Njemac obnovio Hilandar

Ukoliko se iz samog srpskog svetogorskog manastira Hilandar uputi do obližnje monaške kosturnice i improvizovanog groblja, pažljivi posmatrač uočiće omanji i jednostavni kameni krst na kome nije ispisano ime nekog od monaha, već jednog laika (svetovnjaka). I taj znatiželjni posmatrač uočiće da je na krstu ispisano ime koje ne zvuči potpuno „srpski“ – Đorđe S. Roš.

Rođen u Beogradu, 20. avgusta 1896. godine, Đorđe Roš je sin naturalizovanog Njemca po imenu Sebastijan Roš i njegove supruge Antonije, porijeklom Slovenke. Sebastijan i Antonija imali su dvojicu sinova, Dušana i Đorđa.

Sebastijan Roš je bio jedan od onovremenih videćih evropskih stručnjaka u oblasti izgradnje željeznica, koji je na poziv kralja Milana došao u Srbiju, kako bi svojim velikim znanjem i iskustvom doprinio izgradnji prve željezničke pruge koja je povezivala Beograd i Niš.

Još kao đak šestog razreda tzv. realne gimnazije, Đorđe Roš je postao dobrovoljac u Drugom balkanskom ratu (1913). Dvije godine kasnije, postao je pitomac 43. klase niže škole Vojne akademije.

U bici na Ceru, avgusta 1914. godine, dokazao se kao silan junak, a tada mu je metak smrskao kosti između lakta i šake, pa su mu ih Amerikanci povezali zlatnom žicom.

Godinu i nešto kasnije, učestvovao je u borbama za vrijeme herojske odbrane Beograda, početkom oktobra 1915 godine. Bio je gotovo smrtno ranjen u jurišu na Dunavskom keju. Upravo on je zabilježio čuveni govor majora Dragutina Gavrilovića.

Ubrzo je pao u neprijateljsko zarobljeništvo, nakon čega je interniran u austrougarski logor Eger, koji se nalazio na području današnje Češke, iz koga je dva puta pokušao da pobjegne. Konačno je bio razmijenjen tokom 1917. godine, nakon čega ga je Crveni krst prebacio na tlo vazda neutralne Švajcarske.

Pred sam kraj Prvog svetskog rata, nakon što se opravio od ranjavanja tokom bitke za Beograd, vratio se u borbu, ovoga puta na Solunskom frontu, i to kao vojni pilot.

Posle rata, unapređen je u čin kapetana, ali je napustio vojnu službu i sa bratom Dušanom otišao na dalje liječenje i studije u inostranstvo.

Između dva svjetska rata, braća Roš, Dušan i Đorđe, bili su vlasnici uvozno-izvozne trgovačke firme, koja je za jugoslovensku vojsku uvozila oružje iz Njemačke.

Đorđe Roš je u Beču upoznao Norvežanku Ostu (koja je kasnije promijenila ime u Ljubica) i sa njom se 1924 godine vjenčao u manastiru Rakovica. Bio je i počasni konzul kraljevine Norveške u Jugoslaviji. Organizovao je i finansirao obnovu manastira Gračanica, i to u razdoblju između 1935. i 1939. godine.

Đorđe i Dušan su imali velike kuće u Beogradu, u koje su se uselili njemački oficiri 1941. godine. Pored kuća, konfiskovani su im i automobili.

Početkom rata, manastir Žiča pretrpio je velika oštećenja. Kako u knjizi „Sjećanja“, piše Đorđeva ćerka Jelena, njen otac je uspio da ubijedi njemačkog generala Turnera, koji je živio u njihovoj kući, da odu zajedno u Žiču i preuzmu mjere za obnovu i zaštitu manastira.

Sa porodicom je emigrirao iz Jugoslavije 1944. godine u Švajcarsku, da bi od 1948. do 1960. godine živio u Argentini, posle čega se vratio u Evropu, tačnije u Njemačku.

Preloman događaj u životu Đorđa Roša odigrao se tokom 1961 godine kada je, prvi put, posjetio srpski manastir Hilandar. Potrešen scenom potpuno zapuštenog manastira, bez odlaganja je stupio u akciju prikupljanja sredstava za njegovu obnovu, kojoj će biti posvećen sve do smrti.

Kako bi bio što bliže Hilandaru, Đorđe se 1966. godine, zajedno sa suprugom, doselio u Uranopolis, na sami obod monaške republike Sveta Gora, kako bi nadgledao tok radova na obnovi manastira.

Osnovao je i Komitet za obnovu Hilandara, zajedno sa princom Tomislavom Karađorđevićem, a preko veza koje je imao po cijeloj Evropi, novac je počeo da pristiže i od Italijana, Njemaca, Engleza, Jevreja.

Preminuo je 1977 godine, i to sasvim neočekivano, na putu ka Hilandaru.

Njegova želja je bila da bude sahranjen u manastiru Rakovica, gdje su već počivali njegovi roditelji. Ali, kako nije bilo razumijevanja vlasti u Beogradu, zahvalni hilandarski monasi sahranili su ga u nepsorednoj blizini svog manastira. Na taj način Đorđe Roš postao je jedini svetovnjak koji počiva na monaškom groblju.