Kaplan Burović i Arbanasi – Osvrt na neke “naučne” besposlice

Piše: Ilija Petrović

Taman da 8. decembra, na neki minut pre ponoći, krenem na spavanje, a javlja mi se Dragan Mlađenović, tekstom Dejana Bešovića “Albanci nisu Iliri – Srbi starosjedioci Albanije i Kosmeta”, objavljenim prethodnog dana na portalu “Nauka i kultura”.

Prvi pasus Bešovićevoga teksta vrlo je interesantan za priču o Arbanasima, te ga evo u celosti:

“Kako za Srbe i srpsku istoriju , ali i za čitavu evropsku i svjetsku istoriju nameće se – internacionalno iznuđeni i gorući problem o Albancima kao lažnim potomcima Ilira, narodu koji je živio na Kavkazu i u Prikaspiju i tek na početku II milenijuma doveden u Evropu, najprije na Siciliju u Južnu Italiju, pa odatle prebačen na Balkan u upravo opustošenu srpsku pokrajinu Zetu. Dakle, ovdje ćemo naučno utemeljeno govoriti o srpskom višemilenijumskom staništu na Balkanu (i u Evropi), uz istovremeno razobličavanje zlokobne mitomanije u Albanaca – kao, navodnih, ovdašnjih starosjedioca i, čak, o njihovom, izmišljenom, ilirskom porijeklu. Kada se čovjek udubi u istorijsku nauku vidimo a to ćemo i naučno obrazložiti: oni su narod sa Kavkaza, gdje su milenijumima obitavali sve dok ih arapski kalifat nije odveo prilikom svojeg osvajanja zemalja u Mediteranu i razmjestio ih po Siciliji, Kalabriji i Apuliji (južna Italija)”.

Ta “interesantnost” manje je bitna zbog Arbanasa kojima se Bešović bavi kao “lažnim potomcima Ilira” prebačenim “u upravo opustošenu srpsku pokrajinu Zetu”, a mnogo više zbog obećanja da će “naučno utemeljeno govoriti o srpskom višemilenijumskom staništu na Balkanu” i što će, kad se “udubi u istorijsku nauku… to i naučno obrazložiti”. Mora mu se verovati na reč jer on je, vidi se na Vikipediji, doktor od neke nauke, verovatno istorijske koju je i sam pominjao.

To “mnogo više” iskazao je negde oko polovine svoga teksta, obračunom sa zbornikom “Iliri i Albanci”, objavljenim u nekoj beogradskoj akademiji neuka, kojim su se “vrlo znani akademici potrudili… da se, pomoću arheoloških nalaza… dokaže da su Albanci tu, na Balkanu, od pamtivijeka; i da su oni potomci onih brojnih ilirskih plemena koje je Rimska imperija porazila i podvrgla svojoj upravi 168. godine pre n. e.”

Dodajući tome da su se “ovih proteklih dana… pojavile dvije nove knjige, koje su u pravom smislu – skandalozno falsifikovanje istorije”; te da “obije opet govore o Albancima kao navodnim Ilirima”, dr Bešović je samozadovoljno pritvrdio stavom da je “tamu srpskih naučnika rastjerao vodeći svjetski albanolog akademik prof. dr. Kaplan Burović”.

Zbog onih koji toga momka ne poznaju, Kaplan Bu­rović (1934­-2022), prema sopstvenom “priznanju”, poreklom je Srbin iz Perasta (“svi znaju da su poreklom iz Perasta i da su nam tu grobovi pravo­slavnih pradedova”), rođen u Ulcinju kao Kap­lan Re­su­li, islamizovani Arbanas pa povratnik u pra­voslav­lje, pod imenom Danilo (kako u jednom intervjuu s jeseni 2010. godine sam kaže, “vratio se pravoslavlju čista srca” – www.slobodanjovanovic.org/2010.09.03/intervju.kaplan.burovic), počasni član Akademije nauka i umetnosti arba­na­ških intelektu­a­laca, a na Vikipediji predstavljen kao “srpski alba­nolog, književnik, publicista i ist­ra­živač” koji je “naučnu istinu o poreklu Arbanasa” raz­ra­đivao u svojim “mno­gobrojnim studijama” više od pola veka, a izneo je “detaljno” u svom delu Ko su Al­banci, objavljenom u Že­nevi 2007. godine. Kako sam kaže, iako je “tamo na­učno obrazložio” svoju tezu, oni koji se bave porek­lom Arbanasa njegovo ime nigde i ne pominju, a preko njegove “naučno obrazložene teze” pre­laze “kao da ne postoji, ili… kao pored turskog gro­blja”. Za takvu sudbinu soptvene teze on ima i kriv­ce: “Ja znam da im to naređuje njihova titoistička svest, ili tito­izam onih pod čijom naredbom pišu, pod čijom gvoz­denom petom žive, ako ne i pravoslavni fundamen­talizam, koji im je zatrovao dušu i oslepio oči. Ali, pošto nauka neće da zna ni za veru, niti za politiku, mislim da je krajnje vreme da se ovi naši naučnici otresu verskog fundamentalizma, politike i titoiz­ma, bar kad tretiraju naučne probleme”.

