Premijera filma “Zaveštanje Vladike Vićentija” u Svetosavskom hramu

Film o velikom arhijereju Srpske Pravoslavne Crkve – “Zaveštanje Vladike Vićentija”, autora Sare Milanović i Jevđe A. Jevđevića, a sa blagoslovom Njegove Svetosti Patrijarha srpskog g. Porfirija, premijerno je predstavljen večeras u Hramu Svetog Save na Vračaru, izvestio je za Aleksa Nedeljković za Radio “Slovo ljubve”. Svečanost je nadahnutom besedom otvorio Njegovo Preosveštenstvo Episkop novobrdki g. Ilarion, vikar Njegove Svetosti, u prisustvu brojnih zvanica i sabranog naroda Božijeg.

U okviru svečanosti, Zadužbina Vladike Vićentija dodelila je značajna priznanja istaknutim pojedincima.

Priznanje “Krst Vladike Vićentija”, prvog stepena, dodeljeno je protojereju-stavroforu prof. dr Veliboru Džomiću, ministru kulture Republike Srbije, Nikoli Selakoviću i Matiji Bećkoviću, kome je uručeno proznanje i za životno delo.

Priznanje “Krst Vladike Vićentija”, drugog stepena, dodeljeno je Milošu Jurišiću, Roksandi Aleksić, Maji Kovačević, Ljubiši Mančiću, Tijani Stamenović, Vladimiru Bušetiću i Sari Milanovć.

Predstavljanje filma i dodela priznanja, usledili su kao kruna svih digađaja koje je Zadužbina priredila povodom obeležavanja dva veka od rođenja Episkopa Vićentija.

Film je realizovan u koprodukciji Zadužbine Vladike Vićentija i Televizije Hram.

Na čelu počasnog odbora za proslavu dva veka od rođenja Vladike Vićentija je Patrijarh srpski g. Porfirije, potpredsednik je upravitelj Zadužbine Vladike Vićentija Jevđa A. Jevđević, a članovi su: protojerej-stavrofor prof. dr Miloš Vesin, Nikola Selaković, ministar kulture, prof. dr Zoran Knežević, predsednik SANU, prof. dr Dragan Stanić, predsednik Matice srpske, prof. dr Vladan Đokić, rektor Univerziteta u Beogradu, Aleksandar Šapić, gradonačelnik Beograda i mnogi drugi ugledni poslenici iz sveta duhovnosti, kulture i nauke.

Blaženopočivši Vladika izdanak je starog srpskog monaštva, episkop, mecena i zadužbinar. Bio je i član Srpskog učenog društva (akademik).

ŽIVOTOPIS EPISKOPA VIĆENTIJA

Rodio se oktobra 1824. godine od blagočestivih roditelja oca Đoke i majke Petrije u porodici Krasojević u Gornjoj Crnući, mestu koje je do 1818. godine bilo prva srpska novovekovna prestonica i koje je u vreme njegovog rođenja imalo status jednog od četiri kneževa dvora gde je dvorski knez bio knez Georgije (brat Vićentijevog dede Krasoja). Krasojevići – Đorđevići su bili u najbližem prijateljstvu sa knezom Milošem, a kasnije su stajali uz samu vladarsku porodicu kao njeni bliski saradnici.

DUHOVNO ČEDO PRVOG SRPSKOG MITROPOLITA

Pretpostavlja se da je Vićentija krstio sam Arhimandrit vraćevšnički Melentije koji se smatra njegovom duhovnom ocem. Melentije Pavlović, koji je kasnije postao prvi poglavar Srpske Crkve, je malog Vićentija poslao u obližnji manastir Vraćevšnicu da uči školu. (U manastirskoj crkvi u priprati počivaju ova dva duhovna gorostasa jedan preko puta drugog)

IGUMAN I ARHIMANDRIT

Zamonašio se 1844. godine i rukopoložen je za đakona 1846. godine. Kao đakon poslat je u Beograd gde završava dva razreda Bogoslovije. Posle smene dinastija nakon Svetoandrejske skupštine postavljen je za igumana 1859. godine. Iste godine 25. decembra knez Miloš ga odlikuje zlatnim krstom Svetoandrejske skupštine. Za zasluge ga je crkva unapredila u čin arhimandrita 1870. godine. Radio je na prikupljanju i prepisivanju narodnih starina i arhivskih dokumenata, a biblioteku manastira Vraćevšnice umnožio je i uredio pa je s vremenom postala jedna od najcenjenijih u Srbiji. U manastiru je osnovao i galeriju slika u kojoj je bilo i nekoliko ikona i slika s kraja XVIII i početka XIX veka. Veći deo galerije činila su dela Đure Jakšića, koji je na njegov poziv boravio u manastiru i naslikao portrete svih srpskih vladara i istorijske kompozicije iz Prvog i Drugog srpskog ustanka. Od ovih slika sačuvan je samo portret kneza Miloša. I biblioteka i galerija izgorele su u požaru koji je zahvatio manastir 1920. godine. Sa južne strane manastirske crkve 1868. godine počeo je da gradi konak danas poznat kao Vićentijev konak, koji je izveden kao velika dvospratna zgrada sa zvonikom slična palatama mađarskih velikaša. Uredio je i unapredio manastirsku ekonomiju i manastir je uzdigao u svakom pogledu. Ono što je u Srbiji Nemanjića bila Studenica u Srbiji Obrenovića postala je Vraćevšnica. Bio je u to vreme jedan od najvećih duhovnika tog kraja i narodni prvak i kao takav biran je za narodnog poslanika 1868. godine.

