Padaju klimatski rekordi: Ušli smo u neistraženo područje

Niz klimatskih podataka o temperaturi, toplini okeana i antarktičkom ledu uznemirio je neke naučnike koji kažu da su brzina promjene i tajming događaja bez presedana. Opasni toplotni talasi u Evropi mogli bi oboriti nove rekorde, ističe UN.

Teško je odmah povezati ove događaje s klimatskim promjenama jer su vremenske prilike i okeani prilično kompleksni sistemi. Studije su još u toku, ali naučnici već strahuju da se razvijaju neki od najgorih mogućih scenarija, piše BiBi-Si.

“Ne sjećam se sličnog razdoblja, ovo je neistražena teritorija”

“Ne sjećam se sličnog razdoblja u kojem su svi dijelovi klimatskog sistema bili na rekordnim ili abnormalnim vrijednostima”, rekao je Tomas Smit, ekološki geograf na London School of Economics.

“Planeta je sada u neistraženoj teritoriji zbog globalnog zagrijavanja izazvanog izgaranjem fosilnih goriva, kao i toplotnih talasa od prvog El Niño od 2018. godine – prirodnog vremenskog sistema koji zagrijava atmosferu”, kaže dr Paulo Cepi, predavač klimatskih naučnika na londonskom Imperial Collegeu.

Ovo su četiri klimatska rekorda koja su do sada srušena ovog ljeta – najtopliji dan, najtopliji jun na globalnom nivou, ekstremni toplotni talasi na moru, rekordno niska količina morskog leda na Antarktiku.

Svijet je u julu iskusio najtopliji dan ikada zabilježen, oborivši globalni rekord prosječne temperature postavljen 2016. godine. Prosječna globalna temperatura prvi put je premašila 17 stepeni Celzijevih, dosegnuvši 17,08 stepeni 6. jula, prema evropskoj službi za praćenje klime KoperniKus.

“Za ovaj trend su 100 odsto zaslužni ljudi”

Stalne emisije nastale izgaranjem fosilnih goriva poput nafte, ugljenika i gasa stoje iza trenda zagrijavanja planete. To je upravo ono što se predviđalo da će se dogoditi zbog zagrijavanja od staklenih gasova, kaže klimatska naučnica dr Frederike Oto s Imperial Collegea u Londonu: “Za ovaj uzlazni trend 100 odsto su zaslužni ljudi.”

“Ako sam nečim iznenađen, onda je to činjenica da su rekordi oboreni u junu, dakle ranije kroz godinu. El Niño obično nema globalni uticaj u prvih pet ili šest mjeseci”, kaže dr. Smit.

El Niño je najsnažnija prirodna klimatska fluktuacija na svijetu. Donosi topliju vodu na površinu u tropskom Pacifiku, gurajući topliji vazduh u atmosferu. Obično povećava globalnu temperaturu vazduha.

Prosječna globalna temperatura u junu ove godine bila je 1,47 stepeni viša od tipične za jun u predindustrijskom razdoblju. Ljudi su počeli ispuštati staklene gasove u atmosferu nakon početka industrijske revolucije oko 1800. godine.

“Teško je reći što će se dogoditi u sljedećih 10 godina. Sigurno neće biti hladnije”

Upitan je li ljeto 2023. ono što je očekivao prije deset godina, dr Smit kaže da su klimatski modeli dobri u predviđanju dugoročnih trendova, ali ne i u predviđanju sljedećih 10 godina.

“Modeli iz 90-ih godina uglavnom su dobro procijenili što će se događati danas, ali vrlo je teško prognozirati kako će tačno izgledati sljedećih 10 godina. Sigurno neće biti hladnije”, kaže dr Smit za Bi-Bi-Si.

Ekstremni toplotni talasi na moru

Prosječna globalna temperatura okeana oborila je rekorde za maj, jun i jul. Približava se najvišoj ikad zabilježenoj površinskoj temperaturi mora iz 2016. godine. No naučnike posebno zabrinjava ekstremna vrućina u sjevernom Atlantskom okeanu.

“U ovom dijelu Atlantika nikada nismo imali morski toplotni talas. Nisam ovo očekivala”, kaže Daniela Šmit, profesorica nauke o Zemlji na Unverzitetu u Bristolu.

U junu su temperature na zapadnoj obali Irske bile četiri do pet stepeni iznad prosjeka, što je Nacionalna uprava za okeane i atmosferu klasifikovala kao toplotni talas kategorije pet ili “iznad ekstremnog”.

“Pojavljuju se stvari koje nismo predvidjeli”

Direktno pripisivanje ovog toplotnog talas klimatskim promjenama je složeno, ali radi se na tome, kaže profesorica Schmidt. Jasno je da se svijet zagrijao i da su okeani apsorbirali većinu te toplote iz atmosfere: “Naši modeli imaju prirodnu varijabilnost, ali još uvijek se pojavljuju stvari koje nismo predvidjeli ili barem nismo predvidjeli zasad.”

Schmidt naglašava uticaj ove vrućine na morske ekosisteme koji proizvode 50 odsto svjetskog kiseonika: “Ljudi obično razmišljaju o uvenuću drveća i trave kada govorimo o toplotnim talasima. Atlantik je pet stepeni topliji nego što bi trebao biti – to znači da organizmi trebaju 50 odsto više hrane samo da bi normalno funkcionisali.”

Rekordno niska količina antarktičkog morskog leda

Područje pokriveno morskim ledom na Antarktiku rekordno je nisko za jul. U poređenju s prosjekom, od 1981. do 2010. nedostaje područje oko 10 puta veće od Ujedinjenog Kraljevstva.

Naučnici pokušavaju otkriti tačnu vezu s klimatskim promjenama. Zagrijavanje planeta može smanjiti količinu morskog leda na Antarktiku, ali trenutno dramatično smanjenje moglo bi biti posljedica lokalnih vremenskih uslova ili okeanskih struja, objašnjava dr Karolin Holmes iz British Antarctic Survey-a.

“Ovo je potpuno drukčije od svega što se inače viđa u julu. Leda ima 10 odsto manje od prethodno najnižeg nivoa, što je ogromna razlika”, kaže Holms.

Ona to naziva “još jednim znakom da zapravo ne razumijemo tempo promjena”.

Naučnici su očekivali da će globalno zagrijavanje uticati na morski led na Antarktiku u nekom trenutku, ali sve do 2015. ono je bilo suprotno globalnom trendu za druge okeane, ističe dr Holmes.

“Pali smo s litice i ne znamo što je na dnu”

“Možemo reći da smo pali s litice, ali još padamo i ne znamo što je na dnu. Ovo nas je iznenadilo u smislu brzine događanja. To definitivno nije najbolji scenario nego upravo suprotno”, objašnjava dr Holmes.

Sasvim sigurno možemo očekivati sve više ovakvih rekorda kako godina bude odmicala, kažu naučnici. Ali bilo bi pogrešno nazvati ovo što se događa “klimatskim kolapsom” ili “jurećim zagrijavanjem”, upozorava dr Oto.

Nalazimo se u novoj eri, ali još uvijek imamo vremena osigurati budućnost za mnoge.