Pošto je tako “rasturio” one koji ne misle kao on, a to su isključivo Srbi ogrezli u “pravoslavnom fun­damentalizmu” i titoizmu, on objašnjava da su se ta­k­vi Srbi naslonili na saznanja pape Pija Drugog, Eneja Sil­vija Pikolominija (1405-1458-1464), za koga, inače, hrvatski jugoslovenski enciklopedisti kažu da “mnoge vrijedne građe ima u njegovim historijskim spisima i da njegova djela sadržavaju i niz podataka o historiji južnoslavenskih naroda”. Nasuprot tome, Kaplan Burović predstavlja ono što je sam otkrio: “Ja sam za­stupao i zastupam jednu posebnu hipotezu, koju nisam izmislio, već je mukotrpno izgradio kroz decenije, a na bazi naučnih istraživanja i otkrića svetskih na­učnika, poznatih albanologa, pa i mojih, ličnih istra­živanja i otkrića, a sa kojima su se složili i najveći albanski naučnici, albanolozi”.

Van svake sumnje, ovo poslednje je najvažnije: ne­što što je Kaplan Burović osmislio, može biti vredno i istinito samo pod uslovom da su se sa tim “složili i najveći albanski naučnici, al­banolozi”, što dr Dejanu Bešoviću daje za pravo da ga proglsi sa “vodećeg svjetskog albanologa”.

Kaplanovo “albanologizovanje” ni po čemu ne odudara od “naučnih razloga” koje nam je o Arbanasima i Ilirima i o tome kako se, gde i u kojim količinama “napredovalo” u ilirolo­giji, 1974. godine predstavio Aleksandar Stipčević (1930-2015): “Prošlo je više od šest godina od dana kada je u Milanu (Italija)… objelodanjena moja knjiga Gli Illiri… Od tog vremena do danas (za ciglih šest go­dina, dakle! – IP) ilirologija je veoma uznapre­do­va­la: izvršena su mnoga uspješna arheološka iska­pa­nja, održano je nekoliko značajnih tematskih sim­po­zija i kongresa posvećenih Ilirima, napisan je ve­lik broj radova o raznim pitanjima ilirologije. Posebno je mnogo uznapredovalo poznavanje kulture Ilira u Albaniji, koja je sve donedavno bila vrlo slabo pozna­ta stručnjacima” (Aleksandar Stipčević, Iliri : Povijest, život, kultura, Zagreb 1974, 7 – lat). I sve to uprkos nesumnjivoj činje­nici (koju šiptarski autori sami ističu u hrvatskoj Enciklopediji Jugoslavije, knjiga 1, 77 – lat) da je do 1941. godine “više od 90% albanskog stanovništva u Kraljevini Jugoslaviji bilo nepismeno” a u Arbaniji još i više!

Kad je već tako, Burović odmah kaže, bez obraz­lo­ženja (biće da mu ono nije ni potrebno, pošto se radi o njegovoj hipotezi, s kojom su se “složili i najveći albanski naučnici, albanolozi”), da “Albanci nisu ni sa Kavkaza, niti Iliri, pa ni mešavina različi­tih starobalkanskih elemenata. Oni su jedan zaseban narod, koji se, kao i svi drugi narodi, mešao i sa dru­gim narodima, moguće nešto više od svojih balkan­skih suseda, što se objašnjava njihovom istorijom bez pisma i, do kasno, bez svoje države. Godine 1908. su ustanovili svoju azbuku, a krajem 1912. su proglasili svoju nezavisnost i počeli da grade svoju prvu državu” http://www.novinar.de/2011/02/15/dokumentirano-poreklo-albanaca).

