Dušan Silni na Kosovu krunisan za kralja srpskih i pomorskih zemalja

Na današnji dan 1331. godine na državnom saboru u Svrčinu na Kosovu arhiepiskop Danilo II krunisao je 23-godišnjeg Dušana Stefana Nemanjića za kralja srpskih i pomorskih zemalja.

Za prvog srpskog cara Dušan Nemanjić krunisan je 1346. godine u Skoplju, tada srpskoj prestonici.

Jedini predstavnik svetorodne dinastije Nemanjića koji nije proglašen za sveca (jer se nije u svemu slagao s crkvom) i prvi srpski car, Dušan Silni, bio je najveći vladar teritorije na kojoj se danas prostire Srbija.

Za vreme Dušana Silnog, nominalno „gospodara Srba i Grka“, njegova država obuhvatala je teritorije čak osam današnjih država.

Svoju vladavinu, pretposlednji vladar iz Nemanjićke loze učvrstio je jakim zakonodavstvom koje je vrhunac dostiglo u Dušanovom zakoniku.

Car Dušan je opisan kao energičan vladar, jakog karaktera i temperamenta, zato je često nazivan i pod imenom Dušan Silni.

Rođen je oko 1308. godine kao sin Stefana Dečanskog i Teodore Smilec. Dušanov deda po ocu je srpski kralj Stefan Milutin, a po majci bugarski car Smilec.

Kao dečak je zajedno sa svojim oslepljenim ocem, majkom i starijim bratom izgnan u Carigrad, najverovatnije 1314. godine. To je bila kazna za mladog kralja Stefana Dečanskog, koji se pobunio protiv oca i pokušao da mu otme vlast, ali ga je kralj Milutin pobedio, oslepeo i poslao ga zajedno sa njegovom porodicom u vizantijsku prestonicu Carigrad. Početkom 1317. ili 1318. godine Stefanu Dečanskom je bilo dozvoljeno da se vrati u kraljevinu Srbiju.

Mladi Dušan je ostao na dvoru svog dede Milutina, a 1321. godine kada je kralj Milutin umro, posle godinu dana borbe za vlast, na srpski presto dolazi kralj Stefan, Dušanov otac, kome se iznenada povratio vid.

Tom prilikom je Dušan proglašen za naslednika prestola i dodeljena mu je na upravu Zeta.

Poznato da je Dušan učestvovao u bici kod Velbužda 1330. godine, gde je srpska vojska porazila bugarsku i ubila njihovog cara. U bici se Dušan pokazao kao izuzetan ratnik i komandant, i verovatno je još tu zadobio simpatije vojske i vlastele.

Početkom 1331. godine, odnosi Dušana i njegovog oca kralja Stefana Dečanskog su se prilično zahladneli. Kralj Stefan je verovatno na nagovor svoje druge supruge, kraljice Marije Paleolog, razmišljao da umesto Dušana za naslednika proglasi svog drugog sina Simeona Sinišu.

Uz podršku vlastele koja je želela veće osvajačke pohode, Dušan se pobunio protiv oca – svrgnuo ga sa vlasti, i potom utamničio. Stefan Dečanski je umro u tamnici, ali razlog smrti nikada nije bio u potpunosti otkriven.

Postoji nekoliko teorija o tome: neki izvori tvrde da je Stefan umro prirodnom smrću, dok drugi nagoveštavaju na to da je Dušan naredio da se Stefan ubije.

Dušan se oženio bugarskom princezom Jelenom, sa kojom je dobio jedinog sina Uroša, a neki izvori smatraju da su imali i ćerku. Posle smrti cara Dušana 1355. godine, carski tron nasleđuje njegov sin Uroš.

O poslednjim danima života cara Dušana malo šta je poznato.

Preminuo je u nedelju 20. decembra 1355. godine. Sahranjen je u svojoj zadužbini manastiru Svetih arhanđela nedaleko od Prizrena.

Jakov Lukarević navodi da je Dušan umro u mestu Diapoli u Trakiji krećući u nov pohod protiv Vizantije.

Ikonomidis pretpostavlja da je pred kraj vladavine i života Stefana Dušana došlo do novog sukoba između Srbije i Vizantije koji je po svoj prilici trajao do 1363. godine

Uzrok smrti nikada nije utvrđen ali se govorilo o trovanju, moždanom udaru, groznici i čak epilepsiji. Ni mesto njegove smrti nije utvrđeno pouzdano. Ostaje kao najverovatnije selo Đavol ili Devo.

Dušanova carska kruna se danas nalazi u Cetinjskom manastiru, u Crnoj Gori. Car Dušan je takođe poznat po tome što je sagradio Manastir Svetih arhangela kod Prizrena, gde je i bio sahranjen sve do 1927. godine, kada je njegovo telo preneto u crkvu Svetog Marka u Beogradu.