Na današnji dan 1912: Vojska Janka Vukotića oslobodila Peć

Na današnji dan, 30. oktobra 1912. godine crnogorska vojska je oslobodila Peć.

Nakon tri dana očajnog otpora turska vojska je zatražila milost, a vojsci Janka Vukotića ispred Pećke patrijaršije, priređena je svečanost i veličanstven doček. Odmah potom potpisan je ugovor o predaji grada, izabrana je nova uprava i vojska je krenula prema Visokim Dečanima. Turske snage u Metohiji su se krajem oktobra užurbano povlačile preko Prizrena i Debra ka Ohridu i Bitolju.

U Đakovici se nalazio samo jedan bataljon regularnih trupa od oko 500 vojnika s jednom brdskom baterijom. Srpska i crnogorska vlada svojim sporazumom o savezu nijesu bile riješile pitanje razgraničenja na oslobođenoj teritoriji. Trebalo je da svaka od njih drži ono što u toku operacija zauzme.

Komandant crnogorskog Istočnog odreda javio je kralju Nikoli da se mora zadržati u Peći još nekoliko dana, dok uspostavi red, razoruža muslimansko a naoruža srpsko stanovništvo, jer je smatrao da su „… Pećka nahija, Patrijaršija i Dečani glava Stare Srbije a to je u naše ruke”.

Prvi kontakt sa srpskom vojskom Istočni odred je uspostavio na dan ulaska u Peć. Toga dana, naime, komandant odreda je dobio pismo poručnika Alekse Žujovića, koji je kao komandir jedne konjičke izvidnice Ibarske vojske, stigao do manastira Deviča u Drenici. Poručnik Žujović je izvještavao o već postignutim uspjesima i daljim namjerama srpske vojske i tražio slična obavještenja o crnogorskoj vojsci. Istoga dana je komandant Istočnog odreda telegramom javio komandantu Ibarske vojske u Mitrovici da je sa vojskom ušao u Peć. Tri dana kasnije, jedna srpska izvidnica od osam konjanika stigla je u Peć. Taj prvi susret srpskih i crnogorskih vojnika bio je veoma srdačan i dirljiv. “Grle se, pjevaju i provode sa našim vojnicima” – izvještavao je uveče komandant odreda kralja Nikolu.

Sjutradan su u Peć stigli pomoćnik načelnika štaba Ibarske vojske major Milutin Lazarević i poručnik Žujović sa 25 konjanika, a noću je došao i komandant Ibarske vojske general Mihailo Živković. General Živković i brigadir Vukotić sporazumjeli su se da sa svojim snagama zajednički izvrše pokret ka Đakovici, što su i učinili 5 novembra. U Peći su kao posada ostavljeni Jezero-šaranski bataljon (koji je po oslobođenju Pljevalja upućen u Peć) i jedan bataljon Kolašinske brigade. Međutim kada su komandanti Istočnog odreda i Ibarske vojske stigli u Dečane, oni su izvješteni da su Vasojevićka i Kolašinska brigada i Drinska divizija oslobodile Đakovicu. Vasojevićka brigada je odmah po izbijanju u Dečane dobila naređenje da šalje jače izviđačke djelove ka Đakovici. Komandant brigade je u dva maha obavijestio komandanta odreda da Bajram Curi prikuplja u Đakovici jače snage “za odbranu i eventualni napad”, pa je tražio da se požuri s pokretom glavnine ka Dečanima.

U skladu s tim, upućena su tri bataljona Kolašinske brigade, kao ojačanje Vasojevićke brigade. Ali je komandant odreda i dalje smatrao da su to male snage za oslobođenje Đakovice, te je naredio da samo „… šalju izvidnice … do Đakovice na planinama do Junika”.

Vasojevićka brigada i djelovi Kolašinske brigade, međutim, nijesu nailazili ni na kakav otpor. Stoga je komandant Vasojevićke brigade odlučio da nastavi pokret ka Đakovici. Kada je njegova prethodnica čelom izbila u blizinu Đakovice, otvorena je jaka puščana vatra sa sjeverne ivice varoši. Na kosama istočno od Đakovice djelovi Drinske divizije takođe su bili stupili u borbu s neprijateljem. Oslobođenjem Đakovice i susretom sa srpskim trupama završeno je oslobođenje Metohije.

Time su prestale borbe na ovom pravcu i Istočni odred je završio svoju operativnu ulogu kao samostalni odred crnogorske vojske.

Miomir Đurišić