Na današnji dan rođen je Sveti vladika Nikolaj Velimirović: Još malo, malo, braćo, i put će se naš končiti

Na današnji dan, 5. januara 1880. godine rođen je Vladika Nikolaj Velimirović u selu Lelić kod Valjeva.

Bio je episkop ohridski i žički, istaknuti teolog i govornik. Od prvih dana pokazivao je svoju izuzetnu revnost u učenju. Školovao se u valjevskoj gimnaziji, gdje se pokazao kao dobar đak, iako je, da bi se školovao, služio u varoškim kućama, kao i većina đaka u to vrijeme. Kao učenik Bogoslovije je bio uspješan. Njegovo isticanje u naukama bilo je rezultat sistematskog rada. U svome školskom učenju nije se držao samo skripti i udžbenika, nego je čitao i mnoga druga djela od opšte-obrazovnog značaja.

Do svoje 24. godine već je bio pročitao djela Njegoša, Šekspira, Getea, Voltera, Viktora Igoa, Ničea, Marksa, Puškina,Tolstoja, Dostojevskog i drugih. Posebno je u bogosloviji bio zapažen svojim mislima o Njegošu, koga je kao pjesnika i mislioca volio i još u valjevskoj gimnaziji dobro prostudirao. Za vrijeme školovanja u Beogradu je zbog stanovanja u memljivom stanu i slabe ishrane dobio tuberkulozu od koje je godinama patio. Ljetnje raspuste je, po savjetu ljekara, provodio na moru, tako da je tada upoznao i sa ljubavlju opisao život Bokelja, Crnogoraca i Dalmatinaca. Svoje studije u Bernu je, u svojoj 28. godini, okončao doktoratom iz teologije, odbranivši disertaciju pod naslovom „Vjera u Vaskrsenje Hristovo kao osnovna dogma Apostolske Crkve“. Sledeću godinu proveo je u Oksfordu, gdje je pripremao doktorat iz filosofije i zatim ga u Ženevi, na francuskom, i odbranio („Filosofija Berklija“).

Kao suplent Bogoslovije Sv. Save u Beogradu Nikolaj je predavao filosofiju, logiku, psihologiju, istoriju i strane jezike. No on nije mogao ostati u okvirima Bogoslovije. On zato počinje da piše, govori i objavljuje.

Narodni rad Nikolajev nastavlja se još više kada je uskoro Srbija stupila na put ratova za oslobođenje i ujedinjenje srpskog i ostalih jugoslovenskih naroda. 1915. godine Vlada Srbije je uputila Nikolaja iz Niša u Ameriku i Englesku (gdje je ostao do aprila 1919. godine) u cilju rada na nacionalnoj srpskoj i jugoslovenskoj stvari. Po završetku rata, dok je još bio u Engleskoj, izabran je za episkopa žičkog, odakle je ubrzo premješten na Ohridsku episkopiju. No, naročito treba istaći Nikolajev pastirski i duhovni rad u Ohridu i Bitolju, a zatim i u Žiči gdje će biti vraćen 1934. godine, po želji Arhijerejskog sabora i naroda.

Tek kao episkop ohridski i žički, Nikolaj razvija svoju punu i pravu djelatnost u svim pravcima crkvenog i narodnog života, ne zanemarujući pritom ni svoj bogoslovsko-književni rad. Posebno je na Vladiku Nikolaja djelovao drevni Ohrid. Na njega je već bila izvršila dobar uticaj pravoslavna Rusija. Sada je taj uticaj nastavio i upotpunio Ohrid i Sveta gora, koju je svakog ljeta redovno posjećivao. Sveta gora i djela Svetih Otaca, koja je u ovo vrijeme Nikolaj naročito mnogo čitao i proučavao, izvršili su na njega trajni uticaj. Kapitulacija stare Jugoslavije zatekla ga je u manastiru Žiči.

Od prvih dana okupacije Vladika Nikolaj je, kao i manastir Žiča, dijelio sudbinu svoga naroda. Nikolaj je uhapšen 1941. godine i odmah zatvoren u manastir Ljubostinju, a zatim je prebačen u zatvor u manastir Vojlovicu kod Pančeva i zatočen tamo zajedno sa Patrijarhom Gavrilom Dožićem, strogo kontrolisani oružanom nemačkom stražom. Septembra 1944. godine Njemci su Vladiku Nikolaja i Patrijarha Gavrila sproveli iz Vojlovice u koncentracioni logor Dahau. Oni su bili jedina dva crkvena velikodostojnika u Evropi poslata tokom rata u koncentracioni logor. Kao nepomirljivi protivnik komunizma, poslije oslobođenja Jugoslavije nije se vratio u otadžbinu, smatrajući da će narodu više pomoći u emigraciji. Nikolaj je došao u Ameriku tokom 1946. godine gdje ga je i smrt zatekla. Sahranjen je u manastiru Svetog Save u Libertivilu kraj oltara crkve, na južnoj strani 1956. godine, uz prisustvo velikog broja pravoslavnih Srba i drugih vjernika širom Amerike. Mnogo godina poslije smrti njegove mošti su prenijete iz Libertivila u Lelić 1991. godine. Kanonizovan je za sveca u Hramu Svetog Save na Vračaru, u Beogradu, 24. maja 2003. godine.

Na Ohridskom jezeru 1921-1922 godine.

V

Još malo, malo i put će se moj končiti. Još malo, malo pridrži me, Pobedniče smrti, na strmenom putu k Tebi. Jer što se više k Tebi penjem, sve više me ljudi zatežu naniže, u svoj bezdan.

Što je bezdan puniji to je deblja i njihova nada, da će Tebe savladati. Zaista, što je puniji bezdan Ti si dalje od bezdana.

Kako su glupe sluge drveta poznanja! Svoju moć ne mere Tobom no svojim brojem. Zakon pravde ne osveštavaju Tvojim imenom no svojim brojem. Put većine za njih je put istine i pravde. Drvo poznanja postalo je drvo zločina, i gluposti, i ledenog mraka.

Vaistinu, znalci ovoga sveta znaju sve osim da su sluge Satane. Kad svane poslednji dan, Satana će se zaradovati broju svoje žetve. Sve šturo klasje! No po gluposti svojoj i Satana računa sa brojem a ne sa punoćom. Jedan Tvoj klas vrediće za svu žetvu Sataninu. Jer Ti na punoću hleba životnog računaš, Pobedniče smrti, a ne na broj.

Uzalud govorim bezbožnim: uputite se Drvetu Života i znaćete više nego što želite znati. Od drveta poznanja Satana vam pravi skalu za podzemni svet.

Rugaju mi se bezbožni: ti hoćeš kroz Drvo Života da nas obratiš tvome Bogu, koga mi ne vidimo.

Zaista, nećete Ga nikada ni videti. Svetlost, što zasenjuje oči i serafimima, sagoreće vaše zenice za navek.

Od svega što raste u gnilini zemljinoj najređi su oni što u Boga veruju. O jezero i planine, pomozite mi da se veselim, što i ja putujem sa ovim najređim, najnečujnijim, najprezrenijim.

Još malo, malo, braćo, i put će se naš končiti.

Još malo, malo pridrži nas, Pobedniče smrti.