Kako je CIA gledala na „veliku Albaniju“: Albansko pravo na Prizren i sentimentalni Srbi

Britanska obaveštajna služba aktivno je podržala osnivanje pokreta Bali kombetar (Nacionalni front) u Albaniji, a američki obaveštajci upravljali su naporima da se uz pomoć ovog pokreta nakon završetka Drugog svetskog rata podrije albanska država, navodi se u izveštaju američke Centralne obaveštajne agencije (CIA) iz 1950. godine.

Aktuelnost ove davne epizode leži u tome što je program Nacionalnog fronta, kako se to i beleži u izveštaju CIA s kojeg je skinuta oznaka tajnosti, podrazumevao formiranje „velike Albanije“ sa delovima Grčke i Jugoslavije (pretežno Srbije, tačnije Kosova i Metohije), kao njenog sastavnog dela.

Iz izveštaja CIA saznajemo i da je pokret koji je zastupao ideju „velike Albanije“ naoružavan od zapadnih sila, sarađivao je sa nacističkom Nemačkom, a nakon Drugog svetskog rata deo njegovih pripadnika utočište je pronašao u Italiji gde su obučavani u jednom od kampova.

Pokret je osnovan 1939. godine sa idejom oslobođenja zemlje od italijanske okupacije, a njegovo formiranje odgovaralo je britanskoj politici koja je želela da opstruiše italijanske namere u Albaniji, navodi se u izveštaju. I dodaje da su tokom 1939-1940. Britanci bili u svakodnevnom kontaktu sa čelnicima Nacionalnog fronta.

Ideja „velike Albanije“ nije bila sporna ni američkoj obaveštajnoj zajednici – jasno je iz obimnog izveštaja o ovoj državi na više od stotinu strana.

Pišući o istoriji Albanije, CIA navodi njene državne granice, ali i one „etničke“. Kako ističu, „u etničkom smislu Albanija zauzima mnogo veći prostor od svojih državnih granica“ obuhvatajući, kako se opisuje, Crnu Goru (planina Rumija), region Sandžaka, ravnicu Kosova polja do druge strane Prištine, a zatim ide rekom Vardar delimično obuhvatajući Skoplje do Titovog Velesa gde zaokreće jugozapadno ka Strugi i severnoj obali Ohridskog jezera. Etnička granica prelazi „političku granicu“ između Grčke i Albanije, navodi se dalje, prateći liniju između Struge, planine Gramos, okruženje Janjine i grčku obalu Parge.

Na drugom mestu u izveštaju, navodi se da su Berlinskim sporazumom iz 1878. godine „albanske teritorije“ Vranja i Kuršumlije pripojene Srbiji. A zatim i da je iako je Albaniji priznat suverenitet (1913) „njene etničke teritorije bile su prepolovljene“, pa je „Kosovo sa gradovima Prizrenom i Prištinom pripojeno Srbiji iz sentimentalnih razloga budući da su ti gradovi bili podsetnici na Kosovski boj koji je koštao Srbiju njene nezavisnosti“.

Osim što se granice koje označava CIA u velikoj meri poklapaju sa mapom kojom danas mašu albanski nacionalisti, ne treba posebno naglašavati da „etničke teritorije Albanije“ nikada nisu bile u sastavu ove zemlje. Da joj Vranje i Kuršumlija nisu pripadali ni po jednom osnovu ni pre oslobođenja od osmanske vlasti, a ni posle njega, kao i da na njenim „etničkim teritorijama“ gotovo da nema nijednog jedinog albanskog toponima. Uključujući i „Sandžak“ koji možda Amerikancima zvuči albanski, ali je, naravno, reč o turskom nazivu, koji navodi na pomisao da je možda neko pomešao Turke, muslimane sa Albancima, muslimanima i to ne samo kad je ovaj region u pitanju.

Da ne govorimo da se Albancima uvažavaju „etničke granice“ dok se istorijske, političke, etničke pa i žive veze Srba sa Kosovom tumače kao sentimentalnost.  

Što se tiče Nacionalnog fronta, pobornika „Velike Albanije“, njegovi pripadnici su tokom italijanske i nemačke okupacije vodili ogorčene borbe sa albanskim komunistima, a nakon što su potonji došli na vlast u zemlji, deo pripadnika Bali kombetara napustili su zemlju. Kasnije su postali najistaknutiji deo Komiteta slobodna Albanija osnovanog u Parizu 1949, uz još dve stranke u egzilu. Bila je to nova organizacija formirana od strane obaveštajnih službi Zapada, a cilj joj je bio svrgavanje komunističkih vlasti u Tirani koje su u to vreme imali bliske odnose sa Sovjetskim Savezom.

Kao jednog od najistaknutijih članova Nacionalnog fronta, CIA u svom izveštaju pominje Ali bega Klisuru i navodi za njega da je na početku Drugog svetskog rata uz pomoć Nemačke organizovao malu vojsku, da su ga u januaru 1943. zarobili albanski komunisti, ali da je pušten, kako se nagoveštava, na zahtev Britanaca.

Deo ovog dokumenta CIA je i izveštaj sa suđenja trojici albanskih špijuna koji su uhvaćeni nakon što su iskočili iz italijanskog aviona padobranima na teritoriju zemlje. Američka obaveštajna agencija navela je da beleške iz ovog sudskog procesa daje bez redigovanja.

U njima se navodi da „britanska, italijanska, grčka i jugoslovenska tajna služba, zajedno sa Bali kombetarom (Nacionalnim frontom) i drugim ratnim zločincima pod komandom američke obaveštajne agencije kuju zaveru protiv Republike Albanije i njenog naroda“. Pozivajući se na svedočenja uhapšenih, na suđenju je navedeno i da su nakon rata „špijuni i kriminalci“ bili okupljeni u kampu Santa Marija di Luča u Italiji, gde su „anglo-američki imperijalisti“ pokušali da ih reorganizuju i stvore oružane snage sa krajnjim ciljem da opovrgnu narodnu volju u Albaniji.

Američka obaveštajna služba imala je direktne kontakte sa Bali kombetarom, a oni su i osnovali Komitet slobodna Albanija kako bi preuzeli kontrolu nad svim grupama u egzilu.

Buduće generacije saznaće iz nekog novog izveštaja sa kojeg je skinuta oznaka tajnosti kako su zapadne obaveštajne agencije gledale i kolikog su učešća uzele u osnivanju i delovanju organizacije iz naših dana koja je, poput Nacionalnog fronta, zastupala ideju „velike Albanije“ – tzv. Oslobodilačke vojske Kosova.

Za sada nam ovaj izveštaj CIA ukazuje na najmanje dve stvari: da podržavanje albanskih separatističkih pokreta ima dugu tradiciju na Zapadu, kao i mišljenje da Albanci polažu pravo na Kosovo i Metohiju. Čim ga se odreknu sentimentalni Srbi.

Izvor; RT Balkan