I, pošto su oni “jedan zaseban narod”, saznaćemo od Burovića da su neki Albani, u 4. veku pre Hrista, “sišli iz Škotske s ostalim Keltima, prešli preko Francuske, Švajcarske, Italije i obalom Jadrana stigli do današnje oblasti Mat u Albaniji”, odakle su “preko Balkana, Dunava, Rumunije i ruskih stepa, stigli do Kaspiskog mora”, ali su u međuvremenu, u nekom neodređenom međuprostoru “ostavljali delove svojih plemena, čitava bratstva”. Ovo keltsko “sila- ženje” čudno je Burovićevo “otkriće”, budući da eng­le­ski istoričar Džordž Mekoli Treveljan (1876-1962) tvrdi kako su Kelti baš u to vreme, “val za valom”, upadali na englesko ostrvo, ali i da se južno krilo keltskih plemena “koja su prvotno živjela u sjevero­zapadnoj Njemačkoj i Holandiji… nastanilo u Padskoj dolini (u severnoj Italiji – IP), dokrajčilo hege­moniju Etruščana u Italiji, i oko 387. prije nove ere opljačkalo Rim. Druga su keltska plemena prodrla u Španjolsku, a opet druga na Balkan. Tokom istih sto­ljeća preplavilo je jedno sjeverno krilo toga veliko­ga svjetskog pokreta engleski otok, te je nametnulo njegovim stanovnicima keltsku vlast i keltski jezik” (G. M. Trevelyan, Povijest Engleske, Zagreb 1956, 23-24).

Buroviću kao da nije poznato da nikakvih velikih seoba nije bilo, a domišljeno putovanje škotskih Al­bana i ostalih Kelta “preko Francuske, Švajcarske, Italije i obalom Jadrana… do današnje oblasti Mat u Albaniji”, odakle su “preko Balkana, Dunava, Rumu­nije i ruskih stepa, stigli do Kaspiskog mora” morala je biti bezglava seoba, seoba bez određenog cilja budu­ći da najnovija multidisciplinarna istraživanja, za­sno­vana na argumentima iz prirodnih i egzaktnih nau­ka, pokazuju da su navodne velike seobe i fizički i tehnički neizvodljive, da bi morale neodređeno dugo trajati i da bi za njihovo sprovođenje i okončanje bi­la neopohodna ogromna količina najrazličijtijih ži­vot­nih potrepština i transportnih sredstava. Mimo toga, na tolikom putu, kroz manje ili više naseljene krajeve, nije se mogla obezbeđivati hrana iz “domaćih izvora”, a vrlo je verovatno da bi oružani sukobi ne­poznatih i nepozvanih došljaka sa “nađošima” bili svuda redovna pojava, mnogo žešći od onih koje opi­suje Treveljan baveći se upadima keltskih plemena na englesko ostrvo: “Keltski su osvajači Britanije do­la-­z­ili u uzastopnim valovima pojedinih plemena, koja su doduše bila između sebe srodna, ali koja su se odno­sila neprijateljski jedno prema drugome… Kelti su – val za valom – ulazili u Britaniju… te klali, poko­ravali ili tjerali preko cijelog otoka… i svoje vla­s­tite srodnike, koji su bili došli prije njih” (Isto, 24).

Iz Burovićevog saopštenja da su Albani “sišli iz Škotske s ostalim Keltima” valjalo bi zaključiti da su Albani bili Srbi, pošto su Kelti poznati kao vojnički red u srbskom narodu. Ali, ne, Buroviću ni to nije poznato. On samo domišlja, pošto kaže da “albanski jezik ima mnogo baltičko-slovenskih (u prvom redu litvanskih!) reči, da je poznati austrij­ski albanolog, akademik, prof. dr Gustav Majer (1850­-1900) izjavio da je albanski jezik brat litvanskog jezika… sa čime su se složili ne samo mnogi poznati svetski albanolozi, već i albanski, pa i najveći alba­nolog Albanije svih vremena, akademik, prof. dr Ećrem Čabej” (1908-1980), da su se “Albanci (koji se tada si­gur­no nisu zvali ovako!), možda u prvom veku stare ere, stavili u pokret iz koljevke čovečanstva, Indije, za­jedno sa slovenskim plemenima, moguće baš sa Lit­vancima, pa – prelazeći preko Kavkaza – moguće i pored tamošnjih Albana, stigli su na obale Baltič­kog mora, gde su dugo živeli u simbiozi sa Lit­van­cima i spasili se asimiliranja njihovim novim pokre­tom prema srednjoj Evropi i obalama Dunava, kuda su išla i mnoga druga slovenska plemena, ali ne i Litvanci”.

