Krstaški ratovi

Na današnji dan, 16. novembra 1095. godine na crkvenom saboru u Klermonu, u Francuskoj, papa Urban II pozvao je crkvene velikodostojnike i vladare na vjerski rat protiv turskog plemena Seldžuka, koje je zauzelo Svetu zemlju u Palestini. Time je počela epoha krstaških ratova.

Krstaški ratovi predstavljaju niz ratova koje su hrišćani zapadne i srednje Evrope pod uticajem papa vodili od kraja XI do druge polovine XIII veka protiv Seldžuka, Fatimida i drugih islamskih dinastija i država za oslobođenje svetih mjesta u Palestini, posebno Hristovog groba u Jerusalimu, iz ruku muslimana. Ti su ratovi započeli u doba kada je Katolička crkva, sa papom na čelu, nastojala da ostvari prevlast u hrišćanskom svijetu. Na crkvenom saboru u Klermonu 1095. godine Papa Urban II pozvao je na rat protiv muslimana za oslobođenje Jerusalima, obećavši učesnicima opraštanje svih grijehova, pri čemu će ubijanje, pljačka, osvajanje novih posjeda biti u potpunosti prihvatljivi, jer će žrtve svega toga biti nevjernici koji bolje ni ne zaslužuju.

Papin poziv, kao i žarko propovijedanje zanesenjaka, npr. francuskog monaha Petra Pustinjaka, bili su dočekani s velikim poletom i oduševljenjem, i to zbog više razloga. Premda je u XI vijeku u Evropi počelo razdoblje opšte demografske, državne i političke obnove, niži društveni slojevi su proživljavali teško ekonomsko stanje i glad, a evropske zemlje je zahvatila nepoznata epidemija (vjerovatno kuga), pa je pokušaj bijega iz takve stvarnosti bio sasvim razumljiv. Ekonomsko stanje je bilo dodatno otežano jer su Turci Seldžuci i egipatski Fatimidi kočili trgovinu maloazijskog i sjevernoafričkog prostora sa hrišćanskom Evropom. Značajnu ulogu u pokretanju ratova imala je i zamisao o zaštiti mnogobrojnih hodočasnika na putu u Svetu zemlju od nasilja i samovolje bliskoistočnih moćnika. Od rata protiv islamskog Istoka svi su očekivali koristi: vjerski pojedinci – mjesto u raju, velikaši – nove velike posjede, seljaci – oslobođenje od lične zavisnosti, a svi učesnici plijen od pljačke. U raznim djelovima Francuske, Njemačke i Italije na hiljade vitezova i kmetova počinju da se okupljaju za ratni pohod, stavljaju na svoju odjeću veliki crveni krst i odlaze u rat za oslobađanje Hristovog groba. Katolička crkva je u ovim ratovima vidjela priliku da uspostavi duhovnu dominaciju nad zemljama Istočnog Rimskog Carstva, a riteri i feudalci bili su vođeni ekonomskim motivima (osvajanje novih posjeda, ratni plijen).

Prvi krstaški rat poveli su normanski, flandrijski i holandski riteri. Osvojili su Jerusalim i stvorili nekoliko grofovija i Jerusalimsku kraljevinu.

Drugi krstaški rat pod vođstvom francuskog i njemačkog kralja završio se bez rezultata.

Treći krstaški rat vode engleski kralj Ričard Lavljeg Srca, francuski kralj Filip II Avgust i njemački car Fridrih Barbarosa. U ovom pohodu Ričard Lavljeg Srca je uspio ugovorom da obezbijedi slobodan dolazak hodočasnika u Jerusalim.

Četvrti krstaški rat vodili su francuski feudalci pod vođstvom Mletačke republike. U ovom pohodu krstaši su zauzeli Carigrad, stvoreno je Latinsko carstvo i stvorene još neke manje države.

Peti krstaški rat vođen je protiv egipatskog sultana koji je vladao Palestinom. Zbog unutrašnjih razdora, krstaška vojska je morala da napusti Egipat.

U Šestom krstaškom ratu Fridrh II Hoenštaufovac osvaja Jerusalim.

Francuski kralj preduzeo je sedmi i osmi krstaški rat, ali bez većih uspjeha.

Treba pomenuti i dva dječija krstaška rata. Dečji krstaški rat je naziv za nekoliko fiktivnih i stvarnih događaja. Međutim, dio djece su trgovci prodali u Egiptu, a drugi dio je stradao od zime i gladi.

Posledice krstaških ratova su opadanje ugleda rimskog pape, dominacija italijanskih gradova u Sredozemlju, upoznavanje Evrope sa kulturom Istoka.

Priredio: Miomir Đurišić, Mitropolija crnogorsko-primorska