je u 20 dana ostala bez patrijarha i mitropolita crnogorsko-primorskog.
Crkvene hijerarhije su prepoznate kao najuređenije, ipak, i za tako „precizne“ sisteme, ovo su veliki izazovi.
Kako će crkva prevazići ovaj period, i kad nas čeka novi izbor patrijarha, razgovarali smo sa dr Jovanom Janjićem kulturologom.
„Samo u roku od tri nedelje Srpska pravoslavna crkva pretrpela je veliki gubitak i izgubila je dvojicu svojih najistaknutijih i najuticajnih arhijereja.
Najpre, mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija i patrijarha srpskog Irineja“, ocijenio je dr Janjić za IN4S.
Svakako, po njegovim riječima, da je to veliki gubitak za Srpsku crkvu, ali crkva će kao i mnoga druga iskušenja u svojoj viševekovnoj istoriji i ovaj gubitak znati i moći da premosti.
Crkva po svom određenju jeste jedan živi saborni organizam, u crkvi se saborno rešava. Dakle, svaki gubitak, svakog njenog člana, to jeste gubitak, ali se on da premostiti. Tako je i bilo mnogo puta u istoriji kada je izgubila mnoge svoje ličnosti, istakao je.
On je posjetio na blaženopočivšeg patrijarha Pavla.
Sjetimo se patrijarha Pavla, jednu veliku ličnost, jednu on najvećih ličnosti, u svojoj istoriji. Taj gubitak ne možemo reći da se nadoknadio, ali se premostio. Izabran je novi patrijarh, koji je nasledio taj put. Tako i ovoga puta, nedostajaće nam i mitropolit Amfilohije i patrijarh Irinej, ali u redovima Srpske crkve imamo arhijereja koji će biti kadri i sposobni da se prihvate obaveza koje su nosili ova dva arhijereja koja će opet novoizabranim služiteljima Božijim na tim visokim dužnostima biti zadatak, zadatak koji će biti ispred njih, ocijenio je Janjić.
Na pitanje, kada možemo očekivati izbor novog patrijarha, odnosno da li će se čekati redovno zasijedanje Svetog arhijerejskog sabora.
„Ustav SPC sve je jasno predvideo kako se postupa u situacijama kada, u vanrednim situacijama i kada dođe do ovakvih nesrećnih slučaja kao što imamo posledne tri nedelje. Kada se uprazni patrijaraški presto, u roku od tri meseca kako predviđa Ustav SPC on mora biti popunjen, što znači da u naredna tri meseca trebalo bi da bude izabran novi patrijarh srpski“, kazao je i dodao:
To znači da ne bi trebalo da se čeka redovno zasjedanje Svetog arhijereskog sabora u maju, već u naredna tri meseca bi vredelo pokušati da se on sazove. Kažem, vredelo pokušati, s obizrom na vanredne prilike i u kojima se nalazimo, pandemiji, da su mnogi episkopi sveta onemogućeni da dođu. Ali, i tu ima ustavna odredba, koja omogućava da neko od prisutnih episkopa, po ovlašćenju, zastupa nekog drugog odsutnog episkopa. Tako da je moguće organizovati izborni Sabor i da se ispoštuje kao ustavna odredba u roku od tri meseca se održi zasedanje izbornog sabora odnosno svetog arhijerejskog sabora.
Izborni Sabor bio bi za izbor patrijarha, a Sabor Sveti arhijerejski na svom zasedanju, on bi popunio upražnjene eparhije, potom, što znači da tada bi izabrao arhijereja koji bi rukovodio MCP i drugim upražnjenim eprahijama.
II Ustrojstvo vlasti, tela i organa Srpske pravoslavne crkve
1. Patrijarh
Član 42
Patrijarh se bira između srpskih aktivnih eparhiskih Arhijereja, koji upravljaju eparhijama najmanje pet godina.
Član 43
Izbor Patrijarha vrši Izborni sabor između trojice kandidata, koje predloži Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne Crkve, u sednici na kojoj je prisutno najmanje 2/3 eparhiskih Arhijereja, pod pretsedništvom najstarijeg člana Sabora, Mitropolita, odnosno ako ovoga nema, najstarijeg Episkopa, člana Svetog arhijerejskog sabora.
Imena trojice predloženih kandidata saopštava Izbornom saboru pismenim putem Sveti arhijerejski sinod.