Koliko je Burović jasan u svom hipotetskom do­mi­šljanju može posvedočiti i završni deo prethodne rečenice, iz koje valja zaključiti da su i Albanci, “ko­ji se tada sigurno nisu zvali ovako!”, jedno “od mnogih drugih” slovenskih plemena. Kada kaže da su na tom pu­tu stigli do današnje Rumunije, da su u svoj jezik une­li “mnogo rumunskih reči i drugih rumunskih karakte­ri­stika, u gramatici i folkloru”, da se “albanski je­zik formirao u VI veku nove ere upravo u Rumuniji”, da ih “mongolski Bugari… nisu prebacili 679. godine naše ere preko Dunava… danas Albanci ne bi posto­jali”, da je austrijski akademik, prof. dr Gustav Vaj­gand (1860-1930), poznat kao najveći albanolog svoga vremena, zbog nekoliko tračkih reči u arbanaškom je­ziku Arbanase proglasio potomcima srbskih Trača­na, da su se Arbanasi zadržali u Trakiji stotinak godina, da su se tamo “spasili asimilacije od slo­ven­skih Bugara”, ali su za to kratko vreme oni uspeli da asimiluju mnogobrojne tračke porodice, da “alban­ski jezik ima i bugarskih reči, pa i gramatičkih karakteristika, što nam dokazuje da su ovi Albanci dugo živeli pod bugarskom vlašću”, onda se mora do­datno zaključiti da Burović svoju tezu o arbanaškom poreklu “naučno obrazlaže” izuzetno komplikovano s jedinim ciljem da ona deluje naučnije.

Pri tome, neke od tih teza, kao, na primer, ona da se “albanski jezik formirao u 6. veku nove ere upravo u Rumuniji”, deluju toliko nesuvislo da na njih ne treba trošiti reči, čak i ako bi se moralo reći da Burovićevi Al­banci do 6. veka nisu umeli ni da govore. Iako sam kaže da su se “njegovi” Albanci zadržali u Bugarskoj “preko sto godina”, na drugom će mestu reći da su na današnji prostor, u današnju Arbaniju, stigli u 9. ve­ku, te da bi “moguće” bilo da su za dva veka, do trenutka kada je Georgios Manijakis digao pobunu protiv cen­tralne vlasti u Konstantinopolju, “gde njihovim poz­na­tim enormnim množenjem, gde asimiliranjem Alba­noa, Slovena (Srbo-Crnogoraca, Makedonaca i Buga­ra), Vlaha i Grka… prešli broj od 50.000 duša” i da su Manijakisovoj pobunjeničkoj vojsci sa Sicilija mo­gli ponuditi pomoć od tri hiljade ratnika.

Onima koji o Arbanasima pišu drukčije, pre svih Jovanu I. Deretiću, akademik Burović upućuje zamer­ke na osnovu sopstvenih hipotetskih konstrukcija. Na primer, on postavlja pitanje “kako je moguće da u II veku Klod Ptoleme – po Deretiću – nazove jedan grad Balkanske Albanije ALBANOPOLIS… kad su ovi Al­banci… stigli u ovoj Albaniji posle 1043, u 11. ve­ku”, a previđa, najverovatnije zlonamerno, da je De­retić taj Albanopolis označio kao preveden naziv srbskog grada Beograda, danas Berata, u Arbaniji. Uz to, on će još domisliti da Albanopolis ne može biti prevod za Beograd. “Prevod sa srpskog na – koji jezik” POLIS je grčka reč, ali ne i ALBANO, pa ni AL­BA! Je li moguće da je Ptoleme kombinovao dva jezika u jednoj reči?! I zašto?! Pre bismo rekli da u topo­nimu Albanopolis nemamo prevod Beograda, već slo­ženicu od ALBANO (ime plemena Albano-i) i grčke reši POLIS, koja znači grad. Odnosno – GRAD ALBANA”.

