Paštrovići: Baština i scena – kapitalan projekat za crnogorski folklor

U Kolašinu je promovisana kapitalna monografija „Paštrovići: baština i scena“, kao i dokumentarni film Slavena Vilusa sa istom tematikom. Govoreći o projektu, Davor Sedlarević, autor koreografije „Igre i pjesme iz Paštrovića“, koja se posle više decenija prvi put pojavljuje na sceni kao jasno osmišljeno autorsko plesno-muzičko djelo, istakao je značaj drugačijeg pristupa plesu i pjesmi koje ovaj projekat nosi. Naime, za razliku od kvazinaučnog i laičkog koncepta kakvog, nažalost, sve više viđamo na scenama, ovdje je riječ o impozantnom broju eksperata angažovanih na različitim zadacima. Od terenskog istraživanja, intervjuisanja stanovništva i prikupljanja građe o starijem i novijem tipu nošnje, te pripreme vrlo kompleksne monografije, zaista se može reći da je projekat jedan od najozbiljnih koji je ikada realizovan u sferi crnogorskog folklora, istakao je Sedlarević. On se posebno zahvalio članovima KUD-a „Mijat Mašković“ i ŽPG „Đude“ koji su na scenu autentično prenijeli stil igre i pjesme Paštrovića.

Dušan Medin, rukovodilac i idejni tvorac projekta ispred udruženja „Bauo“, te urednik monografije, naglasio je pojedinačno rad svakog autora. Knjiga je koncipirana u četiri dijela: otpočinje poglavljem „Nošnja“, preliva se u „Ples/Igra“, pa u „Muzika“, da bi se na kraju ponovo vratili nošnji („I opet nošnja“) – iz posve drugačijeg ugla, pružajući fokus i na baštinu i na njenu scensku adaptaciju. Čitaoca dočekuje rad Ljiljane Gavrilović „U potrazi za sobom: nošnja naša nasušna“, dok se u radu „Paštrovska nošnja u novom ruhu: odjevno nasljeđe u savremenom kontekstu“ Dušana Medina daje osvrt na dosadašnje primjere rekonstrukcije i revitalizacije. Jelena Đukanović svoj autorefleksivni dizajnerski postupak pretočila je u tekst „Paštrovska nošnja kao stvaralačka inspiracija“, obogaćen umjetničkim fotografijama kostima. O igračkoj i muzičkoj tradiciji, ali i seriji njihovih ranijih i potonjih izvedbi na sceni, piše Davor Sedlarević u članku „Paštrovići na plesnoj mapi Crne Gore: scenski iskorak“, kritički analizirajući dominantne crnogorske „folkloraške“ prakse. Poseban prilog u knjizi je rad lani preminule Zlate Marjanović, „Zvučne slike Paštrovića“. Autorka u tekstu daje koncizan i jasan pregled osnovnih načina/stilova pjevanja u Paštrovićima. Rad Tatjane Rajković i Dušana Medin „Nošnja u ʼPaštrovićimaʼ: osvrt na djelo Jovana Vukmanovića“ mali je omaž ovom važnom etnološkom pregaocu iz Crne Gore. Tatjana Rajković u članku „Odjevni elementi iz Paštrovića – muzejski predmeti u Etnografskom muzeju na Cetinju“ iz ugla muzejske etnografije predstavlja sve komade paštrovske odjeće pohranjene u toj organizacionoj jedinici Narodnog muzeja. Sličan postupak kataloške obrade sprovele su Ljubica Radović Miličić i Milica Radović u dva teksta, „Paštrovska nošnja u Muzeju grada Budve“ i „Odjevno nasljeđe Paštrovića u Spomen-domu ʼReževićiʼ“ – za muzealije (originale), a u trećem, „Muzejske kopije paštrovske nošnje u Spomen-domu ʼReževićiʼ“ – za replike koje je početkom dvijehiljaditih izradila Jelena Đukanović.

U dokumentarnom filmu nalazi se detaljna analiza svih pomenutih segmenata, ali u audio-vizuelnoj formi. Projekat je podržalo Ministarstvo kulture i medija Crne Gore.