Član 44
Izborni sabor sačinjavaju:
1) svi aktivni eparhiski i vikarni Arhijereji Srpske pravoslavne Crkve;
2) dekan Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu;
3) rektori Srpskih pravoslavnih bogosolovija;
4) pretsednik Glavnog saveza eparhiskih svešteničkih udruženja;
5) arhijerejski namesnici gradova: Beograda, Skoplja, Cetinja, Zagreba, Sarajeva, Peći i Sremskih Karlovaca;
6) nastojatelji manastira: Žiče, Studenice, Dečana, Pećske Patrijaršije, Sv. Nauma, Mileševa, Sv. Vasilija Ostroškog, Krušedola i Krke;
7) upravnik monaške škole i
8 ) svi članovi Patrijaršiskog upravnog odbora i svi potpretsednici Eparhiskih saveta, ukoliko već nisu članovi Patrijaršiskog upravnog odbora.
Sveštena lica pomenuta u ovom članu mogu biti članovi Izbornog sabora ako nisu pod istragom ili kanonskom zabranom.
Član 45
Izborni sabor sastaje se u prestonici Beogradu ili u drugom mestu koje Sveti arhijerejski sabor odredi, radi izbora novog Patrijarha najdalje u roku od tri meseca od dana kad se Patrijaraški presto uprazni.
Izborni sabor saziva Sveti arhijerejski sinod pismenim aktom, u kome se tačno određuje dan, čas i mesto sastanka Izbornog sabora. Poziv se šalje članovima uz dostavnicu na dvadeset dana pred sastanak Izbornog sabora.
Član 46
Izbornom saboru pretsedava najstariji član Sabora mitropolit, odnosno, ako ovoga nema, najstariji po episkopskom posvećenju episkop.
Pretsedavajući otvara Izborni sabor. Na poziv pretsedavajućeg Izborni sabor bira iz svoje sredine dva sekretara od kojih je jedan svešteno i jedan svetovno lice i dva overača zapisnika od kojih je takođe jedan svešteno a jedan svetovno lice; sa ovima pretsedavajući pregleda punomoćja prisutnih članova i rukovodi poslovima izbora.
Zatim pretsednik poziva sekretara da pročita rešenje Svetog arhijerejskog sinoda o sazivu Izbornog sabora i spisak pozvatih i prisutnih članova Sabora.
Član 47
Kad se utvrdi da je prisutno najmanje 2/3 članova Svetog arhijerejskog sabora i nadpolovična većina svih članova Izbornog sabora, Izborni sabor pristupa prizivanju Sv. Duha. U protivnom slučaju izbor se odlaže i predmet vraća Svetom arhijerejskom saboru da odredi vreme novog izbora.
Pre pristupanja izboru članovi Izbornog sabora, osim Arhijereja, polažu u Saboru ovu zakletvu:
„Ja N. N. (ime i prezime) zaklinjem se Svemogućim Bogom i svim što mi je najsvetije i na ovome svetu najmilije, da ću pri savetovanju o izboru srpskog Patrijarha imati u vidu samo dobro i interese naše svete pravoslavne crkve, srpskot naroda i otadžbine i da ću svoj glas dati samo onome kandidatu za koga sam uveren da će najsavesnije i najbolje vršiti dužnost srpskog Patrijarha. Kako iskreno budem radio tako mi Gospod Bog pomogao i na ovome i na drugom svetu“.
Posle prizivanja Svetog Duha i zakletve pretsednik Izbornog sabora čita akt Svetog arhijerejskog sinoda, kojim se saopštavaju imena trojice kandidata, predloženih od strane Svetog arhijerejskog sabora za izbor novog Patrijarha.
Član 48
U izboru srpskog Patrijarha mogu prisustvovati i učestvovati samo članovi predviđeni ovim Ustavom.
Od otsutnih članova opravdano sprečenih da lično prisustvuju, samo Arhijerej može pismeno ovlastiti koga od prisutnih Arhijereja da mesto njega glasa.
Član 49
Izbor jednog od trojice kandidata predloženih od strane Svetog arhijerejskog sabora, vrši se tajnim glasanjem listićima, koje će prethodno sekretar razdeliti prisutnim članovima Izbornog sabora.
Sekretar proziva članove Sabora po spisku, a svaki član predaje svoj listić u kutiju na stolu pretsedavajućeg.
