Pokušaji da se kompozitor Josif Runjanin proglasi Hrvatom: „Ljepu našu“ potpisao sa srpskim imenom i slovom „F“

Piše: Advokat Predrag Savić

Nikola Tesla nije jedini Srbin kojeg pokušavaju da prekrste u Hrvata. I kompozitor Josif Runjanin je neretko na meti falsifikatora istorije.

Ta činjenica upisana je u antologijskom delu Jovana S. Radojičića „Biografije Srba zapadno od Dunava i Drine“ u izdanju novosadskog „Prometeja“. Radojičić beleži da je nakon Josifove smrti 2. februara 1878. godine u Novom Sadu pa sve do dosadašnjih vremena „u više navrata od nekih domoljuba ime mu namerno falsifikovano i pokrštavano u Josip, da bi se i na taj način ovaj Srbin prikazao Hrvatom“. Radojičić dalje ističe „Srbin Josif je komponujući hrvatsku himnu pokazao ne samo kompozitorsku umešnost i talenat već i široku srpsku dušu“.

I na stranicama hrvatskog izdanja Wikipedije napisano je ime Josip. Doduše, dalje u tekstu je istaknuto njegovo srpsko i pravoslavno poreklo.

Josif Runjanin je rođen u Vinkovcima, u tadašnjoj Hazburškoj monarhiji, ali deda mu je poreklom iz sela Runjani kod Loznice. Porodica se odatle prvo preselila u Bijeljinu, zatim u Slavoniju, a na kraju u Srem, u mesto Grk, kraj manastira Šišatovca. Josifov otac Ignjatije bio austrijski oficir sa službom u Vinkovcima, gde je rođen Josif i kršten u pravoslavnom hramu Silaska svetog duha u Vinkovcima. Na Josifovoj krštenici piše da ga je krstio paroh vinkovački Adam Popović.

Kao kadet u Glini, našavši se u društvu ilirskih rodoljuba, komponovao je 1846. godine melodiju na tekst Antuna Mihanovića (nikada ga nije upoznao) „Hrvatska domovina“, koju je prvi harmonizovao V. Lihteneger (Zbirka različitih četveropjevah mužkoga sbora II Zagreb 1862) Prema izjavi Runjaninovog bratića Nikole Runjanina, melodija je „ishitrena“ prema melodiji jedne italijanske pesme.

Profesor Kuhač je kasnije našao da je to vrlo slobodna prerada dueta iz trećeg čina Donicetijeve opere Lučija od Lamermura.

Prilikom izložbe Hrvatsko-slavonskog gospodarskog društva 1891. u Zagrebu pevana je kao „hrvatska himna“, pod naslovom „Lijepa naša domovina“. Tada više nijedan od autora nije bio živ.

Runjanin je poznat i kao kompozitor patriotske pesme „Rado ide Srbin u vojnike“ za koju je tekst napisao Vasa Živković. Ovu njegovu kompoziciju koristio je Čajkovski u svom „Slovenskom maršu“ i Johan Štraus Sin u svom „Srpskom kadrilu“.

Malo je poznato, a taj podatak potvrđuje i Jovan S. Radojičić, da Josif nije imao formalnog muzičkog obrazovanja. Bio je profesionalni vojnik. Dogurao je do čina potpukovnika. Josifovo napredovanje u njegovoj vojnoj službi sprečio je dvoboj sa jednim mađarskim oficirom. Neki kažu da je taj oficir glavu izgubio zbog uvreda na verskoj i nacionalnoj osnovi autora kompozicije „Rado Srbini ide u vojnike“. Još u Gimnaziji u Sremskim Karlovcima Josif Runjanin je bio aktivan u srpskim omladinskim organizacijama.

Drugi, opet vele da je istinski povod za neodobreni dvoboj od Komande bio zbog jedne lepe dame (Josif je već tada bio razveden od supruge Otilije). Jedino se pouzdano zna da je pijani mađarski oficir prišao stolu za kojim je Josif sedeo, nešto rekao i zapalio cigaru na sveću, koja je stajala ispred oficira srpskog porekla. Bilo kako bilo Josif je zbog tog neodobrenog dvoboja izgubio vojnu službu i kao kaznu – minimalnu penziju. To ga je nateralo da dođe i živi kod oca Ignjatija (koji je uživao punu oficirsku penziju) u Novom Sadu.

Runjanin je umro u 57-oj godini Novom Sadu 1878. godine, gde počiva na pravoslavnom Uspenskom groblju. Kuća u kojoj je Runjanin živeo u Novom Sadu je postojala do 2013., kada se, prema pisanju dnevnog lista „Politike“, zbog nebrige srušila. Ta kuća je pre rušenja napuštene i u nju su se uselili narkomani i beskućnici. Skinuli su vrata, prozore, dovukli velike količine smeća. Kuća se nalazila u blizini Srpskog narodnog pozorišta na placu u Ulici Josifa Runjanina broj 2. Na tom mestu danas je parkiralište za obližnji šoping centar.

Iz tekstova iz beogradskih dnevnih novinama i sa portala, saznajemo da su pojedinci iz Hrvatskog kulturno prosvetnog društvo „Jelačić“ iz Petrovaradina, jedini koji redovno obilazi ovo grobno mesto. Kažu, svakog 2. februara nad njim se okupe da obeleže i smrt slavnog kompozitora. Petar Pifat predsednik ovog udruženja kaže da je Runjanin umro u bedi, sahranjen kao nepoznat, a grob mu dugo nije bio ni obeležen.
Zahvaljujući jednom uglednom Novosađaninu, koji je ukazao na poslednje počivalište Runjanina, u tadašnjoj Kraljevini 1924. godine krenula je akcija da se mesto dostojno obeleži i podignuta je grobnica na kojoj su uklesana prva četiri takta hrvatske himne. To je bila manifestacija zajedništva gde su pevali udruženi srpski, hrvatski, mađarski, nemački i jevrejski horovi – rekao je Pifat je nedavno za beogradski dnevni list „Blic“.

„Blic“ i Pitaf su tačno opisali taj događaj ali, izostavili podatak da je Josifov grob tada osveštao vladika bački Irinej Ćirić, veliki duhovnih i naučnik Bar reljefna Josifom spomeniku izradio je poznat srpski vajar Đorđe Jovanović.

Interesantno je da bi Runjaninov grob, prema pisanju opet dnevnih novina, bio prekopan jer za njega niko godinama nije plaćao zakupninu, da novosadski advokat Branislav Vulić, nije o tome obavesti svog školskog druga profesora Šandora Dembica, nekadašnjeg gradskog zastupnika (odbornika) u lokalnoj zagrebačkoj skupštini. Profesor Šandor je 2015. godine platio sve zaostale zakupnine i žestoko prozvao hrvatske vlasti što se ne brinu o grobu čoveka koji im je podario himnu.

Ko danas plaća zakupninu za grob ovog velikana za čije poreklo se otimaju, ne zna se jer iz Javnog komunalnog preduzeća „Lisje“ Novi Sad kažu zbog Zakona o zaštiti ličnih podataka ne smeju ništa da kažu. Da sve bude komplikovanije i čudnije doprinosi i podatak da se hrvatsko Ministarstvo kulture nalazi u Ulici koja, prema zagrebačkim mapama, nosi ime „Josipa Runjanina“