Kaže tako, a već u sledećoj rečenici konstatuje da se taj grad u vreme Ptolemejevo nije zvao ni Berat ni Beograd, već Pulcheriopolis, naziv složen od jedne la­tinske (pulcher=lep) i jedne grčke reči (polis=grad), baš po šemi koju ne priznaje za Albanopolis=Beli Grad, Beograd. Da je imalo razmišljao o onome o čemu je pi­sao, Burović se mogao dosetiti da reč pulscher dovede u vezu sa rečju bellus, lep, lepog izgleda, te da i naziv Pulcheriopolis protumači kao direktan prevod reči Bel­grad, Belgrad, Beograd.

Sve u svemu, hipoteza (prema rečničkom tumače­nju: “pretpostavka, postavljena za objašnjenje neke po­jave, koju treba provjeriti i dokazati da bi postala vjerodostojna naučna teorija ili naučni zakon”) koju je u Kaplan Burović u Ženevi “naučno obrazložio” i koju ljubomorno čuva od bilo kakvih prigovora sa stra­ne, ponajviše je podilaženje savremenim “najvećim al­banskim naučnicima, albanolozima” i pokušaj da se Sr­bima naturi “pravoslavni fundamentalizam”. Nas­t­ra­nu to što on uporno govori o Balkanskom polu­o­strvu, o Balkanu, iako je sve do 1808. godine to polu­ostrvo bilo poznato isključivo kao Helmsko, izvedeno od reči hlm, helm, hum. Novo ime izmislio mu je ne­ma­č-­ki gimnazijski profesor Johan August Cojne (1778-­1853) uvođenjem navodnog turcizma Balkansko poluos­trvo, iako su sami Turci za njega koristili naziv Eminehdag, odnosno Helm. I inače, “tobožnji turci­zam Balkan sadrži srpsku simboliku Beloboga (Bela, Bala)”, široko rasprostranjenu u antičko vreme (J. I. Deretić, Dragoljub P. Antić, Istorija Srba i Rusa, Prvi deo, Beograd 2010, 11).

Na kraju, nije zgorega reći da Burovićeva teza o arbanaškom putovanju (iz Indije, preko Kavkaza, po­red Baltičkog mora, kroz tada nepostojeću Rumuniju, preko Dunava, kroz Bugarsku, do današnje Arbanije), u najmanju ruku, deluje neozbiljno, čak i ako se ne kaže da su, u 9. veku, “njegovi” Arbanasi preko Metohije i Kosova proputovali “na neviđeno”. Teško je zami­sli­ti da neko pređe toliku razdaljinu i ne zaustavi se na toj blagoslovenoj zemlji, već pohrli u planinsko be­spuće budućeg zavičaja. I nemoguće je zamisliti da se bar neko iz te velike mase Burovićevih putnika “oko sveta” tamo ne zaustavi, možda umoran od besciljnog potucanja, možda da sebi prekrati muke, možda bez posebnog razloga.

A biće da se tamo niko nije zaustavio, makar da “potvrdi” Burovićevu tezu o njihovom “gde poznatom enormnom množenju, gde asimiliranju Albanoa, Slo­ve­na (Srbo-Crnogoraca, Makedonaca i Bugara), Vlaha i Grka”. Nasuprot tome, kod arbanaškog istoričara, onomastičara i turkologa Seljamija Puljahe, u knjizi Albanci i njihove teri­to­rije, Tirana 1982, čitamo da je u pećkoj nahiji, go­di­ne 1485, turski popisivač zabeležio 164 arbana­ška imena i 4.910 srbskih; u nahiji Suhogrlo (u is­točnom delu Metohijskog Podgora) 8 arbanaških i 182 srb­ska, u vučitrnskoj nahiji 5 arbanaških i 287 srbskih, u prištinskoj nijedno arbanaško i 91 srb­sko, u lap­skoj (podujevski kraj) nijedno arbanaško i 52 srbska, a u prizrenskoj 5 arbanaških i 253 srbska imena. Sve u svemu, u Puljahinoj građi srbska su imena trideset sedam (37) puta brojnija od arbanaških, ni u jednoj od pomenutih nahija nije bilo sela sa čisto ar­banaškim imenima, ali je zato u pećkoj, vučitrnskoj i prizren­skoj nahiji bilo 106 sela sa čisto srbskim ime­nima (Dragoljub Petrović, Kučko-arbanaško pograničje u svjet­losti onomastike, Dani Marka Miljanova 1993, Zbor­nik ra­dova I, Podgorica/Novi Sad 1994, 99).

