Na današnji dan 1835. u Srbiji je donešen Sretenjski ustav

Uzroci donošenja Ustava od 1835. su prije svega izloženi u karakteru vladavine tadašnjeg kneza Miloša Obrenovića.

Knez je uspio da se uz tursku podršku uzdigne na rang vrhovnog kneza. Nakon Drugog srpskog ustanka, glavni knežev takmac u vlasti je bila Narodna kancelarija, pretvorena 1826. u Beogradski sud. Nezadovoljstvo Miloševim apsolutizmom je dovelo do dizanja mnogobrojnih buna. Njihov cilj je bio ograničiti Miloševu vlast. Miletina buna (januar 1835)je bila neposredan povod za donošenje ustava.

Ustav je donešen u Kragujevcu na skupštini, na Sretenje 1835. pa se zbog toga naziva „Sretenjski ustav“.

Sadržaj Ustava

U članu 1. („Serbія э nerazdelno, i u pravleniю svom nezavisimo Knяžestvo po priznaniю Sultana Mahmuda Drugoga i Imperatora Nikolaя Prvoga“) proglašeno je da status srpske države zavisi od turskog sultana i ruskog cara.

U članu 5 proglašeno je načelo podjele vlasti na zakonodateljnu, zakonoizvršiteljnu i sudsku.

Centralni organi vlasti su:

1. knez 2. državni sovjet i 3. narodna skupština, dok „vlasti srpske” čine samo knez i savjet.

Državni sovjet je davao zakone i uredbe. Kneževo dostojanstvo je nasledno. Nasleđuju muški potomci, ako ih nema muški potomci kneževog brata, ako ni njih nema muški potomci kneževih kćerki.

Državni sovjet je tjelo kojim su srpski velikaši nastojali ograničiti kneževu vlast. To je svojevrstan oligarhijski organ. Članovi sovjeta su predsjednik, sekretar, neodređen broj savjetnika i popečitelji (ministri).

Pravo zakonodavne inicijative imaju knez i Državni sovjet. Zakonodavni organi su knez i sovjet čije članove imenuje knez. Knez ima pravo da dva puta odbije zakonski predlog. Treći put ga usvaja ako ne ide na „pagubu” naroda, ustava ili države.

Izvršnu vlast dijele knez i Državni sovjet. Sovjet u svom sastavu ima šest popečiteljstava: spoljašnji poslovi, unutrašnji poslovi, pravosuđe, finansije, vojska i prosveta. Popečitelji ne obrazuju kolegijalno tijelo — vladu. Za svoj rad odgovorni su knezu koji ih može smijeniti, ali oni i dalje ostaju u Sovjetu kao savjetnici. Savjetnici su odgovorni za ono što čine i ne čine. Nijesu politički odgovorni, ali odgovaraju za kršenje ustava, prava građana, povredu sultanove i kneževe ličnosti.

Narodna skupština je sazivana kada je knez želio da dobije njenu saglasnost, koja ga inače nije obavezivala. Na skupštini se uglavnom rešavao porez. Poslanici su sto najodabranijih deletata iz svih okruga Srbije, stariji od 30 godina. Knez saziva i raspušta skupštinu ukazom. Skupština zasjeda o Đurđevdanu. Glavna funkcija je određivanje danka za godinu dana. Popečiteljstvo finansija podnosi račune o prihodima i rashodima pred članovima. Skupština nema pravo zakonodavne inicijative niti može da poziva popečitelje na odgovornost, ali može da izrazi želju za donošenjem zakona ili preispitivanjem rada određenog popečitelja. Narodna skupština je učestvovala u promjeni ustava. Kvorum je bio 3/4 članova, dok je za promenu ustava trebalo da glasa 2/3 od broja prisutnih. Shodno tome, ovaj ustav spada u kategoriju čvrstih.

Sudska vlast pripada:

1. okružnim sudovima 2. Velikom sudu u drugom stepenu kao apelaciji i 3. odjeljenju Državnog sovjeta. Proglašeno je načelo nezavisnosti sudstva.

Prava i slobode građana proklamovane ustavom su:  Neprikosnovenost ličnosti, pravo na zakonito suđenje, sloboda kretanja i nastanjivanja, nepovredivost stana, pravo na izbor zanimanja. Prisutni su članovi koji pokazuju na ostatke feudalizma, jer se navodi da je zabranjen kuluk, zagrađivanje seoskih šuma, te se proglašava sloboda raspolaganja zemljom. Ustav ne sadrži politička prava.

Član 127 navodi da je zvaničan jezik u sudstvu i upravi srpski jezik.

Činovnici su na položaju doživotno. Njihov položaj je nenasledan. Mogu biti otpušteni samo uz sudsku krivicu. Imaju pravo na penziju. Ne smiju se baviti trgovinom ni zanatstvom. Činovnici su bili rijetko pismeno stanovništvo.

Članovi o crkvi potvrđuju odredbe Konkordata od 1831. koji je potpisan sa Carigradskom patrijaršijom.

Značaj Sretenjskog ustava

Sretenjski ustav je prvi moderni srpski ustav. U njemu su izražene potrebe srpskog društva: nacionalna emancipacija, razbijanje feudalnih ustanova i autokratske vladavine. Ustav je rađen po uzoru na francuske ustavne povelje od 1814. i 1830. i belgijski ustav od 1831. godine. Sretenjski ustav je takođe jedan od prvih demokratskih ustava u Evropi.

Tvorac Sretenjskog ustava je Dimitrije Davidović, učeni Srbin iz Austrije (Zemun) i knjažev sekretar.