Ljetopis: Sentandreja

Na današnji dan, 26. juna 1690. godine poslije poraza Austrijanaca u ratu sa Turcima, u kojem je kao saveznik Beča predvodio Srbe, Patrijarh srpski Arsenije III Čarnojević je na Kalemegdanu u Beogradu održao sabor srpskih episkopa i sveštenstva s obje strane Save i Dunava. Patrijarh je tih dana pregovarao sa austrijskim carem Leopoldom I o prelasku preko Save i Dunava i Srbi su prešli dva dana prije nego što su Turci ponovo zauzeli Beograd. Idući na sjever, naselili su se u oko 50 mjesta u Vojvodini i Ugarskoj, uključujući Sentandreju, najsjeverniju tačku srpskog rasijanja.

Sentandreja se nalazi oko 20 km sjeverozapadno od Budimpešte na desnoj obali jednog od rukavaca Dunava (Sentandrejski Dunav). Grad je poznat po muzejima, galerijama i umjetnicima. Zbog svoje slikovitosti i dobrih komunikacionih veza sa Budimpeštom, postala je popularna turistička destinacija. Oblast Sentandreje je naseljena više od hiljadu godina.

U rimsko doba ovdje je bilo naselje („Vučija tvrđava“). Krajem XVII i početkom XVIII vijeka, Sentandreja je bila destinacija imigranata sa Balkana (Srbija, Dalmacija, Grčka), Slovačke i Njemačke. Na osnovu privilegija cara i kralja Leopolda I, 1690. godine pod vođstvom patrijarha Arsenija III Čarnojevića iz Srbije se u Sentandreju doselilo 8000 srpskih porodica. Po podacima iz 1720. godine 88% stanovništva su bili Srbi. Zajedno sa narodom izbjegli su i monasi manastira Ravanice, i sa moštima Sv. cara Lazara stigli u Ugarsku. Tu su sagradili „hiže“ (kuće) kako je ko mogao, i blizu brijega iznad Dunava podigli crkvu od drveta, i u njoj položili mošti srpskog sveca.

Nakon završetka Prvog svjetskog rata pravoslavlje je veoma stradalo. Srbi su što stradali – što iselili u jugoslovensku kraljevinu, ostala je demografska pustoš. U Sentandreji je formalno postojao pravoslavni episkopat, ali funkcije su mu bile samo administrativne. Svih sedam crkvi ostalo je bez sveštenika, zvona i crkvenih stvari. Samo u jednoj crkvi se održavala crkvena služba, dok su ostale „prazne i samotne“. Bio je to epilog viševjekovnog trajanja Srba i pravoslavlja u gornjoj Mađarskoj.

Početkom XXI vijeka u Sentandreji postoji „Saborno groblje“, kao jedino mjesto gdje se sahranjuju Srbi. Tu se nalazi 424 stara spomenika, od kojih su najstariji iz XVIII vijeka.

U Sentandreji se nalazi „Srpski pravoslavni muzej“ koji sadrži veliki broj sačuvanih ikona i drugih crkvenih predmeta. Danas je ovo gradić mediteranske atmosfere sa kaldrmisanim uličicama, baroknom arhitekturom, i crkvama svih konfesija. Sjedište je Budimske eparhije Srpske pravoslavne crkve. Blizu grada se nalazi etnografski muzej na otvorenom i izvor „Stara voda“ gdje se po predanju odmarao patrijarh Arsenije III Čarnojević. Ovdje danas živi oko 90 Srba.

Priredio: Miomir Đurišić

Izvor: Mitropolija

Pročitajte još:

Vidovdanski sabor Vasojevića na Bukovoj poljani