Kneginja Ljubica Obrenović

Piše: Tripo D. Spahić, istoričar

Ko je srpska vladarka koja je, prema istorijskim kazivanjima, za pojasom u mladosti nosila dva pištolja? Naime, iz vremena Drugog srpskog ustanka, prilikom bitke na Ljubiću, ostalo je upisano da se ustanicima koji su krenuli u povlačenje obratila riječima „Kecelje ženske pašite, pa mi žene da idemo da se bijemo!“ što je ohrabrilo vojsku, koja je krenula u napad i pobijedila.

Sretenje Gospodnje 15. februara, odnosno 2. februara po starom kalendaru jedan je od najbitnijih praznika u kulturnom, istorijskom, ali i političkom životu naše otadžbine. Sretenje je, pored toga što je vjerski praznik, i Dan državnosti i ustavnosti Srbije. Ovaj praznik ustanovljen je u spomen na dva veoma značajna događaja iz naše novije istorije: na spomen podizanja Prvog srpskog ustanka 1804. godine u Orašcu i na donošenje prvog srpskog Ustava 1835. godine. Ova priča će nas odvesti ka kneginji Ljubici – supruzi Miloša Obrenovića koja je bila jedna od zavjerenika knez Miletine bune koja je dovela do Sretenjskog ustava.

Knez Miloš se ženio samo jednom. Sa svoje 24, za suprugu je uzeo osam godina mlađu Ljubicu Vukomanović. Za nešto manje od četiri decenije Ljubica i Miloš dobili su osmoro dece – četiri dječaka i četiri djevojčice – Petra, Petriju, Jelisavetu (Savku), Gabrijelu, Mariju, Milana, Mihaila i Teodora.

Četvoro djece je umrlo u djetinjstvu, a Milan u ranoj mladosti. Petrija i Jelisaveta su se udale i imale svoje porodice, a Mihailo Obrenović, koji je na kraju i naslijedio presto, imao je samo vanbračnog sina. Nakon ubistva kneza Mihaila ta grana dinastije potpuno je prekinuta.

Njihovi savremenici svjedočili su da knez Miloš i kneginja Ljubica nisu živjeli u međusobnoj harmoniji. Ovo se nije javno prikazivalo, jer je kneginja bila mudra žena i svoje nezadovoljstvo je uspješno prikrivala. Njeno nezadovoljstvo bilo je višestruko, ali se prvenstveno ispoljavalo zbog kneževih nevjerstava, a zatim i oko djece i politike. Bračni odnosi do pojave prve poznate kneževe ljubavnice – Petrije nisu bili naročito poremećeni, ali od tada kreću na najnižoj mogučoj tački. Djeca i političke potrebe su zapravo i održali formalno – vladalački brak Obrenovića.

Vuk Stefanović Karadžić uočio je loše strane Obrenovićeve vladavine, pa mu je u pismu od 1832. godine skrenuo pažnju:

„Vaša svetlosti, dobro znate, da od Vaše supruge niko nije nezadovoljniji s Vama i s Vašim vladanjem”.

Nezadovoljstvo se u kneginji taložilo tokom dvije decenije kneževe vladavine da bi tek tada izbilo na površinu. Ustavobraniteljska opozicija je počela da se formira sticanjem autonomije.

Njen cilj je bio da se ograniči kneževa vladavina i da Srbija postane ustavna država. Nezadovoljna Milošem, kao suprugom i knezom, kneginja je prišla opoziciji. Kneginja, prestolonaslednik Milan obrenović i Jevrem Obrenović pružili su opoziciji snažnu podršku. Kod kneginje je opozicija smišljeno podgrijevala nadu, da će na ovaj način knez da joj pokloni više pažnje. S druge strane, podrška kneginje Ljubice opoziciji protiv kneza Miloša imala je očekivano dejstvo.

Največi broj činovnika koji su se dotle kolebali pristupili su zavjerenicima. U ljeto 1834. godine – knez i kneginja su gostovali u Sokobanji. Tada je prestolonaslednik Milan Obrenović u Jagodini krstio kći Avrama Petronijevića, knjaževskog predstavnika. Stojan Simić je druga značajna ličnost u ustavobraniteljskom pokretu. Kada je dobio sina, na krštenje je pozvao kneževića Mihaila i knjeginju Ljubica. Oba ova kumstva nisu bila bez političkog značaja. Krštenje je trebalo da se obavi u januaru 1935. godine u domu braće Simić. Bili su pozvani najistaknutiji opozicionari radi dogovora o podizanju bune. To je bio jedan od glavnih razloga zašto knez Miloš nije pozvan da krsti dijete, već kneginja. Na tom događaju do tančina je isplanirana buna u savremenoj istoriji poznata pod nazivom “knez Miletina buna”. Kako je isplanirana ona je još bolje i izvedena.

Ovim događajem vladavina kneza Miloša je uzdrmana toliko da je zamalo zbačen sa vlasti. Knez se u poslednjem trenutku trgao i pristao na pregovore sa ustavobraniteljima. Posledica svega ovoga bilo je donošenje „Sretenjskog ustava” 2. februara (po starom kalendaru) odnosno 15. februara (po novom) 1835. godine. Kneginja Ljubica ne samo da nije odala tajnu knezu o spremanju pobune, već se pred njim pravdala da o tome ništa nije znala. Kneginja Ljubica, kao opozicionar, nije imala namjeru da ruši kneza Miloša, već da ograniči njegovu vladavinu. Ona je znala da njen sin Milan zbog bolesti nije u stanju da vlada kao otac, pa stoga nije željela knežev pad. Kad je bilo očigledno da knez mora da abdicira pokušala je da ga spasi kod ruskog konzula Vaščenka.

Bila je prva srpska kneginja modernog doba. To je predodredilo cijeli njen život koji nije bio nimalo lak, ali nije bio ni nezanimljiv. Svom mužu nikada nije oprostila ubistvo kuma Karađorđa, a lično je njegovala odnose sa Karađorđevićima. Posebno je sa kumom Jelenom ostala u dobrim odnosima.

Miloš Obrenović je 1839. godine otišao u izgnanstvo, a na njegovo mjesto došao je njihov najstariji sin Milan koji je nakon 25-odnevne vladavine, preminuo. Naslijedio ga je mlađi brat Mihailo koji je vladao u dva mandata.

Kneginja Ljubica otišla je u izgnanstvo, tadašnje Austrijsko carstvo. Posle Miloševog odlaska iz Srbije, promijenila je stav, aktivno radeći na njegovom povratku, ali bez većeg uspjeha, a poslednje dane svoga života provela je u kajanju zbog toga što je 1819. godine ubila Petriju Pljakić, mladu ljubavnicu svog muža.

Ljubica Obrenović umrla je 26. maja 1843. godine u 58. godini, a sahranjena je u manastiru Krušodel, na Fruškoj gori.

Izvor: Portal Krug