Maršal Peten

Na današnji dan, 25. juna 1940. godine u Drugom svjetskom ratu stupio je na snagu sporazum o primirju Francuske sa Njemačkom i Italijom.

Njemačke trupe su, na osnovu sporazuma, okupirale zapadnu i sjevernu Francusku, pokrajine Alzas i Loren su pripojene Njemačkoj, a Italiji djelovi Francuske u Alpima.

Na ostatku teritorije Francuske stvorena je marionetska pronacistička vlada maršala Anrija Filipa Petena sa sjedištem u Višiju. Anri Peten poznatiji kao Filip Peten ili maršal Peten, je bio francuski vojskovođa.

Francuska skupština povjerila mu je da vodi kolaboracionističku vladu sa sjedištem u Višiju. Zbog svojih vojnih dostignuća u Prvom svjetskom ratu u Francuskoj je smatran herojem, no zbog svojih akcija u Drugom svjetskom ratu to herojstvo se pretvorilo u suđenje zbog izdaje i smrtnu kaznu, koja je preinačena u doživotni zatvor od strane predsjednika De Gola. U modernoj Francuskoj on je uglavnom smatran izdajicom, a riječ „petenizam“ se smatra francuskim oblikom riječi kvisling.

Anri Peten rođen je u mjestu Koši-a-la-Tur. Pohađao je vojnu akademiju i školovao se u Parizu. Kao komandant u Prvom svjetskom ratu, Peten je poznat po odbrani Verdena od Njemaca 1916. godine. Kasnije, kao komandant u službi, uveliko je doprinio povećanju morala u Francuskoj vojsci 1917. godine. Iduće godine postao je maršal. Tokom 20-ih godina Peten je služio u francuskom Maroku. Ministar rata bio je 1934. godine, a od 1939. do 1940. godine bio je ambasador u Španiji. Nakon njemačke invazije Francuske Peten, tada 84 godine star, je pozvan kako bi bio savjetnik ministru rata. Dana 16. juna 1940. godine Peten je postao premijer Francuske, naslijedivši Pola Rejnoa, i odmah je Njemačkoj ponudio mir. Peten, uz njemački pristanak, organizuje sopstvenu vladu u Višiju, a iste godine preuzima vođstvo nove države nazvane višijevska Francuska. On je svoju diktaturu prenio na mali dio Francuske koji nije bio direktno pod njemačkom kontrolom.

Peten i njegov zamenik Pjer Laval uspostavili su fašističku vladu koja je najpoznatija po svojoj kolaboraciji sa Adolfom Hitlerom. Višijevska vlada bila je pod potpunom njemačkom vlašću koja je postavljala sve zvaničnike, naređivala novinama i naređivala hapšenja. Vlada je takođe prihvatila i antisemitske zakone i deportovala je sve španske, francuske i istočnoevropske Jevreje u nemačke koncentracione logore. Nakon operacije Overlord i raspada Višijevske Francuske 1944. godine Peten je pobjegao u Njemačku i Švajcarsku. U aprilu 1945. godine Peten se vratio u Francusku kako bi mu se sudilo zbog veleizdaje. Na sudu su ga proglasili krivim i osudili na smrt strijeljanjem. Ta kazna je izmijenjena u doživotni zatvor od strane predsjednika De Gola i to zbog njegove starosti, bilo mu je 89 godina. Kaznu je služio na ostrvu Il d’Je, gdje je umro i gdje je sahranjen.

U modernoj Francuskoj on je uglavnom smatran izdajnikom, a riječ petenizam se smatra francuskim oblikom riječi kvisling. Petena danas smatraju jednim od najvećih izdajnika svih vremena i smatraju ga ekvivalentom Vidkuna Kvislinga u Norveškoj.

Priredio: Miomir Đurišić