Ljiljana Popović: „Tamo daleko“ – himna pobjede ljudskog duha

Naš poznati pojac duhovne i tradicionalne muzike, koja iza sebe ima nekoliko albuma inspirisanih srpskom i vizantijskom tradicijom i kulturom i mr filologije Ljiljana Popović napisala je tekst o pjesmi „Tamo daleko“, podstaknuta najnovijim reakcijama pojedinih crnogorskih portala u vezi ove divne pjesme sa Solunskog fronta i neistinama vezanim za njen nastanak. Ljiljana Popović je inače ćerka našeg poznatog kompozitora i tvorca pjesme Vidovdan – Milutina Popovića Zahara.

Divnu pjesmu solunskih ratnika „Tamo daleko“, koja je stekla svjetsku popularnost, komponovao je Srbin iz Francuske Žorž Marinković (Đorđe Marinković) 1916. g. koji je bio među ratnicima koji su prešli Albaniju i oporavljao se sa njima na Krfu gdje je pjesma i nastala.

Sva nagađanja da je pjesma turskog porijekla, s obzirom na sličnost sa jednom turskom kompozicijom pod imenom „Hatirla Margarit“, ostaju nagađanja jer se mnoge narodne pjesme Balkana prožimaju melodijski i harmonijski, pa je tako moguće da se neki djelić provukao i iz Turske u Grčku, ili možda čak i obrnuto, a da je vojniku Đorđu ostao u pamćenju taj dio s obzirom na boravak na Krfu.

Slušajući tursku verziju može se čuti samo nagovještaj sličnosti sa srpskom pjesmom, a kompletna pjesma „Tamo daleko“ je, zajedno sa tekstom, potvrđeno autorska. Mnoge pjesme sa prostora Balkana i Mediterana imaju sličnosti, što je etnomuzikološki opravdano s obzirom na prožimanje kulture i sličan senzibilitet.

Međutim, Marinkoviću je autorstvo potvrđeno i o njemu se mogu naći podaci u katalogu Nacionalne biblioteke u Parizu. Kada je hor Radio Beograda 1966. godine snimio jednu od verzija, stiglo je pismo iz Pariza, pisano ćirilicom, sa zahvalnošću i molbom da se napiše ime autora: „Zahvaljujem vam što ste snimili moju pjesmu, napisao sam je na Krfu kada smo prešli Albaniju, molim vas da me od sada uvijek potpisujete – Đorđe Marinković“.

Đorđe Marinković bio je jedan od najboljih srpskih izvođača na citri, kompozitor i tekstopisac. Posle rata dobio je pasoš i otputovao za Francusku gdje je radio kao profesor citre i kompozitor. Porijeklom je bio iz Kladova u Srbiji. Tekst koji je je napisao u svojoj prvoj verziji govori o domovini koja je daleko i nabraja sve njene ljepote, da bi kasnije vojnici, koji su je odmah prihvatili i pjevali, dodavali imena i krajeva odakle su bili.

Pjesma je na Solunskom frontu veoma brzo stekla popularnost i pored srpske verzije, pjevali su je na svojim jezicima i Francuzi, Englezi, Česi, Slovaci…
Nijedna pjesma nije toliko podizala vojnički moral kao ova o čemu svjedoči i zapis iz dnevnika Dobrivoja Gičina, koji je 28. jula 1916. sa svojim Prvim pješadijskim pukom krenuo s Krfa nazad na bojište. Cokule srpskih vojnika su grmjele ulicama Soluna u taktu marša vojne muzike, dok su im Solunjani i saveznički saborci klicali i zasipali ih cvijećem.

– U taj mah odjeknu bulevarom snažno: „Tamo daleko, daleko od mora“. Mi uzdrhtasmo. Secnusmo se. Diže nam se kosa na glavi, a noge nam same padahu. Nema umora! Hej vi, neprijatelji naši! Vidite li nas? Vi ste uvjeravali cio svijet da „srpska vojska više ne postoji“, a evo nas vaskrslih. Bojte se i ne čekajte naše bajonete. „Tamo je kuća moja, tamo je Srbija“, ječe tonovi kao da se pretaču iz naših duša. O, znamo mi tu pjesmu! Stvorena je ona na Krfu u ranim jutrima kad gledasmo vrhove onih planina iza kojih je naša zemlja, satkana od bola i čežnji na maslinovim brdima Ipsosa i Govina, postala je himna naša, himna izgnanika – zapisao je Gičin.

Srbi iz Crne Gore su odigrali veoma veliku ulogu tokom povlačenja preko Albanije, boreći se danima u kanjonu rijeke Tare i na taj način pružajući odstupnicu srpskoj vojsci. Zato ova pjesma ujedinjuje ne samo Srbe na svim prostorima, nego i sve učesnike Solunskog fronta, a to je i dokazalo njeno koncertno izvođenje širom svijeta.

Pored ove pjesme i grčka pjesma „Mi mu timonis matia mu“ (Ne ljuti se na mene oko moje) vrlo često se povezuje sa srpskim vojnicima koji su boravili na Krfu posle Solunskog fronta, pa je, na neki način, postala simbol veze dva naroda.

Normalno je da se muzika naroda na istim prostorima pomalo i prožima, da se upotpunjuje i živi, to i jeste odlika velikih pjesama. Nekad se ime autora izgubi, ali za pjesmu „Tamo daleko“ se ime autora zna, a još više se zna da je ona simbol pobjede ljudskog duha nad onim što je loše.