Ković: NATO u Crnoj Gori i Ukrajini brani titoizam i lenjinizam

Piše: Miloš Ković

Živimo u burnom vremenu, na granici velikih istorijskih epoha. Srušena su, uz tresak i ratove, velika, stara carstva. Poražene su do juče vladajuće, obavezujuće ideologije, nestali su celi politički sistemi, pokreti i stranke. Ljudi su neobičnom brzinom promenili uverenja i lojalnosti.

Sve to izazvalo je dubinske promene unutar teorijske i naučne misli. Ono što je objavljeno pre otvaranja Berlinskog zida 1989, u humanističkim i društvenim naukama već se smatra zastarelom literaturom.

Stari politički pojmovi, kakvi su „levica“ i „desnica“, promenili su značenje i sadržinu. Ljudi koji podržavaju vojničke pohode SAD i NATO na suverene zemlje, oni koji zahtevaju otvaranje svih vrata za krupni, monopolski kapital sa Zapada, propovednici otvorenog kulturnog rasizma, koji se zalažu za kolonizaciju nezapadnih kultura, bez zazora se izjašnjavaju kao levičari i, štaviše, proglašavaju za desničare one koji se svemu tome suprotstavljaju.

Takvu podelu na levicu i desnicu prihvataju najmoćniji svetski mediji, kao i lavovski deo društvenih nauka. Setimo se samo onog dela američke levice koji se okuplja oko demokratske stranke Baraka Obame i Hilari Klinton; na poslednjim predsedničkim izborima pridružio im se čak i Berni Sanders. Sličan je i slučaj francuskih levičara, koji su na izborima glasali za Emanuela Makrona.

U Srbiji se ova svetska pojava vidi neobično jasno. Srpski mediji i društvene nauke levičarima nazivaju one koji otvoreno ili prećutno služe američkom militarizmu, kao i divljem, neoliberalnom kapitalizmu, dok, u isto vreme, svoju principijelnost pokazuju u junačkoj borbi protiv retrogradnog i nadasve agresivnog „srpskog nacionalizma“.

Desničarima i nacionalistima proglašavaju se oni koji tvrde da zemlje kao što su SAD, Britanija i Nemačka ne mogu da budu ni moralni autoriteti niti sudije, jer su im i prošlost i sadašnjost prepune osvajačkih ratova, rasističkih ideologija i planskih, sistematskih uništavanja celih ljudskih populacija. U Srbiji „levičari“ za „realnost“ proglašavaju pravo jačeg i društvenu nejednakost i propovedaju kulturni rasizam, dok se „desničari“ pozivaju na prava slabijih, na demokratiju, nacionalni suverenitet i društvenu solidarnost. „Levičari“ su, svojim velikim delom, tranzicioni pobednici, koji žive na najboljim gradskim lokacijama; „desničari“ su veoma često tranzicioni gubitnici, nastanjeni po selima, palankama i gradskim periferijama.

Sve to ukazuje da se konačno okončala epoha započeta Francuskom revolucijom, u kojoj su pojmovi „levica“ i „desnica“ dobili svoj prvobitni smisao. Levičari su tada bili jakobinci, koji su se, istina, zalagali za raskid sa tradicijom, ali su, u isto vreme, propovedali i demokratiju, nacionalizam, narodni suverenitet, političku i društvenu ravnopravnost. Upravo će Maksimilijan Robespjer zabraniti ropstvo u francuskim kolonijama. U toku 19. veka, sa pojavom socijalizma, pojam „levice“ počeće da podrazumeva solidarnost sa najsiromašnijima i, u tom cilju, spremnost na radikalne imovinske promene. U 20. veku, najjači udarac levici zadala su upravo boljševička ogrešenja i moralne hipoteke. Slom istočnoevropskog komunizma omogućio je današnje poigravanje pojmovima „levice“ i „desnice“. NATO je danas, u Ukrajini i Crnoj Gori, poslednji i najuporniji branilac lenjinističke i titoističke nacionalne politike.

Ima, ipak, i signala da se levica danas vraća svom prvobitnom značenju. Prvi znak za to dali su lationoamerički levičarski pokreti, nastali i uobličeni u otporu pred američkim imperijalizmom. U Grčkoj je, na levici, Siriza potisnula proamerički klan Papandreu i njegov PASOK. U Velikoj Britaniji je na mesto proroka novog zapadnog imperijalizma Tonija Blera, došao novi vođa laburista, Džeremi Korbin, socijalista starog kova i protivnik NATO pohoda, od bombardovanja Srbije do današnjeg opkoljavanja i ugrožavanja Rusije. Svima je, međutim, jasno da po dolasku na vlast Siriza više nije ono što je bila ranije. Korbin će tek morati da se za vlast izbori; ako u tome ikada uspe, tek ćemo da vidimo kakve su njegove stvarne sposobnosti i namere.

U međuvremenu, u Srbiji je razdvajanje pojmova „levice“ i „desnice“ od njihovog prvobitnog smisla imalo i neke dobre posledice. Tradicionalna, verovatno najštetnija srpska podela, na partizansku levicu i četničku desnicu, ubrzano gubi na značaju. U javnom prostoru Srbi se više ne dele na partizane i četnike, nego na „suvereniste“ i „evrointegriste“, ili, kako jedni druge vole da nazivaju, na „nacionaliste“ i „evrounijate“. U oba tabora, naime, ima ideoloških i bioloških potomaka četnika i partizana. Linija podele povučena je između onih koji traže da Srbi sami donose svoje odluke i onih koji veruju da bi za njih bilo bolje da slede volju EU i SAD. Prvi se zalažu za otpor pred stranim okupatorom, dok drugi glavnu pretnju vide u srpskom nacionalizmu.

U celom svetu, pa i u Srbiji, biće nam, kako se vidi, potrebna nova promišljanja pojmova „levice“ i „desnice“. U međuvremenu, pre nego što im vreme da nov, zaokružen, jasniji smisao, bilo bi dobro da ove reči koristimo opreznije, ne zaboravljajući njihovo izvorno značenje.