Brojanje glasova vrši pretsedavajući zajedno sa dvojicom overača zapisnika (čl. 46). Pretsedavajući uzima po jedan listić iz kutije i glasno čita zapisano ime kandidata, potom listić predaje drugoj dvojici članova koji takođe čitaju glasno imena kandidata. Sekretar odmah zapisuje u zapisnik koliko je listića predato i koliko je koji kandidat dobio glasova, kao i broj praznih listića, ako ih je bilo.
Glasovi koji nisu dati za kandidate po članu 43 ovoga Ustava smatraće se nevažećima.
Član 50
Za Patrijarha izabran je onaj kandidat koji je dobio apsolutnu većinu glasova.
Ako od predloženih kandidata ni jedan ne dobije apsolutnu većinu glasova, onda se pristupa odmah užem izboru između dvojice kandidata sa najvećim brojem glasova. U slučaju da kod prvog glasanja dva kandidata dobiju jednak broj glasova, u uži izbor ulaze: kandidat, koji je dobio najveći broj glasova, i jedan od druge dvojice, koji su dobili jednak broj glasova, koji je činom ili episkopskom hirotonijom stariji. Ako su sva trojica dobili jednak broj glasova u uži izbor ulaze ona dva kandidata, koji su po činu ili episkopskoj hirotoniji stariji.
U slučaju da i prilikom užeg izbora oba kandidata dobiju jednak broj glasova, onda se izbor između ove dvojice vrši žrebijem.
Član 51
Ime izabarnog Patrijarha objavljuje pretsednik Izbornog sabora i zaključuje sednicu Sabora.
Član 52
Zapisnik Izbornog sabora potpisuju pretsednik, sekretari i overači zapisnika, izabrani po čl. 46 ovog Ustava.
Akta i zapisnici o radu Izbornog sabora čuvaju se u arhivi Svetog arhijerejskog sinoda, a overeni prepis u arhivi Patrijaršiskog upravnog odbora.
Član 53
Sutradan na svečanoj Arhijerejskoj sv. liturgiji, Patrijarh se ustoličava na način koji propisuje Sveti arhijerejski sabor.
Posle ovoga čina novoizabrani Patrijarh stupa u prava i dužnosti vrhovnog poglavara i starešine Srpske pravoslavne crkve.
Član 54
Patrijarh ima u svojoj arhiepiskopiji sva prava i dužnosti eparhiskog Arhijereja, i njom upravlja uz pomoć svojih vikarnih episkopa.
Član 55
Patrijarh, kao vrhovni poglavar Srpske pravoslavne crkve, sem prava koja mu daju kanoni i crkveni propisi, ima još i ova:
1) pretstavlja Srpsku pravoslavnu crkvu pred ostalim autokefalnim crkvama;
2) pretstavlja Srpsku pravoslavnu crkvu na crkvenim, državnim i narodnim svečanostima;
3) održava jedinstvo u jerarhiji Srpske pravoslavne crkve;
4) posvećuje po crkvenim propisima, lično ili preko ovlašćenih Arhijereja, lica izabrana za eparhiske i vikarne episkope;
5) osvećuje sveto miro za celu Srpsku pravoslavnu crkvu;
6) daje otsustvo eparhiskim Arhijerejima izvan njihovih eparhija;
7) nosi, kao naročito crkveno odličje, belu panakamilavku s krstom i panagiju svih srpskih svetitelja, darovanu od strane države prvom srpskom Patrijarhu obnovljene Srpske patrijaršije, koja ostaje kao nasleđe svih Patrijaraha;
8) prvenstvuje pri bogosluženju, i oslovljava se sa „Svjatjejši“ i „Svetosti“;
9) pominje se na arhijerejskim liturgijama od Arhijereja u celoj Srpskoj pravoslavnoj crkvi;
10) daje crkvena odlikovanja i odličja, po uredbi koju propisuje Sveti arhijerejski sabor;
11) postavlja dekretom službenike po ovom Ustavu;
12) upravlja crkvama i misijskim područjima u inostranstvu, gde nema organizovane srpske pravoslavne eparhije
ZVANIČAN naziv Srpske crkve ubuduće će biti “Srpska pravoslavna crkva – Pećka patrijaršija”. Procedura izbora patrijarha je pojednostavljena, a crkveni poglavar biraće se tajnim glasanjem, uz obaveznu dvotrećinsku većinu. Izabrani kandidat nosiće i novi naslov: arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpskih i pomorskih zemalja.
