Operacija „Veliki valcer“: Kako su njemački vojnici „marširali“ Moskvom

U ljeto 1944. godine Crvena armija je nanijela Njemcima najstrašniji poraz u njihovoj istoriji. Trupe Vermahta i SS divizije su tokom ofanzive u Bjelorusiji, poznate kao operacija „Bagration“, izgubile oko pola miliona ljudi, a grupa armija „Centar“ je praktično prestala da postoji.

Toliki uspjeh je vredilo proslaviti. Operacija „Bagration“ još nije bila okončana, ali je Moskva ipak odlučila da organizuje svečanu paradu, i to takvu u kojoj neće učestvovati pobjednici, nego zarobljeni njemački vojnici.

Odlučeno je da se operacija transporta ratnih zarobljenika u Moskvu i organizovanja parade nazove „Veliki valcer“ po američkom mjuziklu snimljenom 1938. godine, inače veoma omiljenom u Sovjetskom Savezu. Cilj parade nije bio samo da ohrabri građane SSSR-a, nego i da pokaže saveznicima (i celom svijetu) razmere uspjeha koji je postigla Crvena armija.

Odabrano je 57.000 najzdravijih njemačkih zarobljenika koji su mogli da izdrže marš od nekoliko kilometara. Rusi su ih dobro nahranili, ali im nisu dali da se okupaju kako bi Njemci pred Moskovljanima izgledali što jadnije i odrpanije.

U Moskvu su od 14. jula počeli da pristižu ešeloni ratnih zarobljenika. Odlučeno je da se Njemci razmjeste na stadionu „Dinamo“ i na gradskom hipodromu. Bila je to tajna operacija. Mnogi vojni i partijski funkcioneri nisu znali za nju.

Moskovljanima je parada najavljena 17. jula preko radija. Ubrzo zatim se okupljenom narodu ukazao neobičan prizor: Njemci su prolazili u velikim kolonama od po 600 ljudi, u jednom redu po 20 zarobljenika.

Na čelu ogromne povorke je pješačilo 19 generala i 6 pukovnika, svi u uniformama sa ordenjem. Iza njih je bilo preko hiljadu oficira, a zatim masa običnih pešadinaca. Ovi poslednji nisu imali paradne uniforme, nego je svako bio u onome u čemu je zarobljen.

Činilo se da celu tu masu zarobljenika čuva nekolicina sovjetskih vojnika i konjanika sa isukanim sabljama. Međutim, operaciju „Veliki valcer“ su obezbjeđivale desetine hiljada crvenoarmejaca i oko 12.000 agenata Narodnog komesarijata unutrašnjih poslova (NKVD).

Moskovljani su u potpunoj tišini posmatrali „Paradu pobjeđenih“. Tu i tamo bi neko prokleo Njemce, a svi pokušaji da se kolona kamenuje blagovremeno su presječeni.

Osjećanja nemačkih zarobljenika bila su različita. Jedni su sa neskrivenom mržnjom „strijeljali“ očima Moskovljane, dok su drugi sa neskrivenim interesovanjem razgledali Moskvu. Većina je bila ravnodušna. „Zapitao sam se da li je to za mene bilo poniženje. Mislim da nije. U ratu se dešavaju i mnogo gore stvari. Mi smo navikli da izvršavamo naređenja. Tako smo i tada samo izvršavali naređenje onih koji su nas sprovodili“, napisao je kasnije Berhard Braun.

Na kraju parade su se kretala vozila za pranje ulica. Oprane su sve ulice kuda su prošli njemački vojnici, i tako je Moskva simbolično očišćena od „prljavštine“.

Prema pojedinim izvorima, Njemačka je bila ljuta zbog ponižavanja njenih vojnika u Moskvi, pa je brže-bolje organizovala svoju paradu ratnih zarobljenika u Parizu, sprovodeći ulicama grada zarobljene američke i britanske vojnike. „Parada“ u Parizu se ipak nije mogla mjeriti sa moskovskom. Bio je to slab pokušaj demonstracije moći Trećeg rajha. U to vrijeme su se saveznici već pripremali da oslobode glavni grad Francuske.