O. Darko Ristov Đogo: Jedna dijagnoza za dvije reakcije

„Kad je jedno društvo istovetno u neistinama, onda to znači da te neistine vremenom postaju njegove istine, jer neistine dugim trajanjem postaju sadržaji života onih koji su u njima odgajani. U tome je smisao društvenog i kulturnog inžinjeringa. Takvo društvo ima svoje neugodnosti, takva nacija je temeljno neurotizovana jer počiva na negativnoj pretpostavci: ona potvrđuje svoj identitet u negaciji srpskog identiteta, a ne u afirmaciji sopstvenih sadržaja. To je čini – u visokom stepenu – sintetičkom nacijom.“ (Milo Lompar, Sloboda i istina, Beograd, 2020, Katena mundi, 105)

Nakon našeg Apela za zaštitu srpskog nasljeđa pojavile su se reakcije koje svojim neurotičnim karakterom upravo potvrđuju navedene riječi profesora Lompara. Ipak, posezanje za srpskim identitetom nužnost je onih kultura, identiteta, projekata čija recentnost ne dozvoljava afirmaciju svoga koja ne bi bila aproprijacije srpskoga. Tako i sarajevska histerija zbog našeg apela lijepo svjedoči da su potpisnici njime pogodili neuralgične tačke o kojima govori Lompar.

Dvije reakcije naročito su zanimljive i dobro ilustruju važne poente koje je naš Apel istakao i postigao.

Prva reakcija pripada gradonačelnici Sarajeva, Benjamini Karić koja nam je na najočigledniji način pokazala da koncept tzv „bosanskog“ građanskog nacionalizma, čiji je ona prominentan eksponent, u svojim ciljevima, pretpostavkama i dometima zapravo se i ne razlikuje od koncepta „bošnjačkog“ etničkog nacionalizma. Iako se na kraju svoje objave gospođa Karić trudi da ne razbije već i dalje afirmiše neko mjesto za srpski identitet unutar nekakvog „zajedničkog bosanskog političkog korpusa“, njena histerična reakcija koja se svodi na energično ponavljanje falsifikata govori sama za sebe. Naravno, unutar njenog poimanja „srpsko“ može biti dozvoljeno samo kao privremeno i parcijalno, u jednoj izvrnutoj perspektivi: tamo gdje istorija pokazuje da su Bosna i „bosansko“ zapravo oduvijek imali značenje jednog od zavičaja pa i jedne od država srpskog naroda, Karićeva želi da uspostavi stanje koje se u istoriji, ali ni u politici ne mogu uspostaviti, gdje bi „srpsko“ unutar „bosanskog“ bilo u najboljem slučaju dozvoljeno kao jedan od „regionalnih“ ili „konfesionalnih“ identiteta dejtonske fantazmagorije od „države“. Ipak, ako već Karićeva poznaje ponešto od savremenih političkih teorija, morala bi da zna da već formirani narodi – poput srpskog – ne mogu da se uklope u prisilne i inače kulturno neatraktivne političke identitete poput onog „bosanskog“, kako ga ona vidi i nudi. Ako Kraljevina SHS/Jugoslavija i SFRJ, kao politički, simbolički, kulturno neuporedivo potentnije i privlačnije države nisu uspjele da ponište razlike među kulturama već formiranih nacija, šta onda da očekuje tzv „BiH“, neatraktivna, provincijalna, redukovana i na silu sklepana, bez suverenosti, supstance i društvene kohezije? U svakom slučaju, samo jedno Karićevo formulisanje potpisnika Apela kao „negatora naše prošlosti“ jasno ilustruje da između SDPovog „bosanskog nacionalizma“ i SDA „bošnjačkog nacionalizma“ ne postoji nikakva razlika u središnjem osjećaju pripadanja, ako se i načini djelovanja nekada diverzifikuju i prikriavaju.

Druga reakcija, još komičnija, stiže od doktora medijevistike Nedima Rabića koji nas poučava da se „srednji vijek mora posmatrati odvojeno od sadašnjosti. Dodaje kako srednjovjekovne države nemaju nikakve veze sa onim savremenim, te da je jedini izuzetak Papinska država odnosno Vatikan. „Sve druge države imaju uzore i modele koji su nastali nakon francuske revolucije 1799. godine. I zapravo većina onoga za što se misli da se zna o srednjem vijeku je nasljeđe 19. stoljeća i konstrukcija koje su tada nastale“, pojasnio je Rabić.“ Rabić, naravno, ponavlja jednu pojednostavljenu filosofiju identieta koja se zaista često uzima zdravo za gotovo na savremenim humanističkim fakultetima. Ipak, već su Entoni Smit i drugi savremeni istoričari pokazali da postoje zavjetne nacije koje nisu samo politički konstrukti nastali poslije Franvcuske revolucije.
Primjeri Jevreja, Helena, Srba govore o tome da su tzv „protonacije“ tj zavjetni narodi vezani za svoju prošlost davno prije savremenih političkih ideja.

Međutim, najkomičnija posljedica Rabićeve izjave jeste to što ona zapravo govori u prilog istorijskoj istini o tome da je Čajničko jevanđelje (čiji je neupitni vlasnik Srpska Pravoslavna Crkva tj njena i naša Mitropolija dabrobosanska) starije od dejtonske fantazmagorije zvane „Bosna i Hercegovina“. Jedini neupitni kontinuitet – zabilježen, jasno dokumentovan i prije i poslije Francuske revolucije – na prostoru srpske banovine i kraljevine Bosne i Hercegovine od Svetoga Savѐ jeste kontinuitet ćirilične, kirilo-metodijevske i svetosavske, srpske kulture, pravoslavne crvenosti, srpskog kulturnog obrasca i etničkog, političkog i kulturnog prisustva. Rabićev argument bar donekle govori istinu: dejtonska kolonija postoji od 1995, Mitropolija dabarska bar od 1219.