Nikola Tesla: Moje bratstvo su Komnenovići

Tokom prošlogodišnjeg obilježavanja jubileja 160 godina od rođenja jednog od najvećih naučnika svijeta, genija iz Smiljana, Nikole Tesle, u široj javnosti malo je poznato da su Tesle jedna od porodica koja vodi porijeklo od bratstva Komnenovića iz Banjana.

Po onome što se na osnovu pojavljivanja prezimena i dijela arhivskih zapisa može zaključiti, nakon pogroma od strane turskih zavojevača, dio ove stare plemićke porodice Stare Hercegovine od kojih vode porijeklo današnji Komnenovići izbjegli su u zaseok Lastvu gdje su im tada bili katuni, dio je stigao do Popovog polja odakle se raširio po Hercegovini i stigao do Romanije, dio se naselio u Šumadiju, a dio otišao u Liku, dio se naselio u Herceg Novom na Toploj a odatle raselio za Odesu i Ameriku.

Dio Komnenovića koji je raseljen zadržao je svoje prezime a promijenio slavu, obično na Svetog Đorđa, a najveći dio je promijenio prezime. Vjeruje se da od Komnenovića u Hercegovini vodi porijeklo oko 17 porodica. Među njima su Tupanjani i Tupanjci ( koji su očigledno uzeli prezime po Tupanu), Gaćinovići, Nikolajevići u Gruži, Jolovići na Romaniji, Tesle  i Radilići u Lici.

Da je čuveni naučnik od Komnenovića pisali su dr Pero Šoć, pjesnik Jovan Dučić, istoričar Andrija Luburić, Ilija Peko Peličić, a sam Tesla u je u oglasu u “Amerikanskom Srbobranu” 1911. godine tražio nekoga od svog bratstva Komnenovića u Banjanima.

Jovan Dučić piše da su ga neki Komnenovići našli i stupili sa njim u kontakt u Americi.

„Poznato je također da je veliki fizičar Nikola Tesla po precima, doseljenim u Smiljevo (Dučić piše Smiljevo a ne Smiljan), poreklom od Bileće u Hercegovini; i od porodice Komnenića (Komnenovića) od kojih su neki daleki rođaci išli da ga traže po Americi. Njihovo selo u vazdušnoj liniji je blisko selu Boška Pokrajčića kod Trebinja na nekoliko kilometara u rastojanju jedno od drugog“, piše Jovan Dučić.

Krajem avgusta 1938. godine, od strane opštinskih vlasti u Trebinju je izdat proglas u kome se kaže da je „severno od Trebinja prema Bileći, od porodice Komnenovića, rođen veliki naučnik Nikola Tesla“- piše Milovan Matić u knjizi „Milutin Tesla“.

Najprecizniji tekst o porijeklu Nikole Tesle donosi Andrija Luburić. Luburić se vrlo rano, još 1910. godine, po nagovoru Jovana Erdeljanovića, počeo baviti skupljanjem narodnih pjesama, te razne građe za proučavanje naselja i porijekla stanovništva stare Hercegovine (Nikšića, Nikšićke župe, Drobnjaka, Pive, Golije, Oputne rudine i Gornje Morače). Avgusta 1913. on upoznaje Jovana Cvijića, koji mu daje uputstva za dalji rad.  Iako je više od dvadeset godina proveo skupljajući narodne epske pjesme (preko 800), Luburić je dosta učinio i na naučnom polju. Ostavio je za sobom pet knjiga: Drobnjaci – pleme u Hercegovini (1930), Orlovići i njihova uloga u crnogorskom Badnjem večeru 1710. godine (1934), Kapitulacija Crne Gore: dokumenti, knj. I  (1938), Porijeklo i prošlost dinastije Petrovića (1940) i Kapitulacija Crne Gore: dokumenti, knj. II (1940).

U Arhivu Srbije našli smo Luburićev rukopis koji se čuva kao dokument broj 31, kutija I u njegovoj zbirci.

“Nikola Tesla rodio se u selu Smiljanu kod Gospića 10.jula 1856. godine. Sin popa Milutina. 1911. godine izašao je oglas u “Amerikanskom Srbobranu“ (prva pol. godine) u kome Nikola Tesla moli svakog Srbina da mu javi nalazili se ko od njegovog bratstva u Banjanima – zvanog Komnenovića i moli da mu jave o njima kako bi što znao. Milovan Gutić imao je radnicu za Jovanom Komnenovićem i njenom sinu koji je bio u Americi, pisali su o tome.

Rade Radilić čuveni megdandžija, artiljerijski major bio je iz Like. Milovanu je pričao da su oni i Tesle od Komnenovića iz Banjana, slave Svetog Đorđija. Odselili su prvo u Bosnu, pa odatle odu u Liku. Vele da su gradeći crkvu na Tupanu izboli majstore da im ne plate. Bace ih u jednu jamu. Zbog toga odu u Bosnu. (Valjda 1510.) Rade je i sada živ i zdrav kao srpski penzioner. Treba ga naći (podvučeno-prim.aut.) Ovo je Milovanu Gutiću pričao Rade na Trusini. Od Komnenovića je bio i kneževsko – srpski ramućehaja u Carigradu Konstantin Nikolajević, političar i književnik“, piše Andrija Luburić.

Božidar Kljajević, istoričar koji se bavi genealogijom potvrđuje saznanja o porijeklu čuvenog naučnika. “Bratstvo Komnenovića je u Banjanima jedno od najstarijih, a potiču od Komnena Bajice. A, sam Komnen je predak starih Orlovića iz Ibarskog Kolašina, tako da su Tesle u stvari potomci braće Pavla Orlovića, kneževog barjaktara koji je poginuo na Kosovu. Braća Pavla Orlovića, Milija i Martin, posle kosovske bitke krenuli su sa majkom i nešto pokretne imovine put Dubrovnika. Na putu su se zaustavili u selu Vratkovići u Hercegovini i tu se Milija zagledao u kćerku kneza Vratka. Ubrzo je postao knežev zet, a Martin i majka su nastavili za Dubrovnik. Tamo su živeli nekoliko godina, ali su se, na Milijin poziv, vratili da žive kod njega u Čarađi.

Dr Pero Šoć u svom tekstu navodi da bratstvo Tesla u Krajini i Lici potiče od zetskih Komnenovića, od kojih su i Nikolajevići u Gruži i Gaćinovići u Hercegovini. Ovo je još 16. februara 1935. godine izdato u „Amerikanskom Srbobranu“, listu koji izlazi u Pitsburgu, pa zato mislim da je Šoć lično poznavao Teslu, te da mu je ovaj to u nekom razgovoru lično rekao. Zatim sam sve to pogledao i u knjizi Svetozara Tomića, u kojoj sam potvrdio ovu priču”, piše Kljajević.

Kljajević citira popis Hrvatske koji je za Austriju radio njemački istraživač Karl Kaser. Prema popisu Tesle su kao Komnenovići prvo došli na područje Teslića. Uzimaju prezime prema Tesliću, a zatim iz Bosanske Krajine dolaze na područje Like (sela Medak, Oštrovica, Raduča i Pisača) 1651. g. i prvo se pominju Stanko, Milašin i Stoilko. Kasnije ih austrijski popisavači vode pod prezimenom Tesle. Kljajević tvrdi da Tesle slave Svetog Đorđa što ih opet povezuje sa Komnenovićima, obzirom da je dobar dio porodica koje vode porijeklo od Komnenovića uzeo ovu slavu.