Klinički toksikolog dr Đuranović: Zagađenja životne sredine sve veća, Centar za kontrolu trovanja neophodan

U zemljištu sa dječijeg igrališta u Skerlićevoj ulici u Pljevljima pronađeni su olovo, arsen, cink i bor koji premašuju maksimalno dozvoljene koncentracije, a utvrđeno je i prisustvo hemikalije heksahlorobenzena (HBC), čija je koncentracija 0,0042 mg/kg, što se smatra istorijskim zagađenjem jer se radi o perzistentnom organskom jedinjenju koje ima dug period poluraspada. To je pokazao monitoring zemljišta na dječjim igralištima koji je u toku prošle godine sprovela Agencija za zaštitu životne sredine.

Podsjetimo se, osam stotina ljudi u Crnoj Gori je, prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) za 2020. godinu, umrlo zbog zagađenog vazduha. Zagađenost vazduha i zemljišta nažalost, nije novina u Crnoj Gori.

Specijalista urgentne medicine i subspecijalista kliničke toksikologije dr Sandra Đuranović, prvi i jedini klinički toksikolog u Crnoj Gori približila nam je pojmove i objasnila šta i koliko utiče na odrasle i djecu, ali i koje poslijedice može da ostavi po zdravlje građana koji su izloženi zagađenjima.

„Zagađivači su postojali i ranije, samo što se nisu radile analize. Ranije je IJZCG radio studiju istraživanja u opštini Pljevlja, gdje je i ranije pronađeno prisustvo teških metala, međutim, niko nije obraćao pažnju na to. Sada, kada je pronađeno na dječijem igralištu, to već počinje da bude jako jako ozbiljno.“ kaže dr Đuranović za IN4S portal, i dodaje da bez obzira na to šta je na igralištu pronađeno, zagađenje vazduha je u opštini Pljevlja ogromno.

ARSEN – Arsen spada u jako toksične materije. Jednako je teksičan, kako za odrasle tako i za djecu. Poluvrijeme eliminacije je prilično dugačko, a u organizmu se dugo zadržava. On izaziva promene na digestivnom traktu, dijareju i povraćanje, nakuplja se u jetri, slezini, bubrezima, ali djelimično djeluje i na centralni nervni sistem, i na kožu i sluzokožu. Kao takav, jako je opasan, navodi dr Đuranović. Ona ipak dodaje i upozorava da u Crnoj Gori ne postoji toksikološka laboratorija za biološki materijal, pa je samim tim teže za utvrđivanje koja je koncentracija u krvi pacijenata, kako djece, tako i odraslih.

CINK – Simptomi su interesantni, zato što cink često može biti i u aditivima koji poboljšavaju boju, miris, ukus hrane. Trovanje cinskom se manifestuje najčešće kao slaba groznica i simptomi su mu slični virusnoj infekciji, gripu, praćeni glavoboljom, povraćanjem, često bolovima u zglobovima, koljenima, klasični simptomi gripa. Takođe se javlja i sladunjav ukus u ustima.

BAKAR – Bakar se nalazi u ljudskom organizmu i učestvuje u normalnom funkcionisanju određenih enzima, kao što je slučaj sa cinkom, odnosno – smatra se da kad imate povećan nivo cinka u krvi, odnosno trovanje cinkom, onda cink izbacuje bakar iz enzima koji se nalaze u ljudskom organizmu i dovode do određenih simptoma. Ta dva metala se nadmeću u ljudskom organizmu u zavisnosti od viška onog jednog ili drugog. Bakar je odgovoran za normalno funkcionisanje jetre jer se nalazi u njenim enzimima i kao takav, kada se čovek otruje, najčešće se dobija jedan određeni metalni ukus u ustima i dolazi do bolova u stomaku, a sadržaj koji je isprovaćan uglavnom je zelene boje. Međutim pored toga javljaju se i krvave stolice, a kod težih slučajeva dolazi do gubitka svesti i paralize disanja.

OLOVO –  Trovanje olovom najčešće dolazi od hronične izloženosti olovu. Posledica trovanja olovom je ometanje sinteze hemoglobina. Hemoglobin se nalazi u našoj krvi, on je odgovoran za vezivanje kiseonika. Ukoliko vi umesto kiseonika vežete olovo, normalno da vaša krv neće biti obogaćena kiseonikom, a to podrazumeva da cijeli organizam neće funkcionisati. Olovo samo po sebi utiče na povećanje krvnog pritiska, kao i na poremećaj nervnog sistema, a kod žena dovodi do pobačaja i smanjenja plodnosti. Kod npr. hroničnog trovanja olovom, može se primijetiti kod djece ili odrasalih, nalazi se sivo crni rub na desnima, ili plavičasto ljubičaste mrlje na sluzokoži usta i to su znakovi hroničnog trovanja olovom. Osim toga, zbog uticaja na nervni sistem, osobe koje su izložene hroničnom trovanju olovom više su nervozne, uznemirene, a prisutni su i tremori, čak često imaju i nesanicu.

KADMIJUM – To je hemijski element koji izaziva veću mogućnost uticaja na dnk i kancerogen je. Posebno se smatra uzročnikom karcinoma pluća i izaziva jednu vrstu kontaktnog dermatitisa.On dovodi do pada imunog sistema, a takođe je uzročnik i neplodnosti.

HEKSAHLOROBENZEN – To su derivati organskih ugljenovodonika za koje se zna da, kada su djeca ili odrasli izloženi njima, njihovo potomstvo, ali i oni sami imaju veći rizik oboljenja od malignih bolesti krvi, odnosno leukemija i limfoma, navodi dr Đuranović. Ona takođe podsjeća da je zagađenje životne sredine nastalo nedovoljnim sagorevanjem fosilnih goriva, eventualno uglja.

U današnje vrijeme teško je u potpunosti izbjeći izloženost štetnim supstancama koje se nalaze svuda oko nas pa i u vazduhu, ali možemo smanjiti izloženost i doprineti unapređenju zdravlja. O kvalitetu vazduha pre svega računa treba da vode nacionalna regulatorna tela tako što vrše praćenje kvaliteta vazduha, propisuju jasne obaveze za zagađivače, vrše kontrolu da li se sve obaveze sprovode adekvatno, ali i obaveštavaju stanovništvo o nivou zagađenja.

„Država Crna Gora je ekološka država od 1991. godine, proglašena je prvom ekološkom državom u svijetu, pa bi baš iz tog razloga trebalo da se vodi računa o tome i da bude primjer svim zemljama u svijetu kako se vodi računa o životnoj sredini. Nažalost, mi u poslijednje vrijeme sve više primjećujemo da je u Crnoj Gori ogromno zagađenje. Ne samo u Pljevljama, nego je rizična i deponija Mislov Do, takođe skorašnji događaj u luci Bar sa amonijum nitratom (nije došlo do havarije),  to nažalost pokazuje da mi kao ekološka država uopšte ne ispunjavamo uslove da se tako možemo zvati. Ono što je najbitnije, mi nemamo Centar za reciklažu smeća, a takođe nemamo Centar za kontrolu trovanja, koji nam je neophodan, ali takođe i uslov da uđemo u EU.“ zaključuje dr Sandra Đuranović.