Ovo su, u najkraćem, najvažnije novine predviđene predlogom novog ustava Srpske pravoslavne crkve. Finalnu verziju ovog dokumenta Sveti arhijerejski sinod nedavno je uputio svim arhijerejima SPC. Usvajanje novog ustava SPC naći će se najverovatnije na dnevnom redu predstojećeg zasedanja najvišeg crkvenog tela – Svetog arhijerejskog sabora, koji će biti održan sredinom maja.
Rasprava i usvajanje biće poslednja faza ovog posla, započetog još 2012. godine formiranjem komisije za reviziju postojećeg ustava. Ovo telo, na čijem je čelu bio mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, sakupilo je i preradilo sve najvažnije saborske odluke i sastavilo nacrt izmena i dopuna. Ovako uobličeni tekst postaće prvi celoviti Ustav Srpske crkve još od 1931. godine.
KANDIDATI – SVE VLADIKE
KRUG kandidata za crkvenog poglavara, po slovu predloga novog ustava, proširen je u odnosu na dosadašnju praksu. Po postojećem rešenju, kandidat za patrijarha može da bude samo vladika koji upravlja eparhijom i ima najmanje pet godina “staža” u ovoj ulozi. Predlog novog ustava decidiran je u tome da se poglavar SPC bira “između episkopa Srpske Pravoslavne Crkve – Pećke Patrijaršije, Pravoslavne Ohridske Arhiepiskopije ili klirika koji ispunjavaju kanonske uslove za episkopsku službu”.
– Postojeći ustav u mnogim svojim delovima je zastareo i gotovo neprimenjiv. Poslednja njegova veća revizija urađena je 1947. godine u vreme patrijarha Gavrila. Od tada do danas usvojen je niz saborskih odluka sa ustavnom snagom, koje nikada nisu u potpunosti uvrštene u jedinstveni crkveni ustav. Zato je s vremenom postao nesistematičan, teško čitljiv i primenjiv – kaže za “Novosti” sagovornik iz Patrijaršije.
Promene u zvaničnom nazivu Srpske crkve objašnjavaju se željom da se ojača veza sa njenim istorijskim središtem u Pećkoj patrijaršiji, ali i s Kosovom i Metohijom kao najvažnijim delom njene jurisdikcije.
Najvažnije promene u ustavnom tekstu, u koji su “Novosti” imale uvid, tiču se procedure izbora crkvenog poglavara. Dosadašnja praksa “apostolskog žreba” – nasumičnog izbora jedne od tri koverte sa imenima kandidata – napuštena je. To znači da će se patrijarh ubuduće birati na tzv. Izbornom saboru, jednoglasno ili uz obaveznu dvotrećinsku većinu glasova članova ovog tela. Ukoliko nijedan kandidat ne obezbedi ovakvu podršku, glasanje će se ponavljati najviše sedam puta dok jedan od kandidata ne dobije glasove dve trećine članova Sabora.
Ukoliko se to ne dogodi, krug se sužava na svega dvojicu arhijereja sa najvećim brojem glasova. Patrijarh će u tom slučaju postati vladika uz koga stane natpolovična većina od ukupnog broja članova Sabora. Ustav sugeriše da se novi poglavar bira u Pećkoj patrijaršiji, a kao mogućnosti predviđena su crkvena sedišta u Beogradu ili u Sremskim Karlovcima.
– Nacrt novog ustava SPC vratio je staru praksu izbornih sabora, ali u užem smislu u odnosu na staru tradiciju. Patrijarha će, kao i do sada, birati članovi Svetog arhijerejskog sabora, ali bez žreba. Ovaj metod biće primenjen samo u slučaju da dvojica kandidata tokom tri kruga glasanja dobijaju identičan broj glasova. “Apostolsko biranje” imena budućeg poglavara ušlo je u primenu 1967. godine kao odbrana od mešanja svetovne komunističke vlasti u najvažnija crkvena pitanja – objašnjava sagovornik “Novosti”.
