Najznačajnije srpske ikone i freske

Piše: Dragan Antić

Pravoslavne crkve širom svijeta poznate su po impozantnom enterijeru prije svega zahvaljujući svojim freskama i ikonama koje često oduzimaju dah. One oslikavaju Isusa Hrista, Bogorodicu, druge svetitelje, anđele ili druge događaje vezane za istoriju crkve i Sveto pismo.

Ukoliko vas zanima raskošna srpska crkvena umjetnost, ili samo želite da uživate u ljepoti njenih najznačajnijih djela, predlažemo vam da obiđete crkve i manastire u kojima se čuvaju najznačajnije freske i ikone u Srbiji. A za one koji su posebno zainteresovani za crkvenu umjetnost Srbije, ikonopisanje kurs može biti odlična ideja.

Neke ikone i freske u srpskim svetinjama predstavljaju najveće blago srednjevekovne umjetnosti, i to ne samo u Srbiji, već u čitavom hrišćanskom svijetu. U nastavku teksta saznajte o kojim umjetničkim djelima je riječ.

Beli anđeo

Srpsko slikarstvo imalo je značajne predstavnike u svakoj epohi, a neki od njih su zaslužili svoje mjesto u svjetskoj likovnoj istoriji. Najljepše freske iz manastira i crkava Srbije već godinama su na listi UNESKO-ve svjetske baštine.

Jedna od njih je i čuveno remek – djelo „Beli anđeo”. Ova veličanstvena i uzvišena freska iz crkve Vaznesenja Hristovog manastira Mileševe nastala je još u 13. vijeku i od nepoznatih je autora. Ovo sveto djelo, koje predstavlja segment kompozicije „Mironosnice na Hristovom grobu”, u 16. vijeku preslikano je drugom ikonom i tako je bilo sve do 20. vijeka kada je izbrisana druga ikona tokom restauratorskih i konzervatorskih radova u crkvi Vaznesenja Hristovog.

Freska oslikava arhangela Gavrila koji sjedi na Hristovom grobu obučen u bijeli hiton, i bez obzira na to iz kog ugla posmatrate sliku on će vas gledati pravo u oči. Njegov misteriozni pogled poredi se sa zagonetnim osmjehom Mona Lize.

„Beli anđeo”, najpoznatija srpska freska, bila je dio video snimka koji je poslat u svemir kao predstavnik kulturnog nasleđa planete Zemlje.

Ikona Bogorodice Trojeručice

Najznačajnija ikona srpskog naroda, i ujedno najpoštovanija u manastiru Hilandaru, najvećoj srpskoj svetinji, jeste „Ikona Bogorodice Trojeručice”.

Predanje kaže da je njen autor apostol Luka, koji se smatra najstarijim hrišćanskim slikarom. Posebno je značajna činjenica da ju je u Srbiju donio Sveti Sava. Vjeruje se da ima isceliteljske moći.

Ovo presveto djelo naše crkvene umjetnosti je dugo čuvano u domu Nemanjića, i prenosilo se sa koljena na koljeno. Krajem 14. vijeka ikona je prešla iz dvora cara Dušana u Studenicu. Danas se čudotvorna Bogorodica Trojeručica čuva u Hilandaru, a u Hramu Svetog Save u Beogradu nalazi se jedna od najvjernijih kopija ove svete ikone.

Pećka Bogorodica

Prema hrišćanskom predanju, ikonu „Pećka Bogorodica” naslikao je Sveti apostol Luka sredinom prvog vijeka (48. godine), a u Srbiju ju je donio Sveti Sava, kao poklon od carigradskog patrijarha. Po prenosu patrijaršije u Peć tamo je prešla i ova ikona.

Vjekovima su se prema ovoj čudotvornoj ikoni sa poštovanjem odnosili i pripadnici drugih nacionalnosti, kao što su Turci i Albanci. Pravoslavci i stanovnici Peći vjeruju da je za njih ova ikona učinila mnoga čuda – sačuvala ih od kolere, čudotvorila u požarima, i bila im utjeha u vrijeme robovanja.

Presveta Bogorodica Čajnička – Darodarilica

Ova ikona, koja je poznata i pod nazivom „Čajnička Krasnica”, doneta je u Srbiju još za vrijeme Nemanjića. Međutim, svoju lokaciju mijenjala je u zavisnosti od istorijskih okolnosti. Iz Manastira Banja je nakon pljačke Turaka spašena i preko Lima prenesena je u Čajničku crkvu.

Ikonu „Presveta Bogorodica Čajinska – Darodarilica” je oslikao Sveti jevanđelista Luka. Na jednoj strani nalazi se lik Presvete Bogorodice sa Hristom, a na drugoj lik Svetog Jovana Krstitelja. Pred ovom ikonom kroz istoriju a i danas, utjehu traže svi ljudi, bez obzira na vjeroispovjest, pravoslavci, rimokatolici, jevreji i muslimani.

Presveta Bogorodica Bođanska

Ikonu „Presvete Bogorodice Bođanske” oslikao je jeromonah Vasilije 1578. godine.

Za nju kažu da je čudotvorna u svakom smislu, da pomaže ljudima koji imaju tjelesne boljke, pruža utjehu ljudima u velikim problemima, a pomaže i parovima koji su dugo bez djece da dobiju bebu.

Period njenih najvećih čuda se vezuje za 18. vijek, a ona je počela ponovo da čudotvori kada su monasi iz Kovilja obnovili napušteni manastir.

Crkvena umjetnost zauzima značajno mjesto u srpskoj istoriji i kulturi. Ovo su djela koja bi i vjernici, ali i ljubitelji ovog vida umjetnosti trebalo da vide ako im se ukaže prilika. Čak i nevjernici kada ih vide ostanu zaprepašćeni njihovom ljepotom.