EPISKOP

Posle smrti vladike Joanikija Neškovića 1873. godine izabran je jednoglasno od Arhijerejskog sabora Srpske Crkve za episkopa Užičke eparhije (sad eparhija žička). Kao episkopu rezidencija mu je bila najpre u Karanovcu, današnje Kraljevo, a kasnije u Čačku. Titula mu je bila episkop Užički i episkop Užičko-Kruševački. A na samom kraju njegovog upravljanja eparhijom titula mu je bila episkop Žički. Kao episkop bio je više godina predsednik Apelatorijske konzistorije Srpske mitropolije i najbliži saradnik velikog mitropolita Mihaila. Voleo je kulturu i umetnost a poštovao prosvetu verovatno iz razloga što nije imao veliko formalno obrazovanje. Bio je dobrotvor i mecena Đuri Jakšiću a pomagao je i Vuka Karadžića i Jovana Jovanovića Zmaja. Bio je pomažući član Društva za poljsku privredu i akademik ( član Srpskog učenog društva) Vladika Vićentije je umro 15. marta 1882. godine u Beogradu. Na opelu održanom u Sabornoj crkvi činodejstvovao je episkop Mojsej u prisustvu kralja Milana, kraljice Natalije i skoro cele vlade. Sahranjen je u priprati manastirske crkve u Vraćevšnici.

ZADUŽBINAR

Svu svoju imovinu zaveštao je za prosvetne ciljeve. Po njegovoj želji osnovana je zadužbina za školovanje njegove familije i đaka iz Gornje Crnuće sa sedištem i njegovoj kući u Beogradu. Od novca koji je ostavio u Upravi fondova podignute su nove Zadužbinske zgrade. Zgrade zadužbine su davane pod zakup od koga su deljene stipendije pitomcima zadužbine. U zgradama su bile smeštene: Beogradska bogoslovija, Kraljevska srpska državna štamparija, biblioteka pravnog fakulteta a Akademija likovnih umetnosti. Zgrade zadužbine su nacionalizovane 1958. godine. Zadužbina je stipendirala brojne državne zvaničnike od kojih si neki bili: banovi, veliki župani,narodni i kraljevi poslanici, sreski i okr.načelnici kao i desetine profesora, advokata, lekara, učitelja, oficira… Mnogi od njih su i sami bili zadužbinari i veliki dobrotvori SPC.

DUHOVNA DECA EPISKOPA VIĆENTIJA

Manastir Vraćevšnica dao je u našoj novovekovnoj istoriji više od deset episkopa i jednog Srpskog mitropolita. To je proporcionalno veličini ovog manastira impozantan broj. Za svog kratkog vladičanstva Vićentije je zamonašio tri vredna monaha koji će kasnije kao Arhijereji ostaviti lep trag u našoj crkvenoj istoriji. To su mitroliti Vikentije (Krdžić) i Nićifor (Perić) i episkop Meletije (Vujić). Mitropoliti Vikentije i Nićifor su mučenički stradali za veru i kanonizovani su od strane Svetog arhijerejskog sabora naše SPC za svetitelje. Izobraženi su na ikoni Svetih mučenika Surduličkih. A episkop Melentije koji se upokojio na Hilandaru je bio veliki crkveni pisac.

BLAGORODNA PORODICA EPISKOPA VIĆENTIJA

Iz familije Krasojević potekao je veliki broj monaha i sveštenika. Treba istaći:

1. Episkop Šabačko-valjevskog Mihaila Uroševića ( unuk Vićentijeve sestre Anice) iguman manastira Vraćevšnice, starešina Srpskog podvorja u Moskvi)

2. Iguman manastira Ravanice i Bogovađe Danilo Urošević ( sestrić vladike Vićentija)

3. Sveštenik Mihailo Krasojević ( sin Vićentijevog brata Sime)

4. Jeromonah Joanikije Lazarević Krasojević namesnik manastira Vraćevšnice (brat od strica vl.Vićentija)

5. Protojerej Ljubinko Jeremić (unuk Vićentijevog brata Milosava) predsednik Duhovnog suda, prvi urednik Glasa Crkve.

Intresantno je da je Vićentije vaspitavao i opismenio Vićentija Vasića, oca akademika Dragiše Vasića. A poznavao je kao mlade dečake i dva velikana naše kulture i nauke: Milana Rakića, pesnika i diplomatu (sa njegovim ocem Mitom i dedom Milanom Đ.Milićevićem je bio najbliži prijatelj) i Miku Petrovića Alasa, matematičara (sa čijim je ocem i dedom protom Novicom Lazarevićem bio takođe veliki prijatelj). Po svedočenju savremenika prote Sretena J. Mihailovića, episkop Vićentije je bio rasta srednjeg, dostojanstvenog lika i pogleda, inteligentan i prema onome vremenu dosta obrazovan sveštenomonah . Imao je lepu dugu kosu i bradu koju je pažljivo negovao. Svakad se lepo i čino-odevao, shodno svome činu i crkvenim propisima. Lepo je čitao i pevao, imao je tih i melodičan glas. Živeo je skoro asketskim životom. Vrlo je malo jeo i pio. Bio je vrlo štedljiv i nije voleo nikakve ceremonije. Novinski izveštaji po njegovoj smrti kažu: Istorija srpske Crkve zapisaće ime njegovo u red čestitih boraca za srpsko-narodnu crkvu, a istorija srpskog školstva zabeležiće ga kao dobrotvora i vatrena rodoljuba.