Na današnji dan 1412. izdat je ,,Zakon o rudnicima“ despota Stefana Lazarevića

Na današnji dan, 29. januara 1412. godine po novom kalendaru, despot Srefan Lazarević izdao je Zakon o rudnicima, poznat kao Novobrdski rudarski zakonik, koji po svojoj pravnoj i istorijskoj vrijednosti prevazilazi srpske nacionalne okvire.

Tekst su pisali rudarski stručnjaci, njih 24, koji su se na despotov poziv okupili na saboru u Nekodimu. Kada je tekst usaglašen despot Stefan ga je na saboru u Novom Brdu potpisom i pečatom izdigao na nivo zakona.

Iako nije bio prvi Zakon o rudnicima u srednjovjekovnoj Srbiji, u kojoj je rudarstvo imalo dugu tradiciju, tekst Novobrdskog zakona jedini je sačuvan, a po načinu uvezivanja korica, jeziku i sadržini spada u srpske pravno-istorijske spomenike posebne vrijednosti. U sklopu teksta, pored Zakona koji se odnose na rudarstvo, nalaze se i zakonske odredbe koje se tiču uređenja i života u Novom Brdu, tadašnjem najvećem rudniku na Balkanskom poluostrvu.

Sačuvan ćirilični ilustrovani prepis tog Zakona, koji je otkriven 1959. godine, potiče iz 1580. godine i čuva se u Srpskoj akademiji nauka i umjetnosti. Tekst Zakona napisan je mrkim mastilom na 27 listova, a minijatura na početnoj strani predstavlja rudarski sudski kolegijum. Minijatura ima red sa po pet sjedećih figura. Okvir, zastavica i inicijalna slova su u plavoj, zlatnoj i crvenoj boji. Zanimljiv je „put“ tog Zakona od Novog Brda do Arhiva SANU.

Godine 1674. od popadije Stojne Zakonik je otkupio pop Georgije za 120 aspri, a onda je dospio u ruke hekim paše Alipašića, koji ga je 1707. godine poklonio mitropolitu beogradsko-požarevačkom Mihajlu. Sledeći vlasnik bio je patrijarh Arsenije IV Šakabenta. Prema mišljenju Nikole Radojčića, koji je ispred SANU istraživao rukopis, iz patrijaršijske biblioteke dospio je u Beč, a posle dva vijeka, nakon Drugog svjetskog rata, pojavio se na jednoj aukciji antikviteta. Kupila ga je supruga dr Francea Hočevara, jugoslovenskog ambasadora u Bukureštu, koji je rukopis 11. aprila 1959. godine poklonio SANU.

Latinični prepis Zakona o rudnicima na 13 strana, koji nosi datum 26. jul 1638. godine, pronašao je akademik Petar Kolendić u Gradskoj biblioteci grada Splita. Rukopis je nastao u bugarskom rudarskom centru Ćiprovcu. Turski prevod Zakona o rudnicima pronađen je u sklopu otomanskog akta izdatog 25. aprila 1494. godine, i sadrži 35 poglavlja koja odgovaraju prvom delu ćiriličnog rukopisa.