Na današnji dan: Poslednji zločin spaljivanja „grešnika“ rimokatoličke inkvizicije

Na današnji dan, 7. novembra 1781. godine u Sevilji (Španija) rimokatolička inkvizicija je poslednji put počinila zločin javnog spaljivanja “grešnika” optuženih za jeres.

Inkvizicija je bila ustanova, tokom srednjeg vijeka u Katoličkoj crkvi čiji je zadatak da isleđuje, sudi i kažnjava ljude koje je crkva smatrala jereticima. Početak rada inkvizicije vezuje se za ličnost pape Grgura IX.

Najzloglasnija je bila Španska inkvizicija. Papa Inoćentije IV je izdao papsku bulu koja je eksplicitno dopuštala upotrebu mučenja pri iznuđivanju priznanja od navodnih jeretika tokom inkvizicije, i eksplicitno praštala praksu ubijanja povraćenih „jeretika“, spaljivanjem na lomači. Bula je ustupala državi dio imovine, konfiskovane od osuđenika.

Inkvizitori su najprije dolazili u neko mjesto i prvo su pozivali jeretike i osumnjičene na pokajanje, prikupljali su njihova imena. Sud je imao bilježnika – notara, savjetnike, čuvare zatvora, branioce. Optuženi ili osumnjičeni nije znao imena svjedoka koji svjedoče protiv njega. On je jednostavno morao govoriti istinu i imena saučesnika. U cilju istrage pribjegavalo se mučenju. Najčešće kazne bile su: oduzimanje imovine i svih prava ne samo okrivljenog već i njegovih srodnika; potom je optuženi stavljan u zatvor. Uporni jeretici su osuđivani na smrt, i to spaljivanjem na lomači. Oni koji bi se pokajali bili su zadavljeni a potom spaljeni. Tijela umrlih jeretika su otkopavana a potom spaljivana. U praksi, uzalud je bilo žaliti se na donijetu presudu inkvizicije. Ličnost samog inkvizitora bila je neprikosnovena; inkvizitor je sebe smatrao odgovornim jedino papi; na sud je mogao da izvede i duhovne autoritete veće od sebe. Katolička crkva je najviše važnosti pridavala priznanjima, koja su joj se činila važnijim od dokaza.

Ako bi optuženi, uprkos svemu, uporno odbijao, inkvizitor je mogao upotrijebiti sredstva prisile, od kojih je jedno bio preventivni zatvor. Bilo je više stepena kazni i sudije su birali način koji im se činio najpogodnijim. Krivac je mogao biti okovan, podvrgnut dugim postovima ili lišavan sna… Bilo je određeno jedno ograničenje: izbjegavati sakaćenja i opasnost od smrti – ali to je bila samo forma da se izbjegnu kanonske neregularnosti. Od kazni najčešće su bile: bičevanje, kozlić i oganj. Inkvizicija djeluje brzo, potčinjava joj se svjetovna vlast, u samom procesu nema advokatskih rasprava i obrazloženja. Presuda je obično čitana javno na gradskom trgu. Izricanju presude prethodila je obavezno propovijed. U prisustvu na hiljade ljudi, osuđeni se pojavljivao obučen u posebno odijelo. Smrtna presuda je obično izvršavana sjutradan. U suštini, uloga inkvizicije bila je u tome što je samo proglašavala da Crkva ne štiti jeretike i da ih predaje u ruke državnih zakona. Jereticima je oduzimana sva imovina i to u korist države, ili crkve ili pak same inkvizicije.

Priredio: Miomir Đurišić, Mitropolija