Ukoliko u maju temeljni dokument stupi na snagu, Srpska crkva će pretrpeti i promene u teritorijalnoj organizaciji. Novi ustav predviđa kao mogućnost i uzdizanje 13 postojećih episkopija na nivo mitropolija. Viši rang tako će dobiti sadašnje eparhije: Banjalučka, Bačka, Braničevska, Dalmatinska, Žička, Zahumsko-hercegovačka, Niška, Raško-prizrenska, Sremska, Šumadijska, Kanadska, Novogračaničko-srednjezapadno američka i Frankfurtska.
VLADIKE I PROFESORI PRAVA
PREDLOG najvišeg pravnog akta SPC izradila je Komisija za reviziju Ustava SPC, formirana odlukom Sabora 16. juna 2011. Ovo telo konstituisano je godinu dana kasnije, a pored mitropolita Amfilohija njegovi članovi bili su mitropolit Jovan (Vraniškovski), vladike Irinej (Bulović), braničevski Ignatije, dalmatinski Nikodim i umirovljeni zahumsko-hercegovački Atanasije, kao i protojerej-stavrofor Zoran Krstić, protođakon Stanimir Spasović, dekan Pravnog fakulteta u Beogradu Sima Avramović, Nenad Milošević i Milan Andrić, kao i protojerej-stavrofor Velibor Džomić.
Kako je saopšteno iz Patrijaršije, Komisija je konsultovala i poznate grčke i ruske profesore Vlasija Fidasa, Teodora Jangua, Grigorija Papatomasa, Vladimira Cipina, kao i više domaćih pravnih stručnjaka.
Uz postojeće četiri – čija su sedišta u Zagrebu, Sarajevu, Sidneju i na Cetinju – SPC će ubuduće imati 18 mitropolija (sa Arhiepiskopijom beogradsko-karlovačkom, koja po automatizmu ima ovaj status). Njihove vladike nosiće titule arhiepiskopa i mitropolita, a oslovljavaće se formom “Vaše blaženstvo”.
Novi ustav SPC, prema njegovoj radnoj verziji, sprovodi u delo i staru ideju podele Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke. U prestonici će tako biti osnovane dve nove eparhije: Voždovačko-vinčanska, sa sedištem na Voždovcu, i Zemunsko-novobeogradska, čiji će vladika sedeti na Novom Beogradu. Ostala 21 eparhija u Srbiji i dijaspori zadržaće isti status kakav ima i danas.
Ustav SPC će prvi put dobiti preambulu u kojoj se definiše Crkva i njena božanska priroda, sa osnovnim stubom – zajednicom Svete liturgije. U svečanom delu Ustava određuje se mesto SPC u okviru Crkve Hristove, a ustavopisci se pozivaju i na njen istorijski kontinuitet na ovim prostorima od osnivanja Žičke arhiepiskopije 1219. godine, do obnove Pećke patrijaršije 1922. godine. Sastavni deo preambule je simbol vere, kao utemeljenje hrišćanskog ispovedanja vere.
Izvor: Večernje Novosti
Dr Janjiću,
Polovinom 19, veka dr, T.J. Lili lekar i farmakolog u svojoj obimnoj literaturi napisao je sledeće: „Svaki lekar mora biti oprezan u razgovoru sa svojim pacijentima. Dovoljno je imati na umu da osoba misli da je obolela, i to je već problem. Zato, lekari moraju da poseduju vrhunsko znanje ne samo iz oblasti medicine nego i načina komuniciranja. Moraju da znaju da postoje i oni drugi koji brzo uče, te tako da znaju da nisu najučeniji, jer ti drugi mogu nekada da više znaju od njih samih…“ Mnogo puta u svom životu sam se uverio i na sopstvenim iskustvima da je ova konstatacija dr Lilija superiorna. Zato i vi kao jedan akademik, kao doktor nauka, bi ste trebali biti oprezniji. Nije mi pri ruci Ustav SPC, ali kada se vratim kući prelistaću ga ponovo. Prema sećanju članom o izboru patrijarha nije određen rok nego se samo kaže da patrijarh se bira na saboru. To je donekle irelevantno. Relevantno je to što Vi ne spomenuste na kom i kakvom saboru, i kojim i kskvim glasanjem? Na tom saboru moraju da učestvuju i određena civilna lica, proverite koja. Glasanje mora biti tajno i odluka je većinska. Ekumenisti su na svoju ruku promenili ovo pravilo pa je tako jedina danas SPC u kojoj se Patrijarh izvlači sa lutrije i ne bira ga kako je Ustavom predviđeno Crkveno-narodni sabor.