Kaplanu Buroviću to bi odnekud moralo biti po­znato, ali iz svojih “albanoloških” i arbanaških ra­z­loga – da bi opravdao sopstvenu tvrdnju o navodnom srbskom “pravoslavnom fundamentalizmu” – on to ne priznaje; lakše mu je da Puljahua ničim to ne obraz­la­žući nazove “demaskiranim albanskim falsifikato­rom istorije” (www.magazin-tabloid.com/casopis/index.php?id=06&br=241&cl=34). I to pod naslovom “Naučni prob­le­mi ne rešavaju se glasanjem”.

Sve to nesumnjivo dokazuje da je Kaplan Burović bio “vodeći svjetski” arbanaško-akademijski šarlatančić!

Prevelika je šteta što dr Dejan Bešović navučen na “svetska albanološka znanja” Kaplana Burovića, počasnog arbanaškog intelektualca, nije stigao da pročita ponešto i od onoga što drugi znaju o Arbanasima. Makar toliko, za početak, da oni nisu “prebačeni” u “opustošenu srpsku pokrajinu Zetu” – njih svega pet do petnaest hiljada pristigli su uz pobunjene formacije vizantijske vojske stacionisane na Siciliji, kao “pomoćne čete”, i ne u Zetu već poprilično južnije, u Epir. Prvi arbnaški tragovi u Zeti, ali samo u onoj Donjoj, oko Skadra, sreću se tek krajem 15. veka, tako da Selim Puljaha s razlogom kaže da tamo, tada, Arbanasa nije bilo više od jednog procenta.

Mimo toga, zanimljivo je i pisanje hrvatske Enciklopedije Jugoslavije (1984, lat) da je Albanija tako nazvana po ilirskom (srbskom) plemenu Albanoi, što se vidi iz podatka da je “u II v. Klaudije Ptolemej zabeležio u mapi sveta ime ilirskog pemena Albanoi i grad Albanopolis na području današnje Arbanije. Stari oblik imena bio je u upotrebi najpre u srednjoj Albaniji, a s vremenom je postao opštenarodnim imenom Albanaca”. Osnova za takvo pisanje mogla je biti nađena i u navodu pisanom pre stvaranja antisrbske države Arbanije da “sama pak tako zvana današnja Albanija nije ništa drugo do stara Labija ili Belih ljudi – Srba – zemlja (koje Grci zovu Pelazgi, odnosno beli ljudi, s umekšanim početnim glasom u reči beli – IP), a Beograd njen zvao se negda isto tako Alba, ili Laba, kao što nam to svedoči životopis sv. Vladimira cara srpskog, kog je (1016. godine – IP) ubio na prevari bugarski uzurpator Vladislav i Samjuil, kao što Srbljak str 137. svedoči: ‘Sej svjati slavni knez doblestveni mučenik Jovan Vladimir, vozraste od blagočestivago i blagodetelnago korene, vo grade Albiji – Beogradu – prijavšago vladjenije i svjem Ilirikom i Dalmacijeju vladičestvovaše’ i t. d. A da pak svi današnji Arnauti (“oni koji se nisu vratili” iz Epira na Siciliju – IP), ili kao što se zovu Škipe, van Gega, priličog dela tako zvanih Toska, Barda, Bdjača, – Dajčera – Kastra, Skala i t. d. nisu ništa drugo, do negda bivši čisti Srbi, a sada poškipljenjaci, svedoče, meću ostalim mlogim svedodžbama, i ostala plemena, koja i danas govore više srpski, no škipski, a koja imaju sve obrede i običaje srpske pa još i danas imaju samo čisti srpski tip, a ne kakav drugo” (Miloš S. Milojević, Odlomci istorije Srba i srpskih – jugoslavenskih zemalja u Turskoj i Austriji, Beograd